Η δράση δεν γεννήθηκε από μια διοικητική απόφαση ή μουσειολογική πρόταση, αλλά από ένα σαφές αίτημα του κοινού, όπως εξηγεί η Γενική Διευθύντρια του Μουσείου Αναστασία Γκαδόλου: «Η ιδέα ήρθε από τον ίδιο τον κόσμο. Το Μουσείο ανέθεσε μία έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε σε μεγάλο μέρος πληθυσμού, γύρω 1.500 άτομα, από όλη την Κεντρική Μακεδονία. Όχι μόνο από τον νομό Θεσσαλονίκης, αλλά και την Πέλλα, το Κιλκίς, τις Σέρρες. Και ένα από τα πράγματα που μας ζήτησαν οι συμμετέχοντες ήταν περισσότερες δραστηριότητες για οικογένειες με παιδιά».
Με αυτή την ανάγκη στο επίκεντρο, το επιτελείο του ΑΜΘ αναζήτησε μια ελκυστική, υλοποιήσιμη λύση. «Διερωτηθήκαμε τι θα μπορούσαμε να κάνουμε άμεσα και in-house, δηλαδή εμείς οι ίδιοι στο Μουσείο. Σκεφτήκαμε λοιπόν να προσφέρουμε στον κόσμο ένα κυριακάτικο παραμύθι: να διαβάζουμε ένα αρχαιολογικό παραμύθι, το οποίο θα το συνδέουμε με κάποιο από τα αντικείμενα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης».
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Η πρώτη δράση του προγράμματος θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2025, στις 11 π.μ., στη Νέα Αίθουσα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Εκπαιδευτικών Εργαστηρίων για Όλους του ΑΜΘ. Η Αναστασία Γκαδόλου θα διαβάσει το παραμύθι του Χρήστου Μπουλώτη «Το άγαλμα που κρύωνε», παρουσιάζοντας παράλληλα στα παιδιά το σχετικό έκθεμα από τη Συλλογή Ραιδεστού. Η δράση απευθύνεται σε παιδιά 4–9 ετών με συνοδεία ενήλικα. και μετά την αφήγηση θα πραγματοποιηθεί δημιουργικό εργαστήριο, στο οποίο τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να φτιάξουν τις δικές τους ιστορίες. Η συμμετοχή είναι ελεύθερη με σειρά προτεραιότητας.
Αναστασία Γκαδόλου
«Διάλεξα για το ξεκίνημα του προγράμματος το βιβλίο του Χρήστου Μπουλώτη που μιλάει για ένα άγαλμα που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και είναι γνωστό ως το “προσφυγάκι”, καθώς ήρθε με πρόσφυγες από τη Σμύρνη το 1922. Στη Συλλογή Ραιδεστού στο ΑΜΘ έχουμε ένα ανάγλυφο με δύο μικρά παιδάκια, το οποίο προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη. Kι έτσι θελήσαμε να κάνουμε αυτή τη σύνδεση ανάμεσα στα δύο αρχαία αντικείμενα με το έργο του Χρήστου Μπουλώτη. Είναι ένα αγαπημένο μου βιβλίο, από τα παραμύθια που διάβαζα στον γιο μου όταν ήταν μικρός. Και έχοντας δουλέψει στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για δέκα χρόνια γνώριζα πολύ καλά το “προσφυγάκι”. Είναι κι αυτό ένα μήνυμα που θέλω να περάσω: ότι βρισκόμαστε σε ένα Μουσείο στη Θεσσαλονίκη που έχει να μοιραστεί πράγματα με το μεγάλο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Υπάρχει ώσμωση λοιπόν, τίποτα δεν είναι μεμονωμένο, το ένα συνδέεται με το άλλο».
Το αντικείμενο από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης που θα «συνομιλήσει» με το «προσφυγάκι» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και της ιστορίας του Χρήστου Μπουλώτη είναι μία ταφική στήλη δύο κοριτσιών του 3ου αιώνα μ.Χ., της Δημέας και της Σεήρας. «Λαξευμένο σε μάρμαρο λευκό, το ανάγλυφο προέρχεται από τμήμα κίονα σε δεύτερη χρήση. Ανήκει στη Συλλογή Ραιδεστού, που παρουσιάστηκε σε έκθεση στο ΑΜΘ το 2018 και απεικονίζει δύο κορίτσια, τη Δημέα και τη Σεήρα. Η μία κρατάει ένα ειλητάριο και θήκη για βιβλία, η μικρότερη μάλλον παιχνίδια. Είναι τα “προσφυγάκια” μας όπως τα βαφτίσαμε», αναφέρει η κ. Γκαδόλου.
