Η νέα δουλειά του καλλιτέχνη με την πλούσια παρουσία σε διεθνή φεστιβάλ, συνεργασίες με δημιουργούς όπως ο Ulay, και τη σταθερή δράση στο πεδίο της προσφυγικής εκπαίδευσης στο Βέλγιο, κινείται με φυσικότητα ανάμεσα στην τέχνη, την κοινωνική πράξη και τη μνήμη.
Στην έκθεση που εγκαινιάζεται στις 11 Σεπτεμβρίου, στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Προβλήτα Α’, Λιμάνι Θεσσαλονίκης), επανεξετάζει την έννοια της παρουσίας, της απουσίας και της ορατότητας. «Το να γίνεσαι φάντασμα σημαίνει να είσαι ελεύθερος, αλλά υπό όρους», λέει ο ίδιος.
Ενσωματώνοντας φωτογραφία, βίντεο, εγκαταστάσεις και επιτελεστικές πράξεις, ο Αλέξανδρος Πλωμαρίτης καταθέτει ένα έργο στο όριο μεταξύ προσωπικής μαρτυρίας και συλλογικής μνήμης. Η περφόρμανς του σώματος γίνεται εργαλείο ανάγνωσης της ταυτότητας και της πολιτικής της μετακίνησης, όχι θεωρητικά, αλλά με βάση την εμπειρία του πεδίου: τη δουλειά του με πρόσφυγες στις Βρυξέλλες, τις εφήμερες δράσεις του σε δημόσιους χώρους, τη σωματική εγγραφή σε τόπους που έχουν ξεχαστεί ή περιθωριοποιηθεί.
Στη συνέντευξή του στα Μακεδονικά Νέα, ο Αλέξανδρος Πλωμαρίτηςμας μίλησε για τη σωματικότητα στην τέχνη του, τις προσωπικές του εμπειρίες από τη δουλειά με πρόσφυγες στις Βρυξέλλες και την έννοια του φαντάσματος, που διατρέχει την έκθεση.
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
-Το σώμα είναι καθοριστικός άξονας της δουλειάς σας. Τι σας οδήγησε σε αυτήν την εικαστική «εμμονή» με τη σωματικότητα;
Κατέληξα να ασχοληθώ με την περφόρμανς όταν συνειδητοποίησα ότι δεν το έχω με την υποκριτική. Στο τελευταίο έτος των σπουδών μου (English and Drama), είχα ως μάθημα επιλογής την περφόρμανς. Εκεί κατάλαβα περί τίνος πρόκειται και είπα: «εδώ είμαστε». Αγαπώ την υπόσταση του σώματος· δεν ψεύδεται και αντιδρά άμεσα και ειλικρινά στις εκάστοτε καταστάσεις.
Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, In the heat of autumn/ Φωτογραφία: ΓιώργοςΑθανασιάδης, Καβάλα, 2024
-Στα έργα της έκθεσης βλέπουμε ένα σώμα που ενίοτε είναι ορατό και άλλοτε φασματικό. Πότε και γιατί επιλέγετε να «εξαφανίζεστε»; Τι σημαίνει για εσάς το να «γίνεσαι φάντασμα»;
Μου πήρε καιρό να προσαρμοστώ στις Βρυξέλλες. Πολλές φορές ένιωθα σαν ένα κινούμενο φάντασμα μέσα σε αυτή την πόλη. Παράλληλα, όμως, αυτό μου έδινε μια τεράστια ελευθερία στο πώς θα αντιδράσω στην εξερεύνηση ενός τόπου εντελώς άγνωστου για μένα.Πολλές από τις φωτογραφίες που θα δείτε στην έκθεση είναι τραβηγμένες σε γνωστά σημεία της πόλης: πάρκα, εκκλησίες, τράπεζες κ.ά. Επίτηδες επέλεξα να δουλέψω εκεί, γνωρίζοντας από την αρχή ότι δεν θα είχα αρκετό χρόνο. Πολλές εικόνες πραγματοποιήθηκαν μέσα σε μόλις τρία λεπτά. Μετά, πάντα ερχόταν η ασφάλεια του χώρου και μας απομάκρυνε. Όπως ένα φάντασμα, περνούσα κι εγώ από αυτά τα μέρη, αλλά δεν ξαναγύριζα.
