Στο «Κρυφό Αίμα», που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο», με αφετηρία τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού την 1η Φεβρουαρίου 2022, ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας επιστρέφει με τον γνώριμο ήρωά του, τον αστυνόμο Απτόσογλου, ο οποίος αυτή τη φορά κινείται στα όρια της αντοχής και της ηθικής του, καθώς παρακολουθεί την πορεία τριών ανηλίκων που βυθίζονται στον κόσμο της οπαδικής βίας.
«Δεν ήθελα απλώς να καταγγείλω. Θέλησα να προσπαθήσω να καταλάβω –και μαζί μου και οι αναγνώστες– γιατί συμβαίνουν διαρκώς τέτοια φαινόμενα», λέει ο Τάσος Παπαναστασίου στη συνέντευξή του στα Μακεδονικά Νέα. Το μυθιστόρημά του δεν εξαντλείται στη δράση, αλλά διερευνά τις κοινωνικές και ψυχολογικές διαδρομές πίσω από τη βία, συνδυάζοντας την ένταση της μυθοπλασίας με τη νηφαλιότητα της παρατήρησης και την ακρίβεια της έρευνας. Η Θεσσαλονίκη, όπως πάντα στα βιβλία του, δεν είναι απλώς σκηνικό αλλά καίριο στοιχείο της αφήγησης – μια πόλη που «καταπίνει στη σιωπή της το αίμα που ρέει κάθε βράδυ στις γειτονιές της».
Μέσα από την έρευνά του, τις συνομιλίες με οπαδούς, γονείς και αστυνομικούς, και με οδηγό τη λογοτεχνική του ευαισθησία, ο Τάσος Παπαναστασίου επιχειρεί να αποτυπώσει μια κοινωνία που έχει συνηθίσει τη βία και τη σιωπή που την περιβάλλει. Το «Κρυφό Αίμα» γίνεται έτσι όχι μόνο ένα καλοδουλεμένο αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά και ένα οξύ κοινωνικό σχόλιο πάνω στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
-Το «Κρυφό αίμα» αγγίζει με τόλμη ένα επίκαιρο και δύσκολο θέμα: την οπαδική βία. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε αυτή την ιστορία;
Το βιβλίο εμπνέεται από τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού σε επεισόδιο οπαδικής βίας στη Θεσσαλονίκη το οποίο με επηρέασε ιδιαίτερα. Αντλεί, όμως, έμπνευση και από τα καθημερινά σχεδόν επεισόδια στους δρόμους των πόλεων μεταξύ ανηλίκων, είτε αυτά έχουν οπαδικό άρωμα είτε όχι. Συνήθως αυτά τα επεισόδια δεν βγαίνουν στην επιφάνεια, μένουν κρυμμένα από το πλατύ κοινό, από τα μέσα που διαχειρίζονται την ενημέρωση. Κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε ομάδες οπαδών ή και μαθητών, και συγκλονίζουν με τη βιαιότητά τους. Έχοντας, λοιπόν, από τη μία τη φρικτή δολοφονία του Καμπανού και από την άλλη την καθημερινή βιαιότητα στους δρόμους της πόλης, αποφάσισα να προσπαθήσω να αναδείξω το θέμα της οπαδικής και τυφλής βίας με λογοτεχνικό τρόπο.
