Όταν η φωνή γίνεται δύναμη: Το «No Woman’s Land» σε σκηνοθεσία Βασιλείας Κλήμη και οι γυναίκες Ρομά

Πολιτισμός

Ακούστε το άρθρο 8'

14.11.2025 | 08:00

No Woman's Land σε σκηνοθεσία Βασιλείας Κλήμη

Οι γυναίκες Ρομά παραμένουν συχνά αόρατες – τόσο ως γυναίκες όσο και ως μέλη μιας κοινότητας που εξακολουθεί να ζει στο περιθώριο. Η παράσταση «No Woman’s Land» της ομάδας «Άρρητες» σε σκηνοθεσία Βασιλείας Κλήμη, επιχειρεί να φέρει στο προσκήνιο τις ιστορίες αυτής της περιθωριοποιημένης κοινότητας.

Μετά την παρουσίασή του στο Φεστιβάλ του Δήμου Θεσσαλονίκης «Ανοικτή Θεατρική Σκηνή της Πόλης 2025» την περασμένη άνοιξη και στο «Off Off Festival» του θεάτρου Επί Κολωνώ στην Αθήνα, το έργο που τιμήθηκε με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενης Ομάδας στα 14α Θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης, ανεβαίνει σε παραγωγή της Εταιρείας Θεάτρου «θΡεντς» στη σκηνή του METROPOLITAN The Urban Theater για έξι παραστάσεις, από σήμερα Παρασκευή 14 Νοεμβρίου έως την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2025.

Πέντε γυναίκες επί σκηνής μεταμορφώνονται διαρκώς, αλλάζοντας ρόλους και ταυτότητες, συνθήκες και τόπους, μεταφέροντας το κοινό από τον καταυλισμό στο σχολείο και από εκεί σε μια σκηνή κρίσης. Ξεκινώντας από τις ετοιμασίες του γάμου μιας 14χρονης κοπέλας, ξετυλίγεται μια πολυεπίπεδη αφήγηση: γάμος, εκπαίδευση, χειραφέτηση, όνειρα και πραγματικότητα συγκρούονται και αλληλοφωτίζονται.

Δημιουργημένο με τη μέθοδο του devised theater, το έργο στηρίζεται σε πολύμηνη έρευνα, συνεντεύξεις και πραγματικές αφηγήσεις γυναικών Ρομά από τη Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές της χώρας. Το αποτέλεσμα είναι μια σκηνική καταγραφή που εξετάζει την ταυτότητα, τον αποκλεισμό και την αξιοπρέπεια μέσα από τις ίδιες τις φωνές των ανθρώπων που βιώνουν αυτά τα ζητήματα.

Η Βασιλεία Κλήμη, σκηνοθέτρια της παράστασης «No Woman's Land», μιλά στα Μακεδονικά Νέα για μια πορεία που ξεκίνησε από την περιέργεια και εξελίχθηκε σε ένα συγκλονιστικό θεατρικό ντοκουμέντο: «Θεωρήσαμε ότι και μόνο το να υπάρξει αυτή η δουλειά στη σκηνή θα είναι ένα statement. Θέλαμε να αγγίξουμε το έμφυλο και το κοινωνικό ζήτημα με έναν διαφορετικό τρόπο. Ψάχνοντας ποιες κοινωνικές ομάδες θα μπορούσαμε να φέρουμε στο επίκεντρο, καταλήξαμε στις γυναίκες Ρομά. Είναι μια κοινότητα δίπλα μας, αλλά στην πραγματικότητα ξέρουμε πολύ λίγα για αυτές — και συχνά μόνο τα αρνητικά».

Βασιλεία Κλήμη, σκηνοθέτρια

Η διαδικασία δημιουργίας της παράστασης ήταν μια βουτιά σε έναν άγνωστο κόσμο. Από την αρχή, η ομάδα αποφάσισε ότι δεν θα στηριχθεί σε έτοιμο κείμενο. Αντίθετα, θα συγκροτούσε την παράσταση βήμα-βήμα, μέσα από επαφή με τις ίδιες τις γυναίκες. Η έρευνα ξεκίνησε διαδικτυακά, ακολούθησε προσέγγιση σε κοινότητες Ρομά σε όλη τη χώρα και σε συνεργαζόμενους φορείς, ενώ σημαντική ήταν η συμβολή του συγγραφέα και ερευνητή Γιώργου Τσιτιρίδη, ο οποίος συνέδεσε την ομάδα με γυναίκες από τον Δενδροπόταμο.

Τι είπαν οι ίδιες οι γυναίκες

«Πήγαμε εκεί, γνωρίσαμε γυναίκες, μιλήσαμε μαζί τους, κάναμε συνεντεύξεις. Το πιο σημαντικό για εμάς ήταν να τις ακούσουμε. Τι θα ήθελαν να δουν αν γινόταν μια παράσταση για αυτές; Τι θα ήθελαν να ακουστεί στον κόσμο; Από αυτές τις συζητήσεις άρχισε να χτίζεται το υλικό της παράστασης», εξηγεί η σκηνοθέτρια.

Η ομάδα «Άρρητες» κατέγραψε δεκάδες ώρες συνεντεύξεων, τις οποίες στη συνέχεια τα μέλη της απομαγνητοφώνησαν, οργάνωσαν και επεξεργάστηκαν δραματουργικά. Κάποιες γυναίκες Ρομά συμμετέχουν έμμεσα και στην παράσταση — οι φωνές τους και τα πρόσωπά τους προβάλλονται σε βίντεο, συνομιλώντας με τη δράση επί σκηνής.

