Η τελετή απονομής πραγματοποιήθηκε στο Queen Elizabeth Hall του Southbank Centre, στο πλαίσιο του EFG London Jazz Festival, με τετραήμερο κύκλο συναυλιών όπου συμμετείχαν μουσικοί από χώρες όπως το Μαρόκο, το Ιράν, ο Λίβανος, η Ινδία και το Πακιστάν.
Για τον Κυριάκο Καλαϊτζίδη, η σημαντική αυτή διάκριση ήρθε απρόσμενα: «Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Είμαι ο πρώτος Έλληνας που λαμβάνει το βραβείο και αποτελεί μια πολύ υψηλή τιμή — όχι μόνο για εμένα, αλλά και για το Εν Χορδαίς, το οποίο διευθύνω». Η συμμετοχή του στις εκδηλώσεις του Λονδίνου περιλάμβανε και μια συνεργασία με την Ορχήστρα του BBC, την οποία ο ίδιος περιγράφει ως «ένα μουσικό σύνολο υψηλότατου επαγγελματισμού».
Τα Aga Khan Music Awards συνήθως στρέφουν τα φώτα σε καλλιτέχνες που διασώζουν και ανανεώνουν παραδόσεις μουσικών πολιτισμών. Ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης έχει χτίσει εδώ και δεκαετίες το προφίλ ενός τέτοιου δημιουργού, με ερευνητικό έργο στη μεταβυζαντινή μουσική, δισκογραφία, διεθνείς συνεργασίες και εκπαιδευτική δράση.
Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη, με καταγωγή από τον Πόντο και την Καππαδοκία, έχει διδάξει σε πανεπιστήμια όπως το Princeton, το Harvard και το Ca' Foscari της Βενετίας, ενώ το 2011 ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Κοσμική μεταβυζαντινή μουσική στη χειρόγραφη παράδοση της εκκλησιαστικής μουσικής, 15ος αιώνας έως 1830».
Η επιλογή του από την κριτική επιτροπή —όπου συμμετείχαν προσωπικότητες όπως ο Jordi Savall και η Malian τραγουδίστρια Oumou Sangaré— επιβεβαιώνει αυτή την πολυεπίπεδη διαδρομή. Η διάκριση αφορά το σύνολο του καλλιτεχνικού και ερευνητικού έργου του.
Ο ίδιος αντιλαμβάνεται τη βράβευση και ως αναγνώριση ενός ευρύτερου πολιτισμικού πεδίου. «Στις εκδηλώσεις του φεστιβάλ συνυπήρχαν μουσικοί από διάφορες χώρες. Βρέθηκα εκεί ως εκπρόσωπος της ελληνικής μουσικής. Δεν έχουμε κάθε μέρα τέτοιες ευκαιρίες. Όσο κι αν έχουμε αξιωθεί να συμπράξουμε με σημαντικά σχήματα, είναι ξεχωριστές στιγμές για κάθε μουσικό».
«Στο Χριστό στο Κάστρο»
Αυτές τις μέρες προετοιμάζει τη μουσική παράσταση «Στο Χριστό στο Κάστρο» που θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης την Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025. Το έργο, βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, έχει ήδη κάνει διαδρομή εκτός συνόρων — η πρεμιέρα δόθηκε στη Βοστώνη το 2023 — και συνοδεύεται πλέον από δισκογραφική έκδοση της Cappella Romana / Cappella Records, με διεθνή διανομή από τη Naxos.
Η ιδέα ξεκίνησε στις ΗΠΑ. Ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης εξηγεί: «Ήταν μία πολύ ωραία πρόταση που δέχτηκα από έναν εκλεκτό συνάδελφο, τον Σπύρο Αντωνόπουλο, που ζει στη Βοστώνη. Εγώ εντρυφώ εδώ και χρόνια στο έργο του Παπαδιαμάντη και όταν μου το πρότεινε, αποδέχτηκα την πρόταση αμέσως, σαν έτοιμος από καιρό».
