«Οι γείτονες από πάνω» στην ΕΜΣ: Πρόσκληση σε δείπνο με μενού την αλήθεια

Η κωμωδία του Καταλανού συγγραφέα Σεσκ Γκάι «Οι γείτονες από πάνω» ανεβαίνει από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, σε σκηνοθεσία Νικολέτας Φιλόσογλου επιχειρώντας να φωτίσει τις σχέσεις των ζευγαριών στην εποχή μας χωρίς εξιδανίκευση και χωρίς ηθικά συμπεράσματα.

Η πρεμιέρα θα δοθεί την Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου στο Φουαγιέ του Θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στη Θεσσαλονίκη. Ο χώρος έχει διαμορφωθεί σε σαλόνι όπου εκτυλίσσεται, σε πραγματικό χρόνο, ένα δείπνο τεσσάρων ανθρώπων. Μία συνάντηση φαινομενικά συνηθισμένη, που ωστόσο, μέσα σε ενενήντα λεπτά θα αποδειχθεί αποκαλυπτική.

Το έργο, γραμμένο το 2015, γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη Βαρκελώνη και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον ίδιο τον συγγραφέα (Sentimental, 2020), με πέντε υποψηφιότητες για τα βραβεία Goya. Ακολούθησαν κινηματογραφικές μεταφορές στην Ιταλία, την Ελβετία και τη Γαλλία, επιβεβαιώνοντας ότι πρόκειται για ένα κείμενο που διασχίζει σύνορα με ευκολία και γνωρίζει απήχηση όπου κι αν παρουσιαστεί.

Η κωμωδία βασίζεται σε ένα απλό, όσο και ευφυές, δραματουργικό εύρημα: στο τραπέζι κάθονται δύο ζευγάρια, οι «από κάτω» και οι «από πάνω». Ο Χούλιο και η Άννα ζουν χρόνια μαζί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι νέοι τους γείτονες, ο Σάλβα και η Λάουρα, φέρνουν μαζί τους έναν διαφορετικό τρόπο ζωής -- λιγότερο συγκρατημένο, πιο άμεσο, και κυρίως λιγότερο σιωπηλό.

Η ηθοποιός Σμαράγδα Κάκκινου, που υποδύεται την Άννα, μιλά για ένα έργο που αγγίζει μια ηλικιακή ομάδα συχνά παραμελημένη από τη θεατρική δραματουργία. «Αυτό το έργο απευθύνεται σε μια ηλικιακή ομάδα που διψάει να ασχοληθεί η τέχνη μαζί της. Με αυτή τη μεγάλη λατρεία για τη νεότητα, ξεχνάμε τους μεσήλικες πολλές φορές. Κι όμως, είναι μια εξαιρετικά πλούσια, ιδιαίτερη περίοδος της ζωής των ανθρώπων, και των γυναικών και των ανδρών».

Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο ζευγάρια που έχουν φτάσει στην ίδια χρονική καμπή, αλλά την έχουν διαχειριστεί με εντελώς αντίθετο τρόπο. «Οι περισσότεροι από εμάς βρισκόμαστε σε μια σχέση πολλών ετών. Έχουμε ζήσει μια ζωή. Κουβαλάμε τις βαλίτσες μας, τις χαρές μας, τους πόνους μας, τις απώλειές μας. Και φτάνουμε σε ένα σημείο όπου καλούμαστε να διαχειριστούμε και την ύπαρξή μας και τις σχέσεις μας, το μέλλον μας. Ο χρόνος γίνεται πιο πολύτιμος από ποτέ», επισημαίνει η ηθοποιός.

