«Όσα δεν λέγονται…» είναι ο τίτλος της παράστασης που θα παρουσιαστεί την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου, στις 21.00, στη Ζώγια (Αλ. Σβώλου 54, Θεσσαλονίκη) με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.
Η παράσταση, που συνδυάζει αφήγηση, τραγούδι και μουσική, δεν επιχειρεί να λειτουργήσει με διδακτισμό ούτε ως καταγγελία. Επιλέγει να χρησιμοποιήσει σύμβολα, αρχέγονες αφηγηματικές δομές, ώστε το κοινό να αντιληφθεί κάτι βαθύτερο από την επιφάνεια των γεγονότων.
Η Ροδάνθη Δημητρέση, που συνυπογράφει και την καλλιτεχνική επιμέλεια των κειμένων, μιλά για μια ανάγκη που γεννήθηκε από την ίδια την κοινωνική πραγματικότητα.
«Τα τελευταία χρόνια είναι εμφανής η επιθετικότητα των ανθρώπων σε πολλά επίπεδα και ιδιαίτερα μετά την περίοδο της πανδημίας ακούμε διαρκώς για δολοφονίες γυναικών και συχνά διαβάζουμε άρθρα και στατιστικές που αποδεικνύουν την αύξηση του αριθμού τέτοιων περιστατικών», εξηγεί. «Το σημαντικό βέβαια εδώ είναι ότι για να υπάρχουν αυτά τα στοιχεία φαίνεται ότι περισσότερες γυναίκες πλέον δηλώνουν ότι υφίστανται κακοποιητική συμπεριφορά. Μιλάμε για τις γυναίκες κυρίως —όχι ότι δεν μπορεί να συμβεί από γυναίκα κακοποιητική συμπεριφορά προς το άλλο φύλο αλλά σε επίπεδο ποσοστών γνωρίζουμε ότι η γυναίκα είναι αυτή που υφίσταται περισσότερο κακοποιητικές συμπεριφορές».
Ροδάνθη Δημητρέση
Πώς μπορεί το παραμύθι να γίνει το όχημα για να μιλήσει κανείς για τη βία; Η Ροδάνθη Δημητρέση απαντά: «Το παραμύθι θεωρούμε – και αυτό δεν είναι ανακάλυψη δικιά μας, είναι αποδεδειγμένο— με τον συμβολικό του λόγο μπορεί να αγγίξει όλες τις καρδιές των ανθρώπων και να πει πολύ σκληρά πράγματα δίχως να προκαλέσει πόνο. Ίσα ίσα ανοίγει ένα μονοπάτι προς μία κατάσταση που μπορεί να είναι και λυτρωτική. Αυτές οι ιστορίες, τα λαϊκά παραμύθια όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά από διάφορες χώρες και πολιτισμούς, μας συνοδεύουν από την γέννηση του πολιτισμού, από τότε που αρχίσαμε να επικοινωνούμε ο ένας με τον άλλο, επομένως έχουν καταγράψει την πορεία της ανθρωπότητας. Πολλές φορές μάλιστα το πιο βαθύ νόημα των παραμυθιών το ανακαλύπτουμε σιγά σιγά γιατί μιλάει σε πολλά επίπεδα».
Από τον Κυανοπώγωνα ως τις Χίλιες και Μία Νύχτες
Το ρεπερτόριο της βραδιάς απλώνεται από τη Γαλλία μέχρι την αφρικανική ήπειρο και από τις ιταλικές παραδόσεις έως τις ανατολίτικες αφηγήσεις. «Ένα από τα παραμύθια που θα αφηγηθούμε είναι αυτό του Κυανοπώγωνα στη γαλλική του έκδοση, καθώς και ιστορίες για το πώς κάποιος άνθρωπος με εξουσία προσπαθεί να χειραγωγήσει άτομα παρενοχλώντας τα σεξουαλικά», εξηγεί η Ροδάνθη Δημητρέση. Αυτό που ξεχωρίζει στην προσέγγιση είναι ότι τα παραμύθια δεν σταματούν στην απεικόνιση της βίας.
Ναντίνα Κυριαζή
«Το ενδιαφέρον είναι ότι όλα τα παραμύθια δείχνουν την πορεία της γυναίκας να αποτρέψει το κακό και να ζήσει μία ζωή που να έχει επαφή με τον εαυτό της χωρίς περιορισμούς. Η βία καταδεικνύεται για να γίνει εμφανής η πορεία που κάνει η ηρωίδα για να βγει από το σκοτεινό τούνελ. Φαίνεται επίσης στα παραμύθια ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο η γυναίκα μπήκε σε αυτή τη διαδικασία, από που προέρχεται η στάση που την κάνει να αποδέχεται μία τέτοια συμπεριφορά. Επίσης θίγουν τον λόγο για τον οποίο η ηρωίδα αποφασίζει να κάνει τη διαδρομή και να βγει θριαμβεύτρια νικώντας το κακό. Άρα είναι και εμψυχωτικός ο ρόλος των παραμυθιών».
