«Η αγάπη άργησε μια μέρα» ξανά στη Μονή Λαζαριστών από το ΚΘΒΕ

Η παράσταση «Η αγάπη άργησε μια μέρα» επιστρέφει στις 12 Δεκεμβρίου στη σκηνή «Σωκράτης Καραντινός» της Μονής Λαζαριστών, ύστερα από μια πρώτη χρονιά που ξεπέρασε ακόμα και τις πιο αισιόδοξες προσδοκίες των συντελεστών της.

Η επιτυχία της δεν αποτυπώθηκε μόνο σε γεμάτες αίθουσες· κυρίως φάνηκε στην επιμονή του κοινού να συνεχίσει τον διάλογο που άνοιξε: στα μηνύματα θεατών που ζήτησαν επανάληψη, σε σχολεία που αναζήτησαν εκπαιδευτικές επισκέψεις, σε γυναίκες που έμεναν μετά την παράσταση για να μιλήσουν για όσα αναγνώρισαν πάνω στη σκηνή.

Η Ροδή Στεφανίδου, που συνυπογράφει τη διασκευή και τη δραματουργική επεξεργασία με τον σκηνοθέτη Ένκε Φεζολλάρι, εξηγεί τη δυναμική που κρατά το έργο ζωντανό: «Με μεγάλη χαρά θα αγκαλιάσουμε και φέτος τις ηρωίδες του έργου. Πέρα από το υλικό της παράστασης που το κρίνει το κοινό, στο επίκεντρο βρίσκεται ο λόγος της Λιλής Ζωγράφου και η καταγγελτικότητα που έχει για τα θέματα της πατριαρχικής οικογένειας. Το έργο ακουμπάει στον θεατή, στο μέσα του και αυτό θεωρώ ότι είναι η μεγάλη επιτυχία του».

Η παράσταση ξεκίνησε ως συμπαραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος με το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κοζάνης, περιόδευσε σε Βέροια, Καβάλα, Φλώρινα, πέρασε από το Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών όπου ανέβηκε αρχικά στη μεγάλη σκηνή Σωκράτης Καραντινός, και φέτος επανέρχεται αποκλειστικά ως παραγωγή του ΚΘΒΕ. «Όλο αυτό το διάστημα συνέχισαν να έρχονται μηνύματα ότι η παράσταση θα πρέπει να επαναληφθεί γιατί δεν έχει καλυφθεί η ανάγκη του κοινού», λέει η κ. Στεφανίδου. Ανατρέχει σε μία στιγμή στη Φλώρινα που έμεινε στο μυαλό της ανεξίτηλη: «Ένα κορίτσι 18-20 χρονών, περίμενε πολύ συγκινημένο να δει τις ηθοποιούς και μας είπε: "Ξέρετε, κι εγώ από τη μαμά μου δεν είχα αγάπη και τώρα βλέποντας το έργο κατάλαβα κάποια πράγματα, ερμήνευσα κάποιες συμπεριφορές της».

Αυτή η ανταπόκριση δικαιώνει την επιλογή του υλικού. Η Ροδή Στεφανίδου παρατηρεί: «Βλέπεις πώς το θέατρο λειτουργεί μαλακά στην ψυχή του άλλου, πώς αγγίζει. Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις τι θα πάρει ο καθένας σε μια τέτοια παράσταση που έχει και βία, έχει και αιχμηρές καταστάσεις. Η βία είναι από γυναίκα σε γυναίκα —το ανδρικό στοιχείο δεν υπάρχει σκηνικά. Αλλά η κύρια μορφή βίας είναι ανάμεσα σε αυτές τις γυναίκες που ζουν κλεισμένες σε ένα σπίτι. Και όμως ο θεατής νιώθει κάτι να ακουμπάει στην ψυχή του».

Από το βιβλίο στη σκηνή

Η ιδέα να ανέβει το έργο δεν ήταν καινούρια για τον Ένκε Φεζολλάρι. «Ό Ένκε έκανε την πρόταση στο ΚΘΒΕ καθώς είχε ασχοληθεί με το έργο πριν από χρόνια με ένα πρώτο ανέβασμα στην Αθήνα. Ένιωθε ότι κάπως δεν είχε ολοκληρωθεί ο κύκλος του μέσα του. Οπότε το πρότεινε και εκεί ήρθε η διορατικότητα του καλλιτεχνικού διευθυντή Αστέρη Πελτέκη να γίνει συμπαραγωγή αρχικά με το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης για να δοθεί η δυνατότητα στην παράσταση να ταξιδέψει», σημειώνει η κ. Στεφανίδου.

Ο ρόλος της Ροδής Στεφανίδου ήταν καθοριστικός στη μεταφορά του λογοτεχνικού κειμένου στη σκηνή. «Με τον Ένκε Φεζολλάρι είχαμε μία άψογη, αρμονική συνεργασία, πλέον για μένα είναι ένας φίλος καρδιάς. Η δική μου συμβολή ήρθε στη θεατρική απόδοση του μυθιστορήματος. Ένα μεγάλο κομμάτι διαφορετικό από το προηγούμενο ανέβασμα είναι τα βίντεο που υπάρχουν στην παράσταση με λόγια της Λιλής Ζωγράφου, μία μοντέρνα προσθήκη με τη συμβολή της τεχνολογίας που κάνει το έργο να ακουμπά στο σήμερα».