Το μήνυμα
Η σύνδεση των δύο αρχαίων αντικειμένων με το βιβλίο φέρει πολλαπλά μηνύματα. «Σε ένα σημείο της ιστορίας, το άγαλμα είναι πολύ στενοχωρημένο. Και ο φύλακας, που του μιλάει, το ρωτάει γιατί. Και εκείνο λέει: “Τα αγάλματα μένουν κλεισμένα στα μουσεία. Δεν ταξιδεύουν. Πώς να ξαναδώ τη μακρινή μου πατρίδα πέρα από το Αιγαίο; Και τα Ελληνάκια; Μήπως δεν πολυνοιάζονται πια για τα παλιά αγάλματα”. Είναι σαν να δίνει το μήνυμα: τα παιδιά, τα σημερινά, γιατί δεν πάνε στα μουσεία;», λέει η κ. Γκαδόλου. Η ίδια στέκεται στον βαθύ νόστο που αποπνέει η ιστορία: «Είναι ο νόστος για τις χαμένες πατρίδες. Το μήνυμα που δίνει είναι ότι κανένας δεν πρόκειται να ξεχάσει ποτέ τη χαμένη του πατρίδα και πάντα θα θέλει να βρει τρόπους να γυρνάει σε αυτή».
Το πρόγραμμα θα τρέξει όλο τον χειμώνα και την άνοιξη έως και τον Μάιο. «Είναι ένας τρόπος πολύ εύκολος και βιωματικός για να εξοικειώσουμε τα παιδιά με την πολιτιστική κληρονομιά, μιλώντας με τα δικά τους αγαπητά μέσα», τονίζει η κ. Γκαδόλου.
Η ανταπόκριση ήδη από το ξεκίνημα της δράσης ξεπέρασε τις προσδοκίες. «Υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση. Έχουμε δύο αφηγήσεις αυτήν την Κυριακή, ενώ προγραμματίζαμε μία. Θα συμμετάσχουν 23 παιδιά κάθε φορά. Και αυτό γίνεται εφικτό χάρη στη νέα Αίθουσα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Δημιουργικών Εργαστηρίων για Όλους που έχουμε στο Μουσείο, την οποία οφείλουμε στη χορηγία του Ιδρύματος Παπαγεωργίου. Αν δεν την είχαμε, δεν θα μπορούσαμε να φιλοξενήσουμε τέτοιον αριθμό παιδιών, πάνω από 40 συνολικά».
Η εκπαίδευση δεν είναι μονοσήμαντη
Η Γενική Διευθύντρια του ΑΜΘ βλέπει αυτή τη δράση ως μέρος μιας ευρύτερης φιλοσοφίας που αναδιαμορφώνει τον ρόλο των μουσείων. «Ένα αρχαιολογικό μουσείο σήμερα δεν είναι μόνο ένας χώρος ο οποίος φυλάσσει και δείχνει πολύτιμα αντικείμενα στο κοινό. Ο βασικός του ρόλος είναι εκπαιδευτικός. Και όταν λέω εκπαιδευτικός έχω κατά νου από το παιδί των τεσσάρων χρονών, που καταλαβαίνει και μπορεί να σταθεί στα πόδια του, μέχρι τον ενήλικα των… 104 χρονών», λέει με χαμόγελο. «Ο βασικός σκοπός του μουσείου είναι να εκπαιδεύσει και να επιμορφώσει, κι αυτό μπορεί να το κάνει με δεκάδες τρόπους: διαλέξεις, παραμύθια, εκπαιδευτικά προγράμματα, περιοδικές εκθέσεις, ημερίδες. Και η εκπαίδευση δεν είναι μονοσήμαντη: βασικός στόχος είναι η προστασία και διάδοση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».
Η δράση στις 16 Νοεμβρίου 2025 συμπίπτει με τη δεύτερη από τις δωρεάν Κυριακές του ΑΜΘ για τον Νοέμβριο. Συγκεκριμένα η είσοδος είναι ελεύθερη την πρώτη και την τρίτη Κυριακή κάθε μήνα κατά το διάστημα από 1 Νοεμβρίου έως 31 Μαρτίου όπως επίσης και τις εξής ημερομηνίες: 6 Μαρτίου (Ημέρα Μνήμη Μελίνας Μερκούρη), 18 Απριλίου (Διεθνής Ημέρα Μνημείων), 18 Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων), το τελευταίο Σαββατοκύριακο Σεπτεμβρίου κάθε έτους (Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς) και 28 Οκτωβρίου (Εθνική Εορτή).