-Κάνατε εκτενή έρευνα για την οπαδική βία. Πώς διαχειριστήκατε το βάρος της πραγματικότητας καθώς γράφατε;
Η έρευνα αφορούσε συζητήσεις με ανθρώπους που με τον ένα ή άλλο τρόπο έχουν εμπλακεί ή εμπλέκονται στους κύκλους των οπαδών με τη στενή και την ευρεία έννοια. Μίλησα με οπαδούς, γονείς παιδιών που έχουν εμπλακεί σε βίαια επεισόδια, δικηγόρους, αστυνομικούς. Διάβασα πολύ σχετικά με την οπαδική βία, είδα ντοκιμαντέρ. Όλα αυτά δημιούργησαν μεγάλο ψυχικό φορτίο και διαρκή ερωτήματα. Το υλικό ήταν πολύ και αποτέλεσε τη βάση του βιβλίου. Δεν ήθελα, όμως, να γίνει ένα βιβλίο που αφηγείται απλά τα γεγονότα. Ήθελα με κάποιον τρόπο, όταν ο αναγνώστης το διαβάζει, να καταλαβαίνει πως αυτά είναι πράγματα που μπορεί να συμβούν στον καθένα. Ήθελα, καθώς βλέπει τους ήρωες, να ταυτίζεται μαζί τους, να αντιλαμβάνεται πως οι σχέσεις των ανθρώπων δεν είναι μονοσήμαντες, δεν είναι άσπρο μαύρο, αλλά καθορίζονται και από εξωγενείς αλλά και ενδογενείς παράγοντες. Έτσι, επέλεξα να μην αφηγηθώ τα γεγονότα της δολοφονίας του Άλκη Καμπανού, αλλά να βάλω στον πυρήνα της αφήγησης μία παρέα τριών ανηλίκων που με τον έναν ή άλλο τρόπο μπλέκονται στα γρανάζια του οπαδισμού. Δεν ήθελα απλώς να καταγγείλω. Θέλησα να προσπαθήσω να καταλάβω –και μαζί μου και οι αναγνώστες– γιατί είμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με τέτοια φαινόμενα. Πρέπει να ομολογήσω πως ακόμη αρκετά ερωτήματα είναι αναπάντητα στη συνείδησή μου.
-Στο «Κρυφό Αίμα», οι νέοι βρίσκονται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Πιστεύετε ότι η ελληνική κοινωνία έχει αποτύχει να κατανοήσει τις ανάγκες και τις αγωνίες των εφήβων;
Η εφηβεία είναι από μόνη της, συνήθως, μία εκρηκτική περίοδος της ζωής των ανθρώπων. Μία δύσκολη περίοδος για τους ίδιους τους έφηβους αλλά και τους γονείς τους, καθώς και για τους ανθρώπους που ασχολούνται με παιδιά, όπως είναι οι εκπαιδευτικοί, οι φροντιστές παιδιών και άλλοι σημαντικοί ενήλικες. Οι έφηβοι στην εποχή μας ασφυκτιούν καθώς βρίσκονται αντιμέτωποι με τις αναστατώσεις –βιολογικές και ψυχολογικές – της εφηβείας αλλά και τις απαιτήσεις που έχει η κοινωνία από αυτούς. Να είναι καλοί μαθητές, να είναι καλά παιδιά, να ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους. Αυτά όλα δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα και τα παιδιά αισθάνονται πως κανείς δεν τους καταλαβαίνει. Αυτό πολλές φορές έχει και πραγματική βάση, καθώς οι θεσμοί, όπως η εκπαίδευση, μπορεί να είναι διαχειριστικοί, και οι γονείς να μην αντιλαμβάνονται πως η διαρκής σύνδεση με τα παιδιά τους είναι ο πρωταρχικός σκοπός αυτής της ηλικιακής περιόδου, όσο κι αν φαντάζει δύσκολο και αδύνατο αυτό κάποιες φορές.
-Ο Αστυνόμος Απτόσογλου επιστρέφει στο «Κρυφό Αίμα» πιο ευάλωτος και ανθρώπινος από ποτέ. Τι θέλατε να εξερευνήσετε μέσα από τη δική του εσωτερική σύγκρουση;
Οι αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων έρχονται μέσα από εσωτερικές συγκρούσεις. Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με διλήμματα, με κρίσιμες αποφάσεις, αντιμέτωποι, ίσως, με μία ασθένεια ή μία μεγάλη ατυχία, κινητοποιούμαστε για να ανταπεξέλθουμε έχοντας πάντα τον τελευταίο λόγο στις αποφάσεις που θα πάρουμε. Η επιλογή για το πώς θα ανταποκριθούμε στις προκλήσεις είναι δική μας. Έτσι και ο Απτόσογλου, καθώς περνούν τα χρόνια αλλάζει. Είναι ένας άνθρωπος ευαίσθητος, μελαγχολικός και βαθιά σκεπτόμενος. Αντιμέτωπος με ένα θέμα που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του, γίνεται περισσότερο εσωστρεφής, καθώς προσπαθεί να βρει νέο βηματισμό. Ήθελα να δω, λοιπόν, πώς θα τον παρουσιάσω, πώς θα σκέφτεται και πώς θα αντιδρά στις προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος εξαιτίας της δουλειάς το. Ήθελα να εξερευνήσω το ευάλωτο της ανθρώπινης φύσης και πώς αυτή αλλάζει από τους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες.