Το κείμενο διασκευάστηκε από τη Βασιλική Νευροκοπλή σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο. Αυτή η λεπτομέρεια υπήρξε καταλυτική για τη μουσική επεξεργασία. «Τα μισά δημοτικά και λαϊκά τραγούδια είναι σε δεκαπεντασύλλαβο», υπενθυμίζει ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης. «Έχοντας τον δεκαπεντασύλλαβο ως βασικό στοιχείο, ήταν πολύ πιο εύκολο να μελοποιήσουμε τα τραγούδια. Η μελοποίηση έγινε πάνω στους ήχους της βυζαντινής μουσικής, δεδομένου ότι ήταν ψάλτης και κατά κάποιον τρόπο και μουσικός ο Παπαδιαμάντης καθώς βρίσκουμε πολλές αναφορές στα κείμενά του για μουσικές, όργανα και παραδόσεις. Και ξέρουμε ότι ως ψάλτης συμμετείχε στις ακολουθίες του Αγίου Ελισσαίου σε αγρυπνίες στην Αθήνα και στα ξωκλήσια του νησιού του».
Η παράσταση του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης θα αποτελέσει τον πρώτο ελληνικό σταθμό πριν από τις δύο εμφανίσεις στις ΗΠΑ: στις 4 Δεκεμβρίου στο Maliotis Cultural Center στη Βοστώνη και στις 7 Δεκεμβρίου στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου στο Ground Zero της Νέας Υόρκης. Η τελευταία έχει ιδιαίτερο συμβολισμό. «Είναι πολύ συγκινητικό καθώς δεν είναι μία εμφάνιση σε μία ακόμη αίθουσα. Είναι ένας χώρος με τεράστια ιστορική και συναισθηματική φόρτιση», λέει ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης.
Μετά τις παραστάσεις στις ΗΠΑ, ο γνωστός μουσικός και ερευνητής ταξιδεύει στη Βηρυτό για το Φεστιβάλ Philokalia, στις 11 Δεκεμβρίου. Εκεί θα παρουσιάσει, μαζί με τη χορωδία «Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός», το πρόγραμμα «A Voice from Byzantium». Όπως περιγράφει, «είναι μια άλλη σύμπραξη, με άλλη μουσική· ένα πρόγραμμα αφιερωμένο στη βυζαντινή μουσική παράδοση».
Ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης ίδρυσε το «Εν Χορδαίς» το 1993, έναν φορέα μελέτης, διδασκαλίας και ανάδειξης των μουσικών παραδόσεων της Μεσογείου. Από τότε, το σύνολο έχει αναπτύξει πολύμορφο έργο με παραγωγές δίσκων, εκδόσεις βιβλίων και διοργάνωση συναυλιών. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του ευρωπαϊκού έργου MediMuses (2002-2005), με ερευνητικές, εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές δράσεις σε έντεκα χώρες της Μεσογείου.
«Εν Χορδαίς»
Η φετινή δραστηριότητά του φανερώνει την ιδιαιτερότητα της πορείας του που συνδυάζει το έργο του ερευνητή και ακαδημαϊκού —σήμερα κοσμήτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην Άρτα— με την πράξη του μουσικού και τη δράση του καλλιτεχνικού διευθυντή του «Εν Χορδαίς».
Ρωτώντας τον για το κοινό νήμα που ενώνει όλες αυτές τις εμφανίσεις, από το Λονδίνο μέχρι τη Βηρυτό, ο ίδιος απαντά: «Είναι η ανάγκη για αγάπη για καλή μουσική. Η καλή μουσική βρίσκει τρόπους και επιβιώνει και αυτό το ενδιαφέρον που συναντάμε μας δίνει κουράγιο να συνεχίσουμε εδώ και 32 χρόνια».
Η παράσταση «Στο Χριστό στο Κάστρο» στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης παρουσιάζεται με τη συμμετοχή του συνόλου Εν Χορδαίς και την αφήγηση της Βασιλικής Νευροκοπλή. Τιμές εισιτηρίων: 15€ γενική είσοδος, 10€ μειωμένο.
Βασιλική Νευροκοπλή
