Καθιερωμένη το 1985 από τη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων (UIA), η Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής γιορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου, παράλληλα με την Παγκόσμια Ημέρα Κατοικίας των Ηνωμένων Εθνών. Ο εορτασμός συνδέεται με παγκόσμιες προτεραιότητες. Φέτος, η θεματική «Design for Strength» μετατοπίζει τη συζήτηση από την εικόνα στην ουσία: από την εμβληματικότητα στην ικανότητα του δομημένου περιβάλλοντος να ανταποκρίνεται σε πραγματικές προκλήσεις — είτε αυτές σχετίζονται με το κλίμα, είτε με την κοινωνική συνοχή, είτε με την ανθεκτικότητα της καθημερινής ζωής.
«Με αυτό το θέμα, η UIA καλεί τους αρχιτέκτονες παγκοσμίως να κοιτάξουν πέρα από βραχυπρόθεσμες λύσεις και να υιοθετήσουν προσεγγίσεις που ενισχύουν την ικανότητα του δομημένου περιβάλλοντος να αντέχει, να προσαρμόζεται και να ξαναχτίζεται. Η αρχιτεκτονική πρέπει να προσφέρει κάτι παραπάνω από απλή στέγαση: πρέπει να στηρίζει την ισότητα, τη συνέχεια και την ανθεκτικότητα, ειδικά σε περιόδους κρίσεων και διαταραχών», επισημαίνεται στο μήνυμα της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων για τον φετινό εορτασμό.
Το φετινό σύνθημα της UIA επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει την έννοια της «ισχύος» όχι ως επίδειξη, αλλά ως αντοχή και ευελιξία. Από τις υποδομές και τα δημόσια κτίρια, μέχρι τις κατοικίες και τους υπαίθριους χώρους, το ζητούμενο είναι η αρχιτεκτονική να λειτουργεί ως μέσο σταθερότητας σε έναν ασταθή κόσμο.
Για τις ελληνικές πόλεις, όπου το 70% του κτιριακού αποθέματος έχει κατασκευαστεί πριν από τη δεκαετία του 1980, το ερώτημα της ανθεκτικότητας αποκτά καίριο χαρακτήρα. Η σεισμική προστασία, η ενεργειακή αναβάθμιση, η επανάχρηση υφιστάμενων υποδομών, η προσαρμογή σε ακραία καιρικά φαινόμενα και η αντιμετώπιση πλημμυρικών κινδύνων απαιτούν έναν σχεδιασμό που ενσωματώνει τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα ως βασική αρχή.
Η Θεσσαλονίκη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πόλης που έχει δοκιμαστεί και επανασχεδιαστεί πολλές φορές στη μακραίωνη διαδρομή της. Η Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917 ισοπέδωσε το ιστορικό κέντρο της, ενώ ο ισχυρός σεισμός του 1978 ανέδειξε την ανάγκη για ενίσχυση της αντισεισμικής προστασίας των κτιρίων. Σήμερα, το κέντρο και οι συνοικίες της αντιμετωπίζουν αντιφατικές προκλήσεις: από τη μια, την αστική ανάπλαση και την τουριστική ανάπτυξη, και από την άλλη, την υποβάθμιση και την εγκατάλειψη, την εκτέλεση μεγάλων έργων υποδομής χωρίς παράλληλη φροντίδα για τον κοινωνικό ιστό. Η τρέχουσασυζήτηση για την ανθεκτικότητα του χώρου αγγίζει κρίσιμα ζητήματα για το μέλλον της πόλης.
Η εκδήλωση του ΤΕΕ/ΤΚΜ
Τα ζητήματα αυτά θα συζητηθούν σε εκδήλωση που διοργανώνει με αφορμή τον φετινό εορτασμό, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας – Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΕΕ/ΤΚΜ), σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης, μετά από εισήγηση της Μόνιμης Επιτροπής Αρχιτεκτονικών του ΤΕΕ/ΤΚΜ,τη Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2025, στις 17.30,στον Πολυχώρο Πολιτισμού Ισλαχανέ (Ελένης Ζωγράφου 3, έναντι Ευαγγελίστριας).
Η Ναταλία Παντελίδου, πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Αρχιτεκτονικών ΤΕΕ/ΤΚΜ τονίζει: «Όταν ανακοινώθηκε το θέμα της φετινής παγκόσμιας ημέρας “αντοχή στον χρόνο” θεωρήσαμε ότι ήταν μία πολύ καλή συγκυρία να επισημάνουμε και να αναδείξουμε κτίρια και τοπόσημα της πόλης, ανάμεσα στα οποία και το Ισλαχανέ, που όχι μόνο άντεξαν στον χρόνο αλλά έχουν ενταχθεί στον σύγχρονο αστικό ιστό.Η νέα τάση στην αρχιτεκτονική είναι να μπορούμε να χρησιμοποιούμε ξανά τα παλιάκτίρια, να τουςδίνουμε νέα ζωή, νέα πνοή».
Κτιριακό συγκρότημα χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, το οποίο στέγασε τη «Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ», το πρώτο συγκρότημα ορφανοτροφείου – τεχνικής σχολής της πόλης, το Ισλαχανέ αποκαταστάθηκε το 2015 και σήμερα λειτουργεί ως πολυχώρος πολιτισμού. Η τρέχουσα χρήση του, η αισθητική του ταυτότητα και οι επεμβάσεις συντήρησης που έχουν πραγματοποιηθεί, αποτελούν στοιχεία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική κοινότητα και το ευρύτερο κοινό. Από την άποψη αυτή, όπως επισημαίνει η κ. Παντελίδου, το Ισλαχανέ αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα ενός κτιρίου με αντοχή: «Η περίπτωσή του μας δείχνει πώς ένα ιστορικό κτίριο του τέλους του 19ου αιώνα επιβίωσε, αναστηλώθηκε και αποδόθηκε ξανά στο κοινό,αποκτώντας νέα χρήση, προκειμένουσήμερα να λειτουργεί ως πολιτιστικός κόμβος που επανασυνδέει τις τέχνεςμε την τοπική κοινωνία».
Η Ναταλία Παντελίδου
Το πρόγραμμα
Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2025
17:30 Ξενάγηση στο Ισλαχανέ
18:00 Χαιρετισμοί
18:30 Η αποκατάσταση και επανάχρηση του διατηρητέου συγκροτήματος της πρώην Σχολής Τεχνών & Επαγγελμάτων (Σχολή Χαμηδιέ – Ισλαχανέ), Σοφία Χριστοφορίδου, επίτιμη Προϊσταμένη ΥΠΠΟ/ΥΝΜΤΕΚΜ, Δημήτριος Ζυγομαλάς, αναπληρωτής Προϊστάμενος ΥΠΠΟ/ΥΝΜΤΕΚΜ
18:50 Ανθεκτικότητα στον σχεδιασμό, η περίπτωση ενός τόπου που άντεξε προσαρμοζόμενος για 3.700 χρόνια, Μιχάλης Νομικός, Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ
19:10 Έμπνευση μέσα από σύγχρονα παραδείγματα επανάχρησης, Μαρία Δαλκαφούκη, Διευθύνων Σύμβουλος καιΥπεύθυνη Πωλήσεων Οίκος Δαλκαφούκη
19:30 Συζήτηση