Σύμφωνα με τη Σμαράγδα Κάκκινου, οι χαρακτήρες της Άννας και του Χούλιο έχουν επιλέξει, συνειδητά ή ασυνείδητα, να μην αντιμετωπίσουν αυτή την καμπή. «Αυτοί οι δύο ήρωες έχουν αποφύγει να διαχειριστούν αυτή την κομβική στιγμή. Ενώ οι άλλοι δύο, η Λάουρα και ο Σάλβα, έχουν τολμήσει». Οι «γείτονες από πάνω» λειτουργούν λοιπόν ως καταλύτες, όχι επειδή φέρνουν έτοιμες λύσεις, αλλά επειδή αναγκάζουν τους άλλους να κοιτάξουν κατάματα όσα είχαν αφήσει στο περιθώριο.

Η πρωτοβουλία για τη συνάντηση ανήκει στην Άννα. «Επειδή η Άννα είναι πιο ζωηρή μέσα της, έχει κρατήσει ακόμα τη φλόγα της επιθυμίας και της χαράς. Τους καλεί στο σπίτι της και τους φέρνει αντιμέτωπους με τον Χούλιο», εξηγεί η ηθοποιός. Δεν πρόκειται για μια αθώα κίνηση ευγένειας προς τους γείτονες, αλλά για μια συνειδητή επιλογή που διαταράσσει την επιφανειακή ισορροπία.

Ένα υπέροχο κουκλόσπιτο

Η δράση εκτυλίσσεται σε πραγματικό χρόνο. «Οι θεατές παρακολουθούν ακριβώς μιάμιση ώρα ενός βραδινού καλέσματος. Ζούμε τη συνάντηση λεπτό προς λεπτό, όλα όσα συμβαίνουν μέσα σε αυτή τη μιάμιση ώρα – και συμβαίνουν τόσο πολλά», εξηγεί η ηθοποιός. Η σκηνική εγγύτητα εντείνει αυτή την αίσθηση. Το Φουαγιέ έχει μετατραπεί σε σαλόνι, και το κοινό βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τους ηθοποιούς. «Ο Άγγελος Μέντης μας έχει φτιάξει ένα υπέροχο κουκλόσπιτο που το κατοικούμε με πολύ χαρά», προσθέτει.

Η κωμωδία του Cesc Gay δεν περιορίζεται σε εύκολες ατάκες. Όπως επισημαίνει η Σμαράγδα Κάκκινου, «η πλοκή δεν στηρίζεται σε μία αμιγώς κωμική συνθήκη. Διανύει μια ολόκληρη διαδρομή συναισθημάτων. Έχει και δραματικό στοιχείο, έχει και συγκρούσεις, έχει και αστεία, έχει και ατάκες. Έχει απ' όλα». Το γέλιο προκύπτει μέσα από καταστάσεις αναγνωρίσιμες, συχνά άβολες, και όχι από υπερβολή ή καρικατούρα.

Η διεθνής επιτυχία του έργου —από το θέατρο στη Βαρκελώνη μέχρι τις κινηματογραφικές διασκευές σε Ισπανία, Ιταλία, Ελβετία και Γαλλία— δεν εκπλήσσει την ηθοποιό. «Νομίζω ότι οφείλεται στο γεγονός ότι ο συγγραφέας είναι απόλυτα ειλικρινής. Μιλάει σε διάφορα κοινά. Τα ζευγάρια των μεσήλικων, κατά βάση, μοιράζονται κοινά ερωτήματα και ανησυχίες. Στον δυτικό κόσμο οι διαδρομές μέσα στη ζωή μας περνούν από κοινούς σταθμούς». Κατά τη γνώμη της, ο Σεσκ Γκάι «εμπιστεύτηκε στο έργο του πάρα πολλά δικά του βιωματικά στοιχεία με ειλικρίνεια, χωρίς να τα κρίνει και χωρίς να τα λογοκρίνει. Εκφράζονται πράγματα κρυφά, λίγο πιο ακραία βεβαίως, γιατί είναι σκηνική δράση. Όμως τα βλέμματα και τα συναισθήματα που εκφράζονται θα βρουν αποδέκτες σε ανθρώπους που είτε τα έχουν εκφράσει, είτε τα έχουν σκεφτεί, είτε τα έχουν φοβηθεί, είτε τα έχουν ελπίσει».