Η Ελλάδα δεν διαθέτει δεδομένα κοιτάσματα σπανίων γαιών, παρά μόνο αποσπασματικές ενδείξεις που δεν αρκούν για επενδυτικό ενδιαφέρον τα επόμενα χρόνια, ξεκαθαρίζει με συνέντευξή του στα Μακεδονικά Νέα, ο καθηγητής Γεωλογίας - με ειδίκευση στην Κοιτασματολογία και τη Γεωχημεία - του ΑΠΘ, Βασίλης Μέλφος. Αντίθετα, όπως υπογραμμίζει, η χώρα παρουσιάζει σίγουρο γεωλογικό δυναμικό σε άλλα κρίσιμα μέταλλα, όπως το γάλλιο και το σκάνδιο κ.α.
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη METLEN, η οποία σχεδιάζει να παράξει γάλλιο έως το 2027–2028 και εξετάζει την παραγωγή σκανδίου, γεγονός που στρέφει ήδη τα βλέμματα της Ευρώπης και των ΗΠΑ προς την Ελλάδα. Παράλληλα, επισημαίνει πως στη Θράκη έχουν εντοπιστεί μεταλλοφορίες ινδίου και τελλουρίου, ενώ στη Λακωνία εξελίσσονται έρευνες για την αξιολόγηση κοιτάσματος γερμανίου.
Ο κ.Μέλφος τονίζει ότι η απόσταση ανάμεσα στη «μεταλλοφορία» και στο «βεβαιωμένο κοίτασμα» είναι πολύ μεγάλη, καθώς απαιτούνται βαθιά έρευνα, χρόνος και σημαντικές επενδύσεις, μέχρι να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη του κοιτάσματος το οποίο θα είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμο.
Παράλληλα, σημειώνει ότι η μεταλλουργία, δηλαδή η παραγωγή τελικών μετάλλων, είναι ακόμη πιο κρίσιμη από την εξόρυξη, καθώς καθορίζει την πραγματική βιομηχανική αυτονομία μιας χώρας. Αναφέρεται επίσης στη σημασία της ανάκτησης μετάλλων μέσω ανακύκλωσης, με τη METLEN να ιδρύει ήδη νέες μονάδες σε αυτό το πεδίο.
Κλείνοντας, ο καθηγητής προειδοποιεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει θεατής στις μεγάλες γεωπολιτικές συμφωνίες ΗΠΑ - Κίνας για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, εγκλωβισμένη σε αντικρουόμενους κανονισμούς που καθυστερούν τις επενδύσεις.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ. Βασίλη Μέλφου στον Αλέξανδρο Αλεξιάδη:
Ο Καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ με ειδίκευση στην Κοιτασματολογία και τη Γεωχημεία, Βασίλης Μέλφος
-Γίνεται μεγάλη συζήτηση για άλλη μια φορά, με αφορμή και τις διαπραγματεύσεις και τις συζητήσεις ανάμεσα στους προέδρους των ΗΠΑ και της Κίνας για τις σπάνιες γαίες. Και αναρωτιόμαστε: Είμαστε χώρα που θα μπορούσε να έχει κάποιες ορυκτές πρώτες ύλες οι οποίες είναι περιζήτητες; Έχουμε τέτοια ορυκτά;
Ναι, οι συμφωνίες αυτές είναι για τις σπάνιες γαίες και για άλλα μέταλλα. Οπότε, οφείλουμε να ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα. Στην Ελλάδα καταρχήν δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένα κοιτάσματα ούτε σπανίων γαιών ούτε κρίσιμων μετάλλων.
Για να θυμηθούμε λιγο, οι σπάνιες γαίες αποτελούν μέρος των κρίσιμων μετάλλων, των κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών για την ακρίβεια, διότι αυτές οι κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες αποτελούν πρώτες ύλες ςτις οποίες έχει πρόβλημα προσβασιμότητας η παγκόσμια βιομηχανία, λόγω του ότι ελέγχονται από συγκεκριμένες χώρες, κυρίως από την Κίνα.
Άρα, για τις σπάνιες γαίες, αν μιλήσουμε για την Ελλάδα, έχουν γίνει κάποιες έρευνες οι οποίες είναι αποσπασματικές και οι οποίες δεν βεβαιώνουν κοιτάσματα στη χώρα μας και άρα λοιπόν δεν νομίζω ότι στα επόμενα χρόνια θα υπάρξει κάποιο ενδιαφέρον για αυτό το πράγμα.