Δεν λείπουν και τα παραμύθια με χιούμορ, όπως στις «Χίλιες και μία νύχτες». Όπως παρατηρεί η αφηγήτρια, «η ηρωίδα καταφέρνει με πιο ανάλαφρο τρόπο να είναι ο εαυτός της και να χειριστεί τα πράγματα που θέλει να αποφύγει. Αντιλαμβάνεται η γυναίκα ότι από κάποιον άντρα υπάρχει υποτιμητική αντιμετώπιση προς τις γυναίκες και αυτή βρίσκει τον τρόπο και τον παγιδεύει με χιούμορ και εντέλει τον αναγκάζει να δει αυτό που είναι η γυναίκα».
Το εγχείρημα να μιλήσεις για την κακοποίηση από τη σκηνή κρύβει πολλές δυσκολίες και προκλήσεις. Η αφήγηση, ωστόσο, διαθέτει μια ιδιότητα που την ξεχωρίζει από άλλες μορφές θεατρικής έκφρασης: την άμεση αλληλεπίδραση με τον ακροατή.
Γιούλα Μιχαήλ
Η Ροδάνθη Δημητρέση το αποδίδει απλά: «Η τέχνη τι είναι; Δεν είναι στάση ζωής; Πώς είναι δυνατόν οποιαδήποτε μορφή τέχνης να μην αγγίζει και αυτά τα δύσκολα θέματα – δικό μου εργαλείο είναι η τέχνη της αφήγησης. Μην ξεχνάμε ότι το παραμύθι πάντοτε είχε μία κοινωνική λειτουργία. Καταρχήν για να πεις ένα παραμύθι χρειάζεται να έχεις απέναντί σου έναν άνθρωπο να ακούσει. Και αυτός ο ακροατής επικοινωνεί με αυτόν που μιλάει, υπάρχει μία αλληλεπίδραση, ένας διάλογος, λεκτικός ή και μη λεκτικός, είτε με μία έκφραση στο πρόσωπο είτε με ένα επιφώνημα. Το παραμύθι παλιά ήταν τρόπος ψυχαγωγίας μαζεύονταν τα βράδια οικογένειες ή παρέες φίλων γύρω από τη σόμπα. Δεν υπήρχαν παιδικά και παραμύθια ενηλίκων, όλοι ήταν εκεί, ο διαχωρισμός έγινε πολύ αργότερα. Έτσι κι εμείς θα κάνουμε μία παράσταση αφήγησης μαζί με δύο πολύ καλούς μουσικούς, που θα συνομιλούν με τα τραγούδια τους με τις ιστορίες μας».
Στο σύγχρονο κόσμο, όπου η προσοχή είναι συνήθως κατακερματισμένη και οι άνθρωποι περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας μπροστά σε οθόνες, η ζωντανή αφήγηση διεκδικεί χώρο όχι για λόγους νοσταλγίας αλλά για λόγους ουσίας. Η Ροδάνθη Δημητρέση θεωρεί ότι η δύναμή της είναι ακριβώς η αμεσότητα: «Στην εποχή μας η αφήγηση μπορεί να δώσει πάρα πολλά. Όταν η αφήγηση είναι ζωντανή το μυαλό του ακροατή είναι στο εδώ και τώρα. Τα παραμύθια μας θέτουν σε μία εσωτερική διαπραγμάτευση, ερχόμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας με τρόπο όχι κραυγαλέο, μπαίνουμε σε διαδικασία να ακούμε, τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες. Επίσης το σημαντικό είναι ότι μοιράζεσαι με άλλους ανθρώπους κάποια πράγματα και γίνεσαι κοινωνός μίας κοινής συλλογικής μνήμης, μακριά από τις οθόνες και τα τάμπλετ σε επαφή με άλλους ανθρώπους».
Θανάσης Μπιλιλής
«Όσα δεν λέγονται»
Αφήγηση: Ροδάνθη Δημητρέση, Ναντίνα Κυριαζή
Τραγούδι-φωνή: Γιούλα Μιχαήλ
Μουσική: Θανάσης Μπιλιλής
Καλλιτεχνική επιμέλεια κειμένων Ροδάνθη Δημητρέση
Πέμπτη 27 Νοεμβρίου, 21:00
Είσοδος: 12 ευρώ
Διάρκεια παράστασης: 70’
Κοινό: ενήλικες, έφηβοι (μαθητές γυμνασίου,λυκείου).
Ζώγια – Βιβλίο, τσάι & συμπάθεια (Αλ. Σβώλου 54)
Πληροφορίες / Κρατήσεις: 231 0243 459
