Σε κάθε περίοδο μεγάλων αλλαγών, εκεί όπου το κράτος καλείται να αποδείξει αν μπορεί να υπηρετήσει τον πολίτη με σεβασμό και αποτελεσματικότητα, το ασφαλιστικό σύστημα βρίσκεται πάντοτε στην πρώτη γραμμή. Γιατί εκεί, στους φακέλους μιας ζωής και στους κόπους δεκαετιών, κρίνεται όχι μόνο η λειτουργική επάρκεια μιας υπηρεσίας, αλλά και η αξιοπιστία της ίδιας της Πολιτείας. Και για να φτάσει κανείς στη λύση, χρειάζεται τον μίτο της Αριάδνης: ένα σταθερό, καθαρό νήμα που οδηγεί έξω από το διοικητικό χάος.
Το γνωρίζουμε καλά όσοι βρεθήκαμε τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο αυτής της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Από τη θέση του Α΄ Υποδιοικητή του e-ΕΦΚΑ σήμερα, αλλά και από τη θέση του Γενικού Γραμματέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων στα δύσκολα μνημονιακά χρόνια, είδα από πρώτο χέρι πως το ασφαλιστικό δεν αλλάζει με καλές προθέσεις ή με ασκήσεις επί χάρτου. Αλλάζει μόνο με σχέδιο, συνέπεια και επιμονή απέναντι σε παθογένειες που όλοι γνώριζαν, αλλά για χρόνια κανείς δεν άγγιζε.
Και ίσως πουθενά δεν αποτυπώνεται αυτό πιο καθαρά απ’ ό,τι στις επικουρικές συντάξεις: ένα πεδίο όπου η καθυστέρηση είχε σχεδόν μετατραπεί σε θεσμική κανονικότητα. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε: λίγο παλαιότερα οι εκκρεμείς επικουρικές έφταναν τις 83.000. Σήμερα, παρά τα σύνθετα εμπόδια που παραμένουν, βρισκόμαστε στις 31.000 εκκρεμότητες. Οι αριθμοί αποτελούν την απόδειξη ότι ο δρόμος της αλλαγής δεν είναι εύκολος, αλλά είναι εφικτός όταν υπάρχει πολιτική βούληση και συνέπεια λόγων και πράξεων.
Για χρόνια, η απονομή επικουρικής σύνταξης δεν ήταν απλά μια διοικητική πράξη. Ήταν ένας μαραθώνιος αναμονής, που σε ορισμένα πρώην ταμεία ξεπερνούσε ακόμη και τα πέντε χρόνια. Την ώρα που στο μέτωπο των κύριων συντάξεων επιτεύχθηκε εντυπωσιακή πρόοδος, οι επικουρικές έμεναν πίσω, εγκλωβισμένες σε ένα σύστημα με πολλούς φορείς, διαφορετικούς κανόνες και πλήρη ανομοιογένεια. Κάθε κλάδος είχε τη δική του μικρή «πολιτεία», με ξεχωριστό καταστατικό, διαδικασίες και μηχανογράφηση.
Αυτή η πολυδιάσπαση, σε συνδυασμό με την πολυνομία και την απουσία ενιαίων κανόνων, δημιούργησε ένα περιβάλλον όπου ακόμη και η καλή πρόθεση λύγιζε μπροστά σε ένα περίπλοκο πλέγμα ιδιαιτεροτήτων. Γι’ αυτό και οι περίπου 31.000 σημερινές ληξιπρόθεσμες αφορούν κυρίως κλάδους με μεγάλα ιστορικά φορτία: βενζινοπώλες, εμποροϋπαλλήλους, εργαζομένους μετάλλου, μηχανικούς, ανεξάρτητα απασχολούμενους. Κι όταν σε όλα αυτά προστίθεται η διαδοχική ασφάλιση, η πολυπλοκότητα πολλαπλασιάζεται.
Υπάρχει όμως και το παράδειγμα του Δημοσίου, όπου το ασφαλιστικό ιστορικό είναι ψηφιοποιημένο μέσω των ΔΑΥΚ και η επικουρική εκδίδεται ακόμη και μέσα στον ίδιο μήνα με την κύρια. Αυτό είναι το πρότυπο για το αύριο του συστήματος.
Σήμερα δεν κάνουμε απλώς ένα βήμα προόδου· υλοποιούμε τη μεγαλύτερη τομή στις επικουρικές συντάξεις. Προχωρούμε στην πλήρη ψηφιοποίηση του χαρτώου αρχείου των τέως Ταμείων. Μια μεταρρύθμιση που αλλάζει εκ βάθρων τα θεμέλια του συστήματος, όχι μόνο τις διαδικασίες του. Περισσότερες από 53 εκατομμύρια σελίδες ασφαλιστικού βίου των πολιτών μετατρέπονται σε ψηφιακά δεδομένα με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης υψηλής ακρίβειας, βάζοντας τέλος σε δεκαετίες εξάρτησης από κλειστά ντοσιέ και αποθήκες παρελθοντικών εγγράφων.
Καθοριστική είναι και η ενοποίηση των προϋποθέσεων απονομής επικουρικής σύνταξης (Ν. 5078/2023), που βάζει τέλος στη χαοτική πολυνομία και επιτρέπει πλέον στους ασφαλισμένους με 15 έτη επικουρικής ασφάλισης να λαμβάνουν τη σύνταξή τους ανεξάρτητα από το πόσα ταμεία έχουν διανύσει.
Αν το 2024 και το 2025 ήταν η περίοδος όπου κλείσαμε ανοιχτούς λογαριασμούς του παρελθόντος, τότε το 2026 είναι το έτος της πραγματικής μετάβασης. Το σημείο όπου το σύστημα δεν περιορίζεται σε μικρές διορθωτικές παρεμβάσεις, αλλά αλλάζει άρδην νοοτροπία και λειτουργία, περνώντας οριστικά σε μια νέα εποχή.
Η επικουρική σύνταξη θα παύσει επιτέλους να είναι η «ουρά» της κύριας και θα γίνει οργανικό κομμάτι ενός ενιαίου, πλήρως ψηφιοποιημένου συστήματος που θα λειτουργεί με ταχύτητα, διαφάνεια και συνέπεια, προσφέροντας στους πολίτες την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό που δικαιούνται.
Γιατί, στο τέλος της ημέρας, ένα σύγχρονο κράτος δεν κρίνεται από τις προθέσεις και τις διακηρύξεις του, αλλά από την ικανότητά του να μετατρέπει την πολυπλοκότητα σε αξιοπρέπεια. Σε πραγματικές λύσεις για πραγματικούς ανθρώπους.
Και αυτό ακριβώς κάνουμε σήμερα.
Ο κ. Παναγιώτης Κοκκόρης είναι Α΄ Υποδιοικητής e-ΕΦΚΑ, πρώην Γενικός Γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων
