Έτσι, με τη διερεύνηση των κινήτρων η έρευνα έβαλε στο κάδρο και τη βία της άλλης πλευράς, του ΕΛΑΣ και των οργανώσεων του ΚΚΕ. Θα ήταν πλημμελής οποιαδήποτε εργασία αν απομόνωνε τη δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας από τη δράση της Πολιτοφυλακής, της ΟΠΛΑ και των τοπικών Φρουραρχείων του ΕΛΑΣ. Και κυρίως αν δεν ενέτασσε όλο αυτό το ερμηνευτικό σχήμα στην αγωνία και στις επιδιώξεις όλων των πρωταγωνιστών για την επόμενη μέρα στην Ελλάδα.
Υπήρξαν δύο μορφές συνεργασίας. Η συντεταγμένη των Ταγμάτων Ασφαλείας και αυτή των ατάκτων αντικομμουνιστικών ομάδων που η δράση τους ήταν η τυφλή βία, οι δολοφονίες τους πολλές φορές αναίτιες που παρέπεμπαν σε συμμορίες ληστών, εκβιαστών και δολοφόνων. Ήταν αποσπάσματα θανάτου με τη μορφή αντικομμουνιστικών πολιτοφυλακών. Στη Θεσσαλονίκη, ως γνωστόν, Τάγματα Ασφαλείας δεν υπήρξαν, υπό την έννοια της ίδρυσής τους με απόφαση της κατοχικής κυβέρνησης. Έτσι, οι άντρες των αντικομμουνιστικών ομάδων δεν μισθοδοτούνταν από το Ελληνικό Δημόσιο και εξαρτώντο πλήρως από τις γερμανικές Αρχές. Στην ιστοριογραφία κακώς αυτές οι ομάδες αναφέρονται με την ονομασία Τάγματα Ασφαλείας. Προφανώς η λέξη «ταγματασφαλίτες» χρησιμοποιείται καταχρηστικά.
Τα Τάγματα Ασφαλείας ιδρύθηκαν με τον νόμο 260/18/6/1943, ο οποίος ενσωματώθηκε στον νόμο 1296 του Φεβρουαρίου 1944. Η κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη προσπάθησε να ιδρύσει Τάγματα Ασφαλείας και στη Θεσσαλονίκη, αλλά οι γερμανικές Αρχές κατοχής το αρνήθηκαν. Προτίμησαν να συγκροτήσουν ομάδες που θα έλεγχαν απολύτως, καθώς δεν είχαν εμπιστοσύνη στην Ειδική Ασφάλεια, της οποίας στελέχη είχαν συλληφθεί και εκτελεστεί διότι βοηθούσαν στη φυγάδευση Βρετανών στρατιωτών. Σε αυτή την απόφαση κατέληξε η SD (Yπηρεσία Πληροφοριών, τμήμα των SS) στις αρχές Ιανουαρίου 1944. Τότε ακριβώς εμφανίζεται ο Αντώνης Δάγκουλας στη Θεσσαλονίκη.
Ήταν ανεψιός του Μητροπολίτη Αιμιλιανού Β΄ Γρεβενών -κατά κόσμον Επαμεινώντα Δάγκουλα- και ήταν βενιζελικός και εύπορος αυτοκινητιστής από νεαρή ηλικία. Προσχώρησε στον ΕΛΑΣ για να μπορεί να κάνει τις δουλειές του, όμως είχε σχέσεις και με τις ιταλικές Αρχές Κατοχής. Έτσι συνελήφθη από τους Ελασίτες, κακοποιήθηκε και παρέμεινε κρατούμενος επί τετράμηνο ( Ιούλιος- Οκτώβριος 1943), όταν και δραπέτευσε. Στη Θεσσαλονίκη δημιούργησε ένα πολυμελές απόσπασμα θανάτου, πλιάτσικου, εκβιασμών και προσωπικού πλουτισμού. Όταν συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1944 από τον ΕΛΑΣ στην απολογία του παραδέχθηκε πως στον Γαλλικό ποταμό θα είναι θαμμένα περίπου 400 πτώματα.
Αυτός ο ειδεχθής εγκληματίας είχε μια αδερφή, την Ελένη, η οποία ήταν παντρεμένη με τον γιατρό Ηλία Ηλία που διετέλεσε και τοπικός βουλευτής. Μια αξιοπρεπέστατη οικογένεια των Γρεβενών που έζησε με το άγος των πεπραγμένων του Αντώνη Δάγκουλα. Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση του αδερφού του Επαμεινώνδα. Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος φοιτούσε στη Σχολή Αεροπορίας. Στον πόλεμο πήρε μέρος σε αερομαχίες και στην περιοχή της Κλεισούρας κατέρριψε οκτώ ιταλικά αεροπλάνα. Η έκθεση που συνέταξε ο Διοικητής της Μοίρας ήταν εγκωμιαστική για τον πιλότο Δάγκουλα. Ήταν δεύτερος σε καταρρίψεις πιλότος στον πόλεμο.
Το παιχνίδι της μοίρας.
Ο Επαμεινώνδας Δάγκουλας ήταν μέσα στο λεωφορείο της Αεροπορίας που δέχθηκε επίθεση με χειροβομβίδες στις 30 Απριλίου 1947 στην οδό Μισραχή από την Στενή Αυτοάμυνα. Τραυματίστηκε σοβαρά, αλλά επέζησε. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου πολέμου. Αποστρατεύτηκε το 1966 ως διοικητής στο αεροδρόμιο Σέδες.
Όμως η πιο τραγική φιγούρα ήταν η σύζυγός του Καλλιόπη, από πλούσια οικογένεια των Γρεβενών. Το όνομα του συζύγου της προκαλούσε απέχθεια στην τοπική κοινωνία. Αυτή όμως, πάντα μαυροντυμένη, συμπαραστάθηκε στους φυλακισμένους αντάρτες του Εμφυλίου, προσφέροντάς τους τρόφιμα και ρούχα. Αυτοί σε ένδειξη ευγνωμοσύνης της χάρισαν έναν ξύλινο δίσκο που κατασκεύασαν. Προσπαθούσε να ξεχρεώσει τα όσα φοβερά διέπραξε ο σύζυγός της. Πέθανε το 1960.
Στενός συνεργάτης του Αντώνη Δάγκουλα, το πρωτοπαλίκαρό του, ήταν ο Γιώργος Σαμαράς από τη Γουμένισσα. Η οικογένειά του πολέμησε στον Μακεδονικό Αγώνα. Ο ίδιος πέρασε στο αντικομμουνιστικό στρατόπεδο όταν μέσα στη Γουμένισσα άρχισαν οι μεν να εξοντώνουν τους δε. Γνωρίζοντας πρόσωπα υπήρξε απηνής διώκτης των κομμουνιστών του Κιλκίς που κρατούνταν στο στρατόπεδο του «Παύλου Μελά». Στη Θεσσαλονίκη διακρίθηκε για την πρωτοφανή αγριότητά του στις ανακρίσεις, ενώ δεκάδες ήταν οι πολίτες που δολοφονήθηκαν από αυτόν άνευ λόγου και αιτίας. Μια τέτοια δολοφονία θα του στοιχίσει τη ζωή του. Στις 8 Οκτωβρίου 1944 ο Σαμαράς δολοφόνησε έναν ανυποψίαστο φύλακα γκαράζ στην περιοχή Αγίου Δημητρίου. Αυτή η απρόκλητη δολοφονία ενός εικοσάχρονου νέου προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στην ευρύτερη περιοχή. Μόλις πληροφορήθηκε το συμβάν ο Κισά-Μπατζάκ, ο οποίος απεχθανόταν τον Δάγκουλα, τον Βήχο και όλα τα αποσπάσματα του θανάτου, έστειλε μια ομάδα ενόπλων το άλλο πρωί και συνέλαβε τον Σαμαρά. Το απόγευμα της ίδιας μέρας εκτέλεσαν τον Σαμαρά οι άνδρες του Κισά-Μπατζάκ, σε δημόσια θέα, στο γκαράζ όπου είχε δολοφονήσει τον εικοσάχρονο. Στον Γιώργο Σαμαρά η μοίρα έπαιξε κι άλλο παιχνίδι. Ο μικρός και αγαπημένος του αδερφός Θανάσης είχε ενταχθεί στον ΕΛΑΣ. Στη συνέχεια πολέμησε στις τάξεις του ΔΣΕ και μετά την ήττα πήγε στις σοσιαλιστικές χώρες. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975.
Αυτή η ταραγμένη περίοδος είναι γεμάτη από βία και προσωπικές τραγωδίες. Άνθρωποι, στο γύρισμα της τύχης ή της Ιστορίας, βρίσκονται σε λάθος μέρος ή παίρνουν μοιραίες αποφάσεις που υπό άλλες συνθήκες δε θα τις έπαιρναν ποτέ. Άραγε πώς ένας βενιζελικός αυτοκινητιστής, νυμφευμένος με μια όμορφη και πλούσια κοπέλα κατέληξε να γίνει ένα ανθρωπόμορφο τέρας;
Για τις ανάγκες του κειμένου ανέτρεξα στο βιβλίο του αείμνηστου Ανδρέα Βενιανάκη «Δάγκουλας, ο «δράκος» της Θεσσαλονίκης», εκδ. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, 2016