Μετά από τρεις μήνες έρευνας, συνεντεύξεων και συλλογικής δημιουργίας, η ομάδα συγκέντρωσε τόσο πλούσιο υλικό που θα μπορούσε να φτιάξει «πέντε παραστάσεις», όπως σημειώνει η Βασιλεία Κλήμη. «Μιλήσαμε με γυναίκες κάθε ηλικίας, από 30-35 μέχρι 60 ετών αλλά και νεότερα κορίτσια. Όλες ήταν πάρα πολύ ανοιχτές, μιλούσαν αδιάκοπα και αυτά που λένε τους πονάνε τόσο πολύ. Πραγματικά είχαν να πουν τόσα πολλά. Οι νεότερες γενιές, και ιδίως όσες δεν έχουν παντρευτεί σε μικρή ηλικία, είναι πιο ενεργές, πιο εξωστρεφείς, μορφώνονται, δουλεύουν. Οι μεγαλύτερες, αντίθετα, δεν είχαν τέτοιες ευκαιρίες. Όμως όλες μίλησαν με την ίδια ειλικρίνεια και την ίδια ανάγκη να ακουστούν».

Αυτό που ανακάλυψε η ομάδα ήταν εκπληκτικό. «Ρωτήσαμε τις γυναίκες: αν γινόταν μια παράσταση για εσάς, τι θα θέλατε να δείτε; Τι θα θέλατε να ακουστεί στον κόσμο έξω;», θυμάται η Βασιλεία Κλήμη. «Μας είπε μία από τις γυναίκες: “εμείς οι γυναίκες Ρομά ζούμε έναν διπλό αποκλεισμό διότι είμαστε και γυναίκες και Ρομά”. Η επιλογή του τίτλου, No Woman’s Land, συμβολίζει αυτόν τον διπλό αποκλεισμό— γεωγραφικό και κοινωνικό. Αν δεν παλέψουν οι ίδιες, δεν υπάρχει τόπος που να τις χωρά. Οι γυναίκες αυτές ζητούν απλά πράγματα: να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην υγεία, να μπορούν να εργαστούν, να μη βιώνουν καταπίεση, να μην παντρεύονται στα δεκατέσσερα. Η εκπαίδευση και η ένταξη γι΄ αυτές σχετίζεται με την καθημερινότητα: να μπορείς να πας σε μια υπηρεσία, να καταθέσεις ένα χαρτί, να πας στον γιατρό, να καταλάβεις πώς λειτουργεί το σύστημα. Αυτά είναι τα εμπόδια που συναντούν καθημερινά. Η εκπαίδευση μπορεί να αλλάξει πραγματικά αυτή την εικόνα. Από την πλευρά μας δεν θέλαμε να ωραιοποιήσουμε τις καταστάσεις ούτε να καταγγείλουμε. Θέλαμε να μείνουμε στην αλήθεια των αφηγήσεων, με σεβασμό, χωρίς στερεότυπα».

Η επιλογή της μεθόδου του devised theater (θέατρο της επινόησης) αποδείχθηκε καθοριστική. «Το devised σου δίνει μια ελευθερία στην πράξη. Να δημιουργήσεις πιο εύκολα, Επειδή δεν έχεις ένα κείμενο το οποίο να σε δεσμεύει, ένα κείμενο που έχει γραφτεί από κάποιον συγγραφέα, μπορέσαμε πραγματικά να παίξουμε και να γράψουμε ό,τι θέλουμε, αντλώντας από συνεντεύξεις» εξηγεί η Βασιλεία Κλήμη.

Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε στην παράσταση να παραμείνει ζωντανή και εξελισσόμενη. «Το βλέπεις από πρόβα σε πρόβα και από παράσταση σε παράσταση. Κι επειδή μοιραζόμαστε τους ρόλους, κάθε φορά η ηθοποιός μπορεί να πει μία φράση ή μία λέξη διαφορετικά. Αλλάζει και ο ήχος, ο χρωματισμός», παρατηρεί η σκηνοθέτρια.

Για τη Βασιλεία Κλήμη, το θέατρο δεν είναι απλώς τέχνη, αλλά τρόπος κατανόησης του κοινωνικού ιστού. «Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μη πολιτικό θέατρο. Κάθε παράσταση, αν μιλά για τη ζωή, έχει πολιτική διάσταση. Ακόμα και η απόφαση να ασχοληθείς ή να μην ασχοληθείς με ένα θέμα είναι μια πολιτική πράξη», λέει.

Η ομάδα θέατρου «Άρρητες» δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του 2024 στη Θεσσαλονίκη, αποτελούμενη από έξι γυναίκες ηθοποιούς οι οποίες μετά την αποφοίτησή τους από τη σχολή θεάτρου θέλησαν να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά. «Η Θεσσαλονίκη έχει ζωντανό, πλούσιο καλλιτεχνικό δυναμικό. Υπάρχουν νέοι χώροι, ομάδες, φεστιβάλ. Αυτό που λείπει είναι οι ευκαιρίες. Τον τελευταίο καιρό έχω κατεβεί στην Αθήνα, αλλά δεν παύω να αγαπώ πολύ τη Θεσσαλονίκη, εδώ είναι ο κόσμος μου και εδώ θα επιστρέφω κάθε φορά», τονίζει η Βασιλεία Κλήμη.