Αντίθετα, για τις λεγόμενες κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες που περιλαμβάνουν μέταλλα όπως το τελλούριο, το βισμούθιο, το κοβάλτιο, το νικέλιο, το σκάνδιο, το γάλλιο, το γερμάνιο και άλλα όπως πχ το ίνδιο, υπάρχουν βεβαιωμένα κοιτάσματα, όπως για παράδειγμα για το γάλλιο και το σκάνδιο. Το ιστορικό εργοστάσιο της «Αλουμίνιον της Ελλάδας» δηλαδή, της METLEN, μπορεί αυτή τη στιγμή - όπως έχει ανακοινώσει για το 2027 - να παράξει γάλλιο και ίσως σκάνδιο στο κοντινό μέλλον.
Άρα λοιπόν η παγκόσμια βιομηχανία κοιτάζει προς την Ελλάδα, ως προς το γάλλιο και μάλιστα εκτός από την Ευρωπαϊκή Ένωση διάβασα πρόσφατα ότι και οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για το γάλλιο της METLEN που θα βγει από το 2027-2028 και μετά.
Για άλλα μέταλλα όπως είναι το τελλούριο, το ίνδιο, υπάρχουν πολλά κοιτάσματα στη Θράκη τα οποία ξέρουμε από την ακαδημαϊκή έρευνα ή από τις έρευνες της ΕΑΓΜΕ, ότι υπάρχουν μεταλλοφόρες, περιοχές που θα μπορούσαν - αν γίνουν όμως πολύ εντατικές έρευνες- να δείξουν αν διαθέτουν βεβαιωμένα κοιτάσματα.
Βεβαιωμένα κοιτάσματα σημαίνει ότι προχωράω προς την προσπάθεια της εξόρυξης. Μεταλλοφορίες που έχουν υψηλές περιεκτικότητες σε αυτά τα μέταλλα, σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν ακόμα περισσότερες έρευνες, να επενδυθούν τεράστια κεφάλαια για να φτάσουμε στο σημείο να πούμε ότι έχουμε βεβαιωμένα κοιτάσματα.
Και όσο για το Γερμάνιο υπάρχουν αυτή τη στιγμή ενδείξεις ότι στους Μολάους της Πελοποννήσου το κοίτασμα έχει υψηλές περιεκτικότητες στο μέταλλο αυτό και όπως γνωρίζω η εταιρεία προχωράει στην αξιολόγηση του αν είναι εκμεταλλεύσιμο το κοίτασμα ή όχι.
-Οπότε σε μερικές περιπτώσεις έχουμε αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη έρευνες για την ενδεχόμενη αξιοποίηση
Πολύ περιορισμένα, αυτά που σας είπα για το Γερμάνιο, για το Γάλλιο και το Σκάνδιο. Για τα υπόλοιπα μέταλλα όχι δεν έχουμε έρευνες. Υπάρχει ενδιαφέρον, αλλά αν δεν αλλάξει το καθεστώς με την πολιτεία, το πολιτικό σύστημα που βλέπει τις εξορύξεις ως κάτι δυσάρεστο, με τις κοινωνίες που διαμαρτύρονται χωρίς να ξέρουν ακριβώς σε τι πράγμα αντιδρούν, όταν δεχόμαστε να χρησιμοποιούμε το κοβάλτιο όλοι στο κινητό μας, σε επαναφορτιζόμενες μπαταρίες και το κοβάλτιο αυτό προέρχεται κατά 90% από το Κονγκό, με ό,τι αυτό σημαίνει για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την παιδική εργασία, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, κτλ. Αν δεχόμαστε και μας αρέσει αυτό το πράγμα, τότε να συνεχίσουμε να είμαστε αρνητικοί προς τις εξορύξεις. Αν όμως αισθανόμαστε κάποιες ενοχές, πρέπει να ξαναδούμε λίγο το θέμα αυτό, ότι δεν μπορούμε να στεκόμαστε ως πολιτεία ή ως οργανωμένες κοινωνίες αδιάφοροι απέναντι σε αυτό το θέμα.
