makedonikanea.gr logo
makedonikanea.gr logo

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

Θεσσαλονίκη Απρίλιος 1947: η έξοδος του Ζαχαριάδη από την Ελλάδα

Ακούστε το άρθρο 8'
26.10.2025 | 08:00
Μετά τη δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου στις 20 Μαρτίου 1947 στη Θεσσαλονίκη, η έξοδος του Νίκου Ζαχαριάδη από την Ελλάδα ήταν πλέον επιτακτική. Ήδη από τις αρχές του Οκτωβρίου 1946 οι Σοβιετικοί πιέζουν με τηλεγραφήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Φοβούνται τη σύλληψη του Ζαχαριάδη με βάση το Γ΄ Ψήφισμα (18/6/1946) ή ακόμα και τη δολοφονία του. Ο Ζαχαριάδης όμως, χωρίς να διαφωνεί με αυτή την πρόταση, θέλει πρώτα να εγκαταλείψει τη χώρα ο Γιώργος Σιάντος, το οποίον θεωρεί πράκτορα των Βρετανών.

Με δεδομένο πως οι Ιωαννίδης, Ρούσσος, Πορφυρογένης, βρίσκονται εκτός Ελλάδος, ο Μπαρτζιώτας κατοικεί στη Θεσσαλονίκη καθώς καθοδηγεί το Μακεδονικό Γραφείο και η Χρύσα Χατζηβασιλείου είναι άρρωστη, ο Ζαχαριάδης δεν θέλει να φύγει αυτός και να αφήσει τον Σιάντο στην Αθήνα, να ελέγχει την κατάσταση. Φροντίζουν ώστε τον Φεβρουάριο του 1947 να ταξιδέψει νόμιμα με το πλοίο «Κορινθία» για τη Μασσαλία και από εκεί να μεταβεί στη Βρετανία για να παραστεί στο Συνέδριο του Βρετανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Όμως οι ελληνικές Αρχές κατάσχεσαν το διαβατήριό του κι έτσι αλλάζουν τα σχέδια για την αναχώρηση του Ζαχαριάδη από την Ελλάδα. Αυτά διαδραματίζονται στα τέλη Φεβρουαρίου 1947 και αποτυπώνονται στα τηλεγραφήματα που αντάλλασσε ο Ιωαννίδης με τον Ζαχαριάδη. 

Ο Ιωαννίδης από το Βελιγράδι έχει επικοινωνία με τους Σοβιετικούς οι οποίοι είναι πιεστικοί για την έξοδο του Ζαχαριάδη και την αποσυνδέουν από την τύχη του Σιάντου. Στις 11 Μαρτίου 1947 όλα είναι έτοιμα και από την προηγουμένη μέρα βρίσκεται ήδη στη Θεσσαλονίκη «ο άνθρωπος που θα παραλάβει τον Νίκο». Στις 20 Μαρτίου έγινε η δολοφονία Ζέβγου. Η κηδεία του έγινε την επομένη παρουσία μόνον της συζύγου του Καίτης Ζέβγου, της κόρης τους Ρωξάνης, ενός συγγενικού τους προσώπου και του ανταποκριτή του «Ριζοσπάστη». Την άλλη μέρα έφτασε στη Θεσσαλονίκη ο Ζαχαριάδης μαζί με τον Καραγιώργη ο οποίος ήταν διευθυντής του «Ριζοσπάστη». «Τότε έγινε το ομαδικό προσκύνημα στον τάφο του Ζέβγου. Εκεί παραβρέθηκε δίπλα στην οικογένεια του νεκρού και ο Γιάννης Πασαλίδης και πολύς κόσμος.» (1)

Ο Ν. Ζαχαριάδης για μια εβδομάδα κρύβεται σε ασφαλές μέρος στην πόλη και τελικά πέρασε παράνομα τα σύνορα της Γιουγκοσλαβίας στις 6 Απριλίου 1947. Το πώς έγινε αυτή η επιχείρηση υπάρχει η γραπτή μαρτυρία του Νίκου Γεωργαλή, του ανθρώπου που την οργάνωσε. Ενδεχομένως να έχει κάποια στοιχεία υπερβολής, όμως σε γενικές γραμμές πρέπει να αποτυπώνει τα γεγονότα όπως έγιναν. Άλλωστε, δεν υπάρχει άλλη μαρτυρία. 

