Η ιστορική συγκυρία του έργου είναι καθοριστική: Ο μεσοπόλεμος και η Μεγάλη Ύφεση στη Γερμανία σηματοδοτούνται από πληθωρισμό, ανεργία, φτώχεια και έλλειψη στέγης. Στο πλαίσιο αυτό, ακραίες πολιτικές ομάδες, όπως το Ναζιστικό Κόμμα, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να κερδίσουν τις καρδιές των ηττημένων και των εξαθλιωμένων. Το έργο δεν περιορίζεται σε μια ιστορική αναπαράσταση· είναι μια μελέτη για την αιώνια επιστροφή του φασισμού και για το πώς η ανθρώπινη αδυναμία και η κοινωνική εξαθλίωση μπορούν να γίνουν όπλα στα χέρια ακραίων δυνάμεων, να οδηγήσουν σε βία και μισαλλοδοξία — ένα μήνυμα επίκαιρο όσο ποτέ. Στο «Σλάντεκ» βλέπουμε πώς οι κοινωνικές συνθήκες οδηγούν τους «μικρούς» ανθρώπους σε απελπισμένη δράση και στυγερή βία, ανοίγοντας τον δρόμο σε δικτάτορες και φασίστες που εξοντώνουν όποιον στέκεται εμπόδιο στο διάβα τους: γυναίκες, ομοφυλόφιλους, Εβραίους, κομμουνιστές, δημοκρατικούς.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης, Θάνος Νίκας, εξηγεί: «Οι συνθήκες δεν έχουν αλλάξει πολύ από εκείνη την εποχή, δυστυχώς. Ο Χόρβατ γράφει για τα χρόνια της δημιουργίας του Μαύρου Στρατού, που ήταν τα πρώιμα SS, και ψάχνει τις αιτίες γέννησης του φασισμού – όχι του φασισμού ως φαινόμενου στη Γερμανία αλλά μέσα στον άνθρωπο. Τι είναι αυτό που δημιουργεί τον φασισμό και πώς αυτός επιστρέφει; Η αιώνια επιστροφή του φασισμού με διαφορετικό ένδυμα κάθε φορά αλλά με το ίδιο ζητούμενο – αυτό είναι το κύριο θέμα του έργου. Επίσης ένα δεύτερο θέμα το οποίο πραγματεύεται ο συγγραφέας και έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον είναι ο ρόλος της γυναίκας σε μια φασίζουσα κοινωνία. Ο Έντεν Φον Χόρβατ τοποθετεί στο έργο δύο γυναικείους χαρακτήρες: μία χήρα, η οποία εμπλέκεται με τον Σλάντεκ και λειτουργεί σαν ένα μητρικό πρότυπο, και μια κοπέλα που εργάζεται σε καμπαρέ. Το έργο περιλαμβάνει συνολικά έξι χαρακτήρες, εκ των οποίων οι δύο γυναίκες και οι ηθοποιοί εναλλάσσονται σε ρόλους, προσφέροντας μια συμπαγή αλλά διεισδυτική εικόνα της εποχής».
Ήθελε κάπου να ανήκει
Ο κεντρικός ήρωας του έργου, ο νεαρός Σλάντεκ, αντιπροσωπεύει τη νεολαία της μεσαίας τάξης στη Γερμανία του μεσοπολέμου μέσα σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται από φτώχεια και πολιτική βία. Ο Θάνος Νίκας επισημαίνει «Όπως τον περιγράφει ο Χόρβατ, ήταν ένας νέος ο οποίος απλά ήθελε κάπου να ανήκει. Εκείνη την εποχή υπήρχε στην Γερμανία ο μύθος της λεγόμενης πισώπλατης μαχαιριάς, ότι δηλαδή η Γερμανία προδόθηκε εκ των έσω με το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Η θεωρία αυτή διακινούνταν στα κινήματα του Μαύρου Στρατού, μια παραστρατιωτική οργάνωση χρηματοδοτούμενη ουσιαστικά από την κυβέρνηση. Ο Σλάντεκ ήταν ένας νέος χωρίς μόρφωση, χωρίς ιδιαίτερη σχέση, απλά θέλει να ανήκει κάπου και δυστυχώς το μίσος ενώνει πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε ελπίδα – το να δημιουργείς έναν εχθρό απέναντί σου είναι η καλύτερη συγκολλητική ουσία. Δεν είναι κακός ο Σλάντεκ, είναι ένα παράξενο έρμαιο των περιστάσεων. Βασική φράση που λένε τα τάγματα είναι ότι οι σκοτωμοί είναι ατελείωτοι στη φύση κι αυτό δεν αλλάζει. Η γλώσσα αποτελεί το πρώτο πεδίο στο οποίο εκδηλώνεται ο φασισμός, ενώ η διαστρέβλωσή της προετοιμάζει κοινωνικά την αποδοχή της βίας και της καταπίεσης. Και τότε και στην εποχή μας έχουμε μία συνθήκη διαρκούς διαστρέβλωσης της γλώσσας. Είναι ξεκάθαρο ότι χρειαζόμαστε έναν επαναπροσδιορισμό του τι σημαίνει εχθρός σήμερα και ποιος είμαι εγώ που σηκώνω το δάχτυλο και δείχνω ποιος είναι ο εχθρός. Χρειάζεται ενδοσκόπηση κι αυτό οφείλει να ξεκινήσει από τις νεότερες ηλικίες».
Η παράσταση κατάφερε να κερδίσει την αποδοχή του κοινού από το πρώτο της κιόλας ανέβασμα τον περασμένο χειμώνα, ενώ αμέσως μετά τις παραστάσεις στο Goethe στη Θεσσαλονίκη ο θίασος θα κατηφορίσει στην Αθήνα για να παρουσιάσει το έργο στο ΠΛΥΦΑ (Κτήριο 7Γ). «Είχαμε πάρα πολύ κόσμο στους προηγούμενους δύο κύκλους παραστάσεων, διαπιστώσαμε ότι τους ενδιέφερε το έργο. Κι επιπλέον, επειδή δεν υπάρχει σκηνή, οι ηθοποιοί είναι κάτω στην πλατεία, ανάμεσα στο κοινό, ο θεατής μπαίνει μέσα στο έργο και γίνεται κι ο ίδιος μέρος της παράστασης. Έχει ενδιαφέρον ότι στο τέλος της παράστασης, που είναι φτιαγμένη με πολύ απλά υλικά, ο κόσμος δεν θέλει να φύγει από την αίθουσα», τονίζει ο σκηνοθέτης.
Παραστάσεις: έως 23 Δεκεμβρίου 2025/ κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 21:30
Goethe-Institut Thessaloniki (Βασ. Όλγας 66)
Διάρκεια: 80’
Τιμές εισιτηρίων: 15€ Κανονικό, 12€ Μειωμένο (ΑμεΑ, φοιτητές, άνεργοι, πολύτεκνοι), 10€ Ατέλεια
Προπώληση: https://www.ticketservices.gr/event/odon-von-horvath-sladek/
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Γιώργος-Κωνσταντίνος Μιχαηλίδης
Σκηνοθεσία: Θάνος Νίκας
Δραματουργία: Πηνελόπη Χατζηδημητρίου
Σκηνικός Χώρος - Κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ
Ερμηνεύουν: Βύρων Αναγνωστόπουλος, Πάνος Αναγνωστόπουλος, Δανάη Κλάδη, Αλέξης Κότσυφας, Ευγενία Κουζέλη, Θέμης Σουφτάς
Γραφιστική Επιμέλεια: Χρύσα Νίκα
Επικοινωνία: Λ. Μπουρτσάλα, Δ. Δάγκαλης
Παραγωγή: Ars Moriendi Theater Group
Η παράσταση «Σλάντεκ» πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και την υποστήριξη του Goethe-Institut Thessaloniki.