Το να γίνεσαι φάντασμα σημαίνει να γίνεσαι αόρατος. Να αιωρείσαι, να μετακινείσαι μέσα σε έναν χώρο, αλλά να μη μπορείς να δράσεις, είτε λόγω επιλογής είτε λόγω εξωτερικών περιορισμών. Να είσαι ελεύθερος, αλλά υπό όρους.
-Οι Βρυξέλλες είναι πόλη-κόμβος, γεμάτη μετακινούμενα σώματα και ταυτότητες. Πώς συνομιλεί αυτό με το έργο σας;
Τα έργα της έκθεσης συνομιλούν με τη ζωή και τη δουλειά μου στις Βρυξέλλες. Εκεί εργάζομαι ως παιδαγωγός σε έναν οργανισμό για παιδιά που μόλις έχουν φτάσει από το μεγάλο ταξίδι της προσφυγιάς, κυρίως από την Παλαιστίνη. Παράλληλα, είμαι μέντορας σε ανήλικους πρόσφυγες, κυρίως από το Αφγανιστάν. Καθημερινά, λόγω της δουλειάς μου, έρχομαι σε επαφή με πρόσφυγες από όλο τον κόσμο — ανθρώπους που μετακινούνται μέχρι να βρουν έναν τόπο που μπορούν να αποκαλέσουν «σπίτι».
-Τι σημαίνει για εσάς να είστε Έλληνας καλλιτέχνης που παράγει έργο στην καρδιά της Ευρώπης; Νιώθετε ότι ζείτε σε καλλιτεχνική εξορία ή σε ένα «καταφύγιο» δημιουργικότητας;
Σαφώς τα ερεθίσματα είναι περισσότερα στις Βρυξέλλες — μια πόλη που δεν είχα ιδέα τι κρύβει. Στην περίπτωσή μου, έκρυβε θησαυρούς: εγκαταλελειμμένα κτίρια, εκκλησίες, εργοστάσια, κατεστραμμένα κάστρα, τεράστιες βιβλιοθήκες, ιστορικά μέρη που αποπνέουν την αίγλη μιας άλλης εποχής, άσχετης με το σήμερα.
Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, Concrete is killing my balance/ Φωτογραφία: Γιώργος Αθανασιάδης, BNP PARIBAS BANK, Βρυξέλλες, 2023
-Το μεταναστευτικό είναι θέμα που διατρέχει μεγάλο μέρος του έργου σας. Από πού εκκινεί η ανάγκη να μιλήσετε γι' αυτό;
Εργάζομαι στο προσφυγικό πεδίο εδώ και οχτώ χρόνια. Τα παιδιά και οι ανήλικοι πρόσφυγες που συνεργάζομαι μαζί τους χρειάστηκαν χρόνο για να με εμπιστευτούν και να μου εκμυστηρευτούν τις ιστορίες τους. Αυτοί οι νέοι αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την υποδοχή και τον τρόπο που τους αντιμετωπίζουμε. Το πλαίσιο για την παραλαβή ασύλου είναι σαφώς πιο λειτουργικό στο Βέλγιο, λόγω της οικονομικής υποστήριξης. Όμως η αναγνώριση και η αποδοχή αυτών των ατόμων παραμένει περιορισμένη — νιώθουν ότι δεν μπορούν εύκολα να «κολλήσουν» σε μια κοινωνία, είτε αυτή είναι η ελληνική, η ιταλική ή η βελγική. Πολλές φορές νιώθουν οι ίδιοι φαντάσματα, καθώς κανείς δεν τους βλέπει πραγματικά ή τους ακούει. Μέσα από τη δουλειά μου προσπαθώ να μοιραστώ τις ιστορίες τους, πάντα με συναίνεση και καθοδήγηση από τους ίδιους.