-Πάντως, καθώς η τεχνολογία προχωράει, προχωράει και η τεχνολογία της εξόρυξης. Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε ότι υπάρχουν και έργα ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα για πιο πράσινη εξόρυξη με τη χρήση της τεχνολογίας κτλ. Πιστεύουν όλοι στο ότι πρέπει οι τοπικές κοινωνίες να ενημερώνονται σωστά και να υπάρχει φυσικά και πλήρης διαφάνεια ως προς τα έργα που πρόκειται να γίνουν στις εκάστοτε περιοχές. Αν λοιπόν γίνει μια σωστή προετοιμασία, δεν πιστεύετε ότι οι τοπικές κοινωνίες θα μπορούσαν πλέον να αποδεχτούν την εξόρυξη τέτοιων μετάλλων;
Εγώ συμφωνώ. Όσα είπατε είναι ακριβώς αυτό το πράγμα το οποίο συμβαίνει και θα πρέπει να συμβαίνει. Σε ό,τι αφορά τις τοπικές κοινωνίες, αν δούμε λιγάκι το τι συνέβη πριν από χρόνια στις Σκουριές και το τι συμβαίνει σήμερα, αυτό δείχνει ότι διάφορα τέτοια θέματα αποτελούν προϊόν μικροπολιτικής και μικροκομματικής περισσότερο εκμετάλλευσης, διότι πχ κανείς τώρα δεν μιλά για τις Σκουριές, το έργο προχωράει. Προφανώς είναι ένα πολύ μεγάλο έργο, είναι μια επένδυση τεράστια και τέτοιες θα πρέπει να γίνουν σε περιοχές όπου θα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία απέναντι στην οικονομία, την τοπική και τις εξορύξεις.
Ίσως ένα παράδειγμα είναι η Μήλος, όπου έχουμε και τα δύο και τον τουρισμό και όλα πηγαίνουν μαζί σε απόλυτη ισορροπία. Άρα λοιπόν υπάρχουν αυτές οι περιπτώσεις. Δεν είναι ότι είμαστε στην Ελλάδα και ότι θα καταστραφούν τα πάντα. Οπότε νομίζω ότι πολλές κοινωνίες είναι αρκετά ώριμες, αρκεί να μην έχουμε την μικροκομματική εκμετάλλευση όπως την είδαμε στη Χίο, τώρα πρόσφατα, που ειπώθηκαν πράγματα τα οποία άπτονται της επιστημονικής φαντασίας. Ότι οι εργαζόμενοι και όλοι οι άνθρωποι θα πεθαίνουν από καρκίνο, γιατί πριν από 50-70 χρόνια οι εργαζόμενοι που έμπαιναν στις στοές ανέπνεαν το αντιμόνιο και πέθαιναν από καρκίνο.
Και όπως είπατε, οι τεχνολογίες έχουν αλλάξει, οι νόμοι έχουν αλλάξει. Είναι πάρα πολλά τα θέματα που μπορούν να δώσουν μια ασφαλή προοπτική στις εξορύξεις.
Και κοιτάξτε, πρέπει να το ξεχωρίσουμε, η εξόρυξη δεν είναι τόσο πολύ σημαντική όση είναι η μεταλλουργία. Δηλαδή το να βγάλουμε το τελικό μέταλλο, όπου εκεί μπαίνουμε σε βαριά βιομηχανία, με χημικά αντιδραστήρια, με διάφορες επεξεργασίες. Όμως και αυτό πρέπει να το κάνουμε, γιατί δεν θα βγάζουμε εμείς το μετάλλευμα του αντιμονίτη για να το στέλνουμε στην Κίνα για να βγαίνει το τελικό προϊόν του αντιμόνιου, γιατί άμα το κάνουμε αυτό, στην πραγματικότητα την οικονομία της Κίνας θα στηρίζουμε.
-Αν εξαιρέσουμε λοιπόν το κομμάτι των αντιδράσεων για τους περιβαλλοντικούς φόβους ή την μικροπολιτική εκμετάλλευση από κάποιες κοινωνίες, η Ελλάδα έχει την τεχνογνωσία, έχει εταιρείες που θα μπορούσαν να στηρίξουν την αξιοποίηση αυτών των πόρων;
Θα έλεγα γενικώς όχι, αλλά για παράδειγμα η METLEN έχει αποδείξει ότι μπορεί να το κάνει και θα βγάλει το γάλλιο και ίσως το σκάνδιο μετά. Άρα λοιπόν έχει να κάνει με τις ίδιες τις εταιρείες που θα θέλουν να επενδύσουν σε προσωπικό, τεχνογνωσία και κυρίως σε υλικοτεχνική υποδομή. Να φτιάξουν δηλαδή ένα εργοστάσιο βαριάς βιομηχανίας, το οποίο απαιτεί τεράστια κεφάλαια.
Όμως και οι ξένες εταιρείες δεν είναι κακό να ασχοληθούν με αυτό το θέμα στην Ελλάδα, γιατί έτσι και αλλιώς οι τοπικές κοινωνίες θα επωφεληθούν από τις θέσεις εργασίας, γιατί αυτά τα μεταλλεία και αυτές οι περιοχές βρίσκονται μακριά από το κέντρο, τα μεγάλα αστικά κέντρα. Οι δυνατότητες που δίνουν οι εταιρείες στην τοπική ανάπτυξη, τα ασφαλιστικά ταμεία, οι φόροι και όλα αυτά, μόνο κέρδος μπορεί να έχει μια χώρα. Όσο επίσης το προϊόν, είναι στην πιο τελική του μορφή, τόσο μεγαλύτερα είναι και τα ποσοστά των κεφαλαίων που πρέπει να δοθούν πίσω στο κράτος, τα royalties που λέγονται, από τις εταιρείες προς το δημόσιο, προς την πολιτεία.
