Είχε μήπως ταυτότητα τη δεκαετία του 1970 με τις δυτικές συνοικίες βυθισμένες στη λασπουριά; Ή μήπως είχε τις επόμενες δεκαετίες; Και τότε όπως θυμάμαι πάλι κάποιοι μιλούσαν για τη χαμένη ταυτότητα της πόλης. Σήμερα, με την προοπτική να ανοίξει κατάστημα Mc Donald’s στην πλατεία Αριστοτέλους άνοιξε και πάλι η ίδια κουραστική συζήτηση.
Αν όντως θέλουμε να μιλήσουμε για τη χαμένη -χωρίς εισαγωγικά- ταυτότητα της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να πάμε πολύ πίσω, αμέσως μετά την Απελευθέρωση της πόλης το 1944. Τότε όντως η Θεσσαλονίκη είχε χάσει μέρος της ιστορικής της ταυτότητας καθώς έχασε την ισραηλιτική κοινότητα που βρισκόταν στην πόλη κοντά στα 500 χρόνια. Και λίγο αργότερα έχασε και τη βαλκανική της ενδοχώρα αφού στα βόρεια σύνορά της εγκαθιδρύθηκαν κομμουνιστικά καθεστώτα. Ήταν δύο συντριπτικά πλήγματα που δέχθηκε η πόλη μας μέσα σε λίγα χρόνια τα οποία άλλαξαν ολόκληρη τη φυσιογνωμία της και το πώς βίωνε τις σχέσεις της με την Αθήνα και τον έξω κόσμο.
Το τέλος της δεκαετίας του 1940 βρίσκει τη Θεσσαλονίκη να είναι μια άλλη πόλη. Πιο συντηρητική στο φρόνημα, όμως πρωταγωνίστησε στα μεγάλα έργα και στις σημαντικές πολιτιστικές διοργανώσεις. Συγχρόνως ανέδειξε σημαντικές προσωπικότητες στα Γράμματα και στις Τέχνες που παρέμειναν στην πόλη μας και δε μετακινήθηκαν προς την Αθήνα, όπως συνέβη αργότερα με άλλες περιπτώσεις. Η Θεσσαλονίκη στη δεκαετία του 1950 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1960 παρήγαγε ενδογενή πνευματικό πλούτο που αποτελούσε και ένα βασικό στοιχείο της ταυτότητάς της.
Οι καιροί αλλάζουν, καθώς νέες γενιές μπαίνουν στον στίβο τον οικονομικό, τον κοινωνικό, τον πολιτικό και τον πολιτισμικό που προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν την υπάρχουσα ταυτότητα με βάση τις δικές τους εμπειρίες και τα βιώματα. Κάπου εδώ μπαίνουμε στη Μεταπολίτευση και οι όροι του παιχνιδιού αλλάζουν ριζικά σε όλα τα επίπεδα. Η σύγχυση και οι ανακατατάξεις που φέρνουν οι νέες γενιές θολώνουν την ταυτότητα της μετεμφυλιακής Θεσσαλονίκης. Σήμερα πολύ δύσκολα μπορούμε να βρούμε κάποιες σταθερές είτε είναι αξίες, είτε συλλογικότητες που ηγεμονεύουν στον χώρο τους, είτε προσωπικότητες που αφήνουν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στη διαδρομή της πόλης.
Για αυτό είναι άνευ νοήματος να μιλούμε για τη «χαμένη» ταυτότητα της Θεσσαλονίκης από τη στιγμή που αυτή έχει θρυμματιστεί τουλάχιστον δύο φορές στο παρελθόν. Και δεδομένων των συνθηκών, πολύ δύσκολα θα δημιουργηθεί μια νέα.