-Τι σημαίνει για εσάς η έννοια της πατρίδας σήμερα, και πώς διαμορφώνεται από την εμπειρία του εκτοπισμού και της διασποράς;
Πατρίδα είναι το μέρος που σε κάνει να νιώθεις γεμάτος, που σε πλημμυρίζει συναισθήματα και σε «μπουκώνει» από την ομορφιά του. Είμαι τυχερός που έχω μια τέτοια πατρίδα. Δυστυχώς, όμως, πολλές φορές χρειάστηκε να την αφήσω πίσω, γιατί το οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της χώρας με ώθησε να μεταναστεύσω.
-Επιστρέφετε στη Θάσο και το Παγγαίο. Είναι αυτή η επιστροφή μία πράξη οικειότητας ή μεταμόρφωσης;
Για μένα είναι καθαρά μια πράξη οικειότητας. Η επιστροφή στο γνώριμο, στο οικείο, στα νερά και στα χώματα που με μεγάλωσαν.
-Το έργο σας δείχνει να ισορροπεί ανάμεσα στην ποίηση και την πολιτική. Πιστεύετε ότι η τέχνη οφείλει να είναι πολιτική σήμερα;
Οφείλει. Η τέχνη πρέπει να συμβαδίζει με το σήμερα και να το αγγίζει. Ο καλλιτέχνης οφείλει να προβάλει τόσο την ομορφιά όσο και την ασχήμια του κόσμου που ζει.
-Ποιος είναι ο ρόλος της απόλαυσης, της ομορφιάς και του χιούμορ στη δουλειά σας;
Για να απολαύσεις κάτι, πρέπει πρώτα να το χαρείς. Έχω χαρεί πολλές από τις δουλειές μου — ειδικά αυτές που έγιναν με συνεργάτες, καλλιτέχνες και φίλους. Είναι υπέροχο να περιτριγυρίζεσαι από όμορφους ανθρώπους που πιστεύουν και αυτοί στην ειρήνη, την ομορφιά, την ευγένεια, την υποδοχή και το χιούμορ.
Βιογραφικό σημείωμα
Ο Αλέξανδρος Πλωμαρίτης γεννήθηκε στο Άργος Ορεστικό και μεγάλωσε στη Θάσο.Σπούδασε (BA) Αγγλική Λογοτεχνία και Θέατρο στο London Metropolitan University και ειδικεύτηκε στην περφόρμανς (MFA) Contemporary Performance Making στο Brunel University του Λονδίνου.
Περφόρμανς του έχουν παρουσιαστεί στη Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών του Μιλάνου, στο Venice International Performance Art Week της Βενετίας, στο Thessaloniki Performance Festival, στο CIPAF Λευκωσίας, στο NRLA φεστιβάλ της Γλασκόβης, στο Re-culture φεστιβάλ της Πάτρας, στο Μουσείο ΜΕΚ του Βερολίνου, στο Contemporary Art Museum των Σκοπίων, στο ΜΟΜus, στο ΚΜΣΤ κ.α.
Επίσης έχει πραγματοποιήσει ατομικές και έχει πάρει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις, εργαστήρια και projects σε ανεξάρτητους χώρους, ενώ έχει συνεργαστεί με καλλιτέχνες όπως ο Ulay, ο Manuel Vason, η Bobby Baker, αλλά και με ομάδες καλλιτεχνών όπως οι Νεκρή Φύση κ.ά. Έχει επιμεληθεί δυο περφόρμανς projects /φεστιβάλ το 1st Thessaloniki Performance Art Festival και το Platformance. Έργα του υπάρχουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Ζει και εργάζεται στις Βρυξέλλες και τη Θεσσαλονίκη.
«Becoming a Ghost»
Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, Still waiting for you/ Φωτογραφία: Γιώργος Αθανασιάδης, Botanical Garden, Βρυξέλλες, 2022
MOMus-Πειραματικό ΚέντροΤεχνών (Αποθήκη Β1, Προβλήτα Α’, Λιμάνι Θεσσαλονίκης)
Διάρκεια: 11Σεπτεμβρίου έως 25 Οκτωβρίου 2025
Επιμέλεια: Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, Ιστορικός της τέχνης, Επιμελήτρια MOMus-
Πειραματικού Κέντρου Τεχνών