-Έχει η Ελλάδα υποδομές για την ανάκτηση τέτοιων υλικών από χρησιμοποιημένα οχήματα, συσκευές κτλ.
Τώρα πρόσφατα υπήρχαν δημοσιεύματα, ότι πάλι η METLEN, ανακοίνωσε ότι εγκαθιστά τρία ή τέσσερα εργοστάσια ανάκτησης μετάλλων. Το ένα είναι σίγουρα στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης και μάλιστα προχωράει πάρα πολύ γρήγορα και θα βγάζει χαλκό και άλλα μέταλλα. Αυτό σημαίνει ότι, ναι, μπορούμε να το κάνουμε. Φυσικά. Και η ανακύκλωση των μετάλλων είναι το Α και το Ω στο να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε μια βιώσιμη ανάπτυξη. Χωρίς την ανακύκλωση δεν κάνουμε τίποτα. Δεν μπορούμε όλα να τα περιμένουμε από την αρχή.
-Ειδικά για τους πόρους που είναι πιο δυσεύρετοι, πιο ακριβοί και πιο απαραίτητοι για μια σειρά από νέα προϊόντα τεχνολογίας, σωστά;
Φυσικά, εννοείται. Και πρέπει να προχωρήσει ίσως και η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελληνική Πολιτεία, να υποστηρίξουν αυτές τις προσπάθειες. Γιατί είναι τόσα πολλά τα θέματα και τα περιβαλλοντικά και τα εργασιακά, που αυτές οι επιχειρήσεις, όταν ξεκινούν να κάνουν κάτι τέτοιο, βρίσκουν τεράστια, ανυπέρβλητα εμπόδια και πολλές φορές σταματούν. Το λένε και οι ίδιοι, δηλαδή. Εγώ είχα παρακολουθήσει πρόσφατα και μια εκδήλωση στον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, που εστιάζει σε αυτό το θέμα. Ότι η Πολιτεία δεν τους βοηθάει καθόλου σε θέματα διευκόλυνσης. Όχι να κάνουν κάτι παράνομο, αλλά να προχωρήσουν τις διαδικασίες χωρίς να υπάρχουν συνεχώς προβλήματα, κυρίως γραφειοκρατικά.
Όσον αφορά σε διεθνές επίπεδο, για το θέμα των σπάνιων γαιών και γενικότερα των κρίσιμων μετάλλων, δεν βλέπουμε την Ευρώπη να δραστηριοποιείται στον βαθμό που το κάνουν οι ΗΠΑ.
Διάβασα νωρίτερα δημοσιεύματα πως ακόμα δεν έχουν έρθει σε συμφωνία η Κίνα και οι ΗΠΑ για αυτό το θέμα. Αλλά η συμφωνία για τις σπάνιες γαίες και τις άλλες κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, θα αφορούν τις ΗΠΑ και όχι την ΕΕ η οποία αυτή τη στιγμή μένει θεατής των εξελίξεων.
Και τι σημαίνει αυτό; Ότι αν οι ΗΠΑ παίρνουν αυτά τα μέταλλα, το τελικό προϊόν από την Κίνα, θα τα πουλάνε μετά στην ΕΕ. Εμείς θα είμαστε πάλι στην ίδια κατάσταση. Ο πρόεδρος Τραμπ έκανε μια κίνηση ματ. Είπε ότι βάζει 100% δασμούς στα προϊόντα της Κίνας, επιπλέον φόρους και μετά η Κίνα έρχεται σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για αυτά τα μέταλλα.
Εμείς θα τα αγοράζουμε μετά από τις ΗΠΑ όπως θα αγοράζουμε και το LNG. Δηλαδή τελικά η ΕΕ μένει ένας απλός θεατής. Έχει απίστευτα δύστροπους νόμους που έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους για την εκμετάλλευση των ορυκτών πρώτων υλών και για το περιβάλλον και θέλουμε να είμαστε η «καθαρή αυλή της γης». Αλλά φανταστείτε ότι ο λιγνίτης από τη Φλώρινα που εξορύσσεται κανονικά, πηγαίνει 50-80 χιλιόμετρα βορειότερα, στη Βόρεια Μακεδονία όπου κανονικά λειτουργούν τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Λιγνίτη. Άρα τελικά τι κάνουμε;
Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ένας θεατής των εξελίξεων και αυτό δεν είναι καθόλου καλό για τη δική μας θέση.