Αναφέρεστε συχνά στη «σιωπή» που περιβάλλει τη βία. Πώς εξηγείτε αυτή τη σιωπή; Πιστεύετε ότι είναι αποτέλεσμα φόβου, αδιαφορίας ή συλλογικής ενοχής;
Φοβάμαι πως το τελευταίο διάστημα, ιδίως μετά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης με τα αλλεπάλληλα λοκντάουν, η βία μεταξύ ανηλίκων έχει κανονικοποιηθεί. Θέλω να πω πως η κοινωνία σαν να συμβιβάστηκε με την ιδέα να χτυπιούνται ανήλικα παιδιά μεταξύ τους ως κάτι «φυσιολογικό». Όμως και συνολικότερα η βία δεν απασχολεί όσο θα έπρεπε την κοινωνία. Ασχολούμαστε για λίγο, και εάν και όταν το μάθουμε, με ένα βίαιο περιστατικό, ίσως και θανατηφόρο, και μετά σιωπή. Ο φόβος, η αδιαφορία, η συλλογική ενοχή, η συνολική καθίζηση της κοινωνίας οδηγούν στο να μην αναδεικνύονται πολλά περιστατικά ή και να μην καταγγέλλονται συχνά.
-Ποιο ρόλο παίζει η Θεσσαλονίκη στο ύφος και την ατμόσφαιρα της αφήγησης;
Η Θεσσαλονίκη είναι παρούσα σε όλα τα βιβλία μου. Είναι η πόλη που γεννήθηκα και ζω. Την έχω αγαπήσει, παρ’ όλα τα μεγάλα προβλήματά της, ιδιαίτερα για τη νοσταλγική της ατμόσφαιρα, τη σκοτεινή πολλές φορές ιστορία της και τη μελαγχολική της ένταση. Επιλέγω κάθε φορά ποια σημεία της θα αναδείξω, θα βάλω τους ήρωες να δράσουν σε αυτά, και θα συμβούν όλα όσα θα συμβούν. Αυτή η επιλογή μου δίνει συγκεκριμένο τόνο και στην ατμόσφαιρα της αφήγησης. Είναι σαν η Θεσσαλονίκη να είναι ένας ήρωας των βιβλίων μου.
-Ποιες τάσεις διακρίνετε στο σύγχρονο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα;
Νομίζω πως όλο και περισσότερο αυξάνονται τα αστυνομικά μυθιστορήματα που έχουν μία κοινωνική χροιά, με την έννοια της χρήσης της λογοτεχνίας ως κοινωνικής κριτικής. Πολλοί νέοι συγγραφείς τοποθετούν στο κέντρο των προβληματισμών τους τα προβλήματα των ανθρώπων και της κοινωνίας συνολικότερα. Και αυτό είναι κάτι πολύ θετικό. Βέβαια, δεν λείπουν και οι προσπάθειες μίμησης των βιβλίων που γράφονται από ξένους συγγραφείς, μιμήσεις που οι περισσότερες δεν είναι και πολύ επιτυχημένες.
Παρουσίαση του βιβλίου
«Κρυφό αίμα» του Τάσου Παπαναστασίου
Πέμπτη 13 Νοεμβρίου, 19:00
Βιβλιοπωλείο Κωνσταντινίδης (Μητροπόλεως 92, Θεσσαλονίκη)
Ομιλητές: ο διδάκτορας Δημιουργικής Γραφής Αλέξανδρος Μυροφορίδης και οι δημοσιογράφοι Εύη Καρκίτη και Γιάννης Κοτσιφός.
Ο Τάσος Παπαναστασίου θα απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού και θα υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου του.
