Δεν υπάρχει κοινωνία χωρίς κανόνες, όπως δεν υπάρχει και αυτορρύθμιση της κοινωνίας. H δικαιοσύνη στην εργασία είναι θεμέλιο κοινωνικής ειρήνης και προόδου. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις αποτελούν μηχανισμούς, οι οποίοι επιτρέπουν τη δίκαιη κατανομή της υπεραξίας που παράγεται από τη μισθωτή εργασία, στο πλαίσιο αναζήτησης της απτής δικαιοσύνης.
Στην μνημιοκρατούμενη Ελλάδα κλονίστηκε ο μηχανισμός συλλογικής διαπραγμάτευσης και η ρύθμιση των όρων εργασίας αφέθηκε στην ατομική σύμβαση εργασίας. Το αποτέλεσμα των μνημονιακών περιορισμών είναι ορατό μέχρι και σήμερα. Χωρίς συλλογικές συμβάσεις εργασίας παραμένει το 80% των εργαζομένων με άμεση επίπτωση στο διαθέσιμο εισόδημά τους και στην ασφάλεια του εργασιακού περιβάλλοντος.
Οι κοινωνικοί εταίροι και η κυβέρνηση αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια νέα εποχή. Η ευρωπαϊκή οδηγία «Επαρκείς κατώτατοι μισθοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση» του 2022 στο βαθμό που επικυρώθηκε προ ημερών από το δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άνοιξε το δρόμο του κοινωνικού διαλόγου για την νεκρανάσταση του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων στην Ελλάδα
Με την κοινωνική συμφωνία κυβέρνησης και κοινωνικών εταίρων τερματίζονται μια σειρά μνημονιακών περιορισμών που είχαν αποδυναμώσει πλήρως τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η συμφωνία που θα λάβει μορφή νόμου τον επόμενο χρόνο διευρύνει το πεδίο κάλυψης περισσότερων εργαζόμενων, καθώς σήμερα η επέκταση μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας είναι δυνατή μόνο εφόσον δεσμεύει εργοδότες που απασχολούν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος. Με την Κοινωνική Συμφωνία το ποσοστό αυτό μειώνεται σε 40%, ενώ το ποσοτικό κριτήριο δεν εξετάζεται καθόλου όταν τη συλλογική σύμβαση εργασίας συνυπογράφουν εθνικοί κοινωνικοί εταίροι όπως η ΓΣΕΕ και ο ΣΕΒ.
Η συμφωνία επαναφέρει την καθολική μετενέργεια, δηλαδή τη συνέχιση ισχύος όλων των όρων μιας συλλογικής σύμβασης για διάστημα τριών μηνών μετά τη λήξη της. Μάλιστα καλύπτονται και εργαζόμενοι που προσλαμβάνονται εντός της περιόδου μετενέργειας. Στο οργανωτικό επίπεδο, προβλέπεται μηχανισμός προελέγχου των μονομερών αιτήσεων προσφυγής στη διαιτησία, η κατάργηση του δεύτερου βαθμού διαιτησίας του ΟΜΕΔ, η μείωση των στοιχείων που απαιτούνται για την εγγραφή των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών στα λειτουργικά μητρώα ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ.
Πρακτικά η κοινωνική συμφωνία την επόμενη ημέρα δεν θα προκαλέσει καταιγισμό συλλογικών συμβάσεων εργασίας που θα προβλέπουν αυξήσεις στους μισθούς. Ωστόσο σε μια εποχή έντασης και απροθυμίας διαλόγου είναι ελπιδοφόρο οι κοινωνικοί εταίροι να κάθονται στο τραπέζι της συνδιαλλαγής με στόχο τις στοχευμένες αυξήσεις στους μισθούς με βάση την παραγωγικότητα και την αύξηση των επενδύσεων εκ μέρους των επιχειρήσεων.
Ο κ. Ανδρέας Μιχαήλος είναι εργατολόγος (Μ.Δ.Ε. Εργατικό Δίκαιο) στη Μιχαήλος & Συνεργάτες Νομικές Υπηρεσίες