Η πρόκληση ήταν να μην χαθεί τίποτα από την πολυπλοκότητα του πρωτότυπου, όπως λέει η Ροδή Στεφανίδου. «Το ζητούμενο ήταν να κρατηθεί ο κορμός του έργου και να μην χαθούν στοιχεία στην πορεία που αφαιρούν από την πλοκή. Γιατί ένα βιβλίο έχει και τριτοπρόσωπη αφήγηση, περιλαμβάνει τον κόσμο όλο αυτό που ήθελε να φτιάξει η Λιλή Ζωγράφου. Ενώ φτιάχνοντας ένα θεατρικό έργο θα πρέπει η ραχοκοκαλιά των χαρακτήρων να είναι δυνατή, να μην έχει κενά. Και η ίδια η υπόθεση. Η δουλειά και η δική μου και του Ένκε έγινε με απόλυτο σεβασμό προς το βιβλίο και δεν θεωρώ ότι χάθηκε ή μειώθηκε κάτι σε σχέση με τη λογοτεχνική του αξία».

Επτά γυναίκες, όλοι οι ρόλοι

Η ιδιομορφία της παράστασης είναι ότι επτά γυναίκες ηθοποιοί παίζουν όλους τους ρόλους —συμπεριλαμβανομένων των ανδρικών. Η επιλογή αυτή δεν είναι μόνο στυλιστική. «Η βία σε όλες τις εκφάνσεις είναι πολύ πιο έντονη σκηνικά όταν οι γυναίκες παίζουν και τους ανδρικούς ρόλους. Είναι πιο σχηματοποιημένη», εξηγεί η Ροδή Στεφανίδου. «Και στους ανδρικούς ρόλους δεν υπολείπονται σε τίποτα αυτές οι επτά σπουδαίες γυναίκες που παίζουν. Η αλήθεια είναι ότι δουλεύτηκε πάρα πολύ. Ήθελε και αυτό την τόλμη του. Και ο Ένκε πάντα τολμάει. Πάντα βάζει ένα μεγαλύτερο στοίχημα στον εαυτό του από αυτό που ήδη του έχουν δώσει».

Το έργο ακολουθεί επτά γυναίκες της οικογένειας Φτενούδου, εγκλωβισμένες στο Νεοχώρι της Κρήτης κάτω από το βάρος της πατριαρχίας και των άκαμπτων κανόνων της επαρχίας. Όπως εξηγεί η Ροδή Στεφανίδου, αυτός ο εγκλωβισμός είναι το θεμέλιο της ιστορίας: «Το ζήτημα της ελευθερίας και του εγκλεισμού διέπει όλους τους ρόλους και όλο το έργο από την αρχή μέχρι το τέλος. Είναι επτά γυναίκες εγκλωβισμένες και στον εαυτό τους και στα πρέπει της κοινωνίας και στην ουσία εγκλωβισμένες μέσα σε ένα σπίτι. Η μόνη που καταφέρνει και φεύγει από όλο αυτό είναι η Ερατώ, η οποία από την πρώτη στιγμή ψάχνει την ελευθερία. Την ελευθερία να ζήσει κάποια πράγματα, να ερωτευτεί, να φύγει από την οικογένεια, αλλά στην ουσία και αυτή καταλήγει εγκλωβισμένη, γιατί πάλι γυρνάει στην οικογένεια».

Η Λιλή Ζωγράφου, σύμφωνα με τη Ροδή Στεφανίδου, χρησιμοποιεί τις τροχιές των επτά χαρακτήρων για να διερευνήσει εντέλει την ίδια την έννοια της ελευθερίας: «Με πολύ μεγάλη μαεστρία η συγγραφέας έβαλε τους κύκλους που διαγράφουν αυτές οι επτά σπουδαίες γυναίκες στο έργο για να ψάξει τη δικιά της έννοια της ελευθερίας. Τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος; Πώς είσαι ελεύθερος όταν φύγεις, όταν σκέφτεσαι ελεύθερα, όταν υπάρχεις ελεύθερα, όταν δεν αφήνεις την κοινωνία να σου βάλει τα πρέπει; Η Λιλή Ζωγράφου ήταν πολύ τολμηρή και πολύ μπροστά από την εποχή της. Μπήκε σε πράγματα της ελληνικής οικογένειας και της κοινωνίας που άλλοι δεν τολμούσαν, όταν αυτό που ακουγόταν ήταν "τι θα πει η γειτονιά". Το έργο λειτουργεί και ως αλληγορία μιλώντας για έναν ιδιότυπο φασισμό και πώς έχει αντίκτυπο σε όλες αυτές τις ελεύθερες ψυχές που θέλουν κάτι άλλο. Που θέλουν να ανθίσουν μέσα από τη δημοκρατία, μέσα από την ανθρώπινη επαφή. Δεν φοβούνται την ελευθερία».