Στις 3 Απριλίου η ομάδα πήρε τον Ν. Ζαχαριάδη από το κρησφύγετό του και με ταξί κινήθηκαν προς τη δυτική Θεσσαλονίκη. Εκεί το εγκατέλειψαν και άρχισαν την πορεία με τα πόδια για να αποφύγουν τα μπλόκα. Πέρασαν από τον Κουκλουτζά* (σημερινός Εύοσμος), έφτασαν στο Ντουντουλάρ (Διαβατά) και από εκεί, κινούμενοι παράλληλα προς τον δημόσιο δρόμο, έφτασαν στο χωριό Γαλλικό. Εκεί τους περίμενε μια ομάδα ενόπλων η οποία και θα τους συνόδευε μέχρι τα σύνορα. Στις 6 Απριλίου είχαν μπει στο γιουγκοσλαβικό έδαφος και από τα Σκόπια στη συνέχεια πήγαν στο Βελιγράδι όπου τους περίμενε ο Ιωαννίδης. Την έκθεση για το πώς έφυγε ο Ζαχαριάδης από την Ελλάδα τη συνέταξε ο Γεωργαλής στις 11 Απριλίου 1947, δηλαδή αμέσως μετά τα γεγονότα.

Όμως οι υποψίες του Ζαχαριάδη για τον ρόλο του Σιάντου δεν τον αφήνουν να ησυχάσει. Ζητά να οργανωθεί και η δική του έξοδος από την Ελλάδα. Η ευκαιρία δίνεται με το μνημόσυνο του Ζέβγου που θα τελεστεί στη Θεσσαλονίκη. Ο Σιάντος με τη σύζυγό του Βαγγελιώ βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 25 Απριλίου 1947 αλλά βρισκόταν υπό στενή παρακολούθηση από τις Αρχές ασφαλείας. Έτσι ήταν αδύνατον να φτάσουν στην προκαθορισμένη γιάφκα. Συγχρόνως έγινε και η επίθεση κατά του λεωφορείου της Αεροπορίας στις 30 Απριλίου και ο Σιάντος φοβήθηκε μήπως συνδέσουν την επίθεση με τη δική του παρουσία. Παρέμενε εγκλωβισμένος στην πόλη που την είχε συνταράξει αυτή η επίθεση και έκανε διάβημα στον υπουργό Βορείου Ελλάδας καταδικάζοντας τo γεγονός που το απέδωσε σε προβοκάτορες «διότι είναι τελείως αδύνατο να ενέχονται κομμουνιστές και γενικά αριστεροί στην εγκληματική αυτή πράξη γιατί η πολιτική τους είναι ο κατευνασμός και η συμφιλίωση και όχι το άνοιγμα του χάσματος» (Ριζοσπάστης 3/5/1947). Την ώρα που ισχυριζόταν αυτά ο Σιάντος ο ΔΣΕ αριθμούσε 18.000 αντάρτες και με καθημερινά δελτία Τύπου απαριθμούσε τις επιτυχίες του. 

Τελικά ο Σιάντος και η σύζυγός του επέστρεψαν με πλοίο στον Πειραιά και μετά από λίγες μέρες (20/5/1947) πέθανε από έμφραγμα στην κλινική του Π. Κόκκαλη. Ο Ν. Ζαχαριάδης ποτέ δεν επέστρεψε στην Ελλάδα. 

(1)Φίλιππος Ηλιού, «Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος» εκδ. ΘΕΜΕΛΙΟ, 2005, σελ. 68.

*Κουκλουτζάς ήταν συνοικία της Σμύρνης και στα τουρκικά σήμαινε την όμορφη μυρωδιά, εξ ού και ο Εύοσμος.

Σάκης Μουμτζής

Tελευταίες Ειδήσεις
Διαβάστε Περισσότερα
Η δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου
Αρθρογραφία23.03.25 | 06:00
Σάκης ΜουμτζήςΗ δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου