Όταν το ρομπότ επαναστατεί: Το Νέο Θέατρο απαντά στην τεχνητή νοημοσύνη

Πολιτισμός

Ακούστε το άρθρο 8'

26.12.2025 | 08:00

Όταν το ρομπότ επαναστατεί: Το Νέο Θέατρο απαντά στην τεχνητή νοημοσύνη

Σε μια περίοδο που η τεχνητή νοημοσύνη διεκδικεί ολοένα και μεγαλύτερο χώρο στην καθημερινότητα, το θέατρο επιχειρεί να απαντήσει όχι με τεχνοφοβία, αλλά με ερωτήματα. Η Παιδική-Νεανική Σκηνή του Νέου Θεάτρου Θεσσαλονίκης παρουσιάζει στο Ολύμπιον την παράσταση «Ο αλγόριθμος της ζωής. Το παιδί και το ρομπότ», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Ελένης Πουλημένου (εκδόσεις Πατάκη).

Η διασκευή και σκηνοθεσία της Ιωάννας Μαρκέλλα Χαλκιά μετατρέπει το λογοτεχνικό κείμενο σε μια θεατρική εμπειρία για όλη την οικογένεια, που θέτει το ζήτημα των ορίων της επιστήμης και της ουσίας του ανθρώπινου.

Στο επίκεντρο της πλοκής βρίσκεται ο Ευκλείδης, διαπρεπής επιστήμονας της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, που ζει απομονωμένος με τα βιβλία και την έρευνά του. Αδυνατώντας να πραγματοποιήσει το όνειρό του για παιδί, αποφασίζει να δημιουργήσει τη Φεβρωνία, ένα τέλειο παιδί-ρομπότ στο οποίο σκοπεύει να κληροδοτήσει τις γνώσεις και την περιουσία του. Η ευτυχής συμβίωση διαρκεί λίγο: το ανθρωποειδές αποκτά δική του βούληση και στρέφεται εναντίον του δημιουργού του.

Παράλληλα, στο σπίτι του Ευκλείδη βρίσκει καταφύγιο ο Καρίμ, ένα πραγματικό παιδί, ένας μικρός πρόσφυγας. Η παρουσία του λειτουργεί καταλυτικά: απέναντι στο τεχνητό παιδί τίθεται το ανθρώπινο, όχι ως σύμβολο, αλλά ως φορέας βιωμάτων και αξιών. Μαζί με τον επιστήμονα, ο Καρίμ αναζητά εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης πραγματικά ωφέλιμες για την ανθρωπότητα. Το έργο μετατοπίζει σταδιακά το ερώτημα από το «τι μπορεί να κάνει η τεχνολογία» στο «τι δεν πρέπει να κάνει».

«Το θέμα της παράστασης είναι απολύτως επίκαιρο, όπως και η συζήτηση για το αν χρειάζεται να μπουν όρια. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ξεφύγει, όχι επειδή "κακόβουλα" το θέλει, αλλά επειδή εμείς συχνά παραχωρούμε χωρίς σκέψη την ευθύνη. Στο έργο, το ρομπότ επαναστατεί απέναντι στον δημιουργό του και δυστυχώς δεν είμαστε μακριά από ένα τέτοιο σενάριο», σημειώνει η Ιωάννα Χαλκιά.

Η παράσταση περιλαμβάνει δέκα τραγούδια με μουσική του Γιώργου Τζιαφέττα και χορογραφίες της Κατερίνας Αντωνιάδου. Η επιλογή δεν είναι απλά αισθητική προσθήκη, αλλά αφηγηματικό εργαλείο για να γίνουν προσιτές σύνθετες έννοιες. «Για τις μικρότερες ηλικίες, το τραγούδι και η κίνηση είναι τρόποι κατανόησης. Κάθε τραγούδι έχει τη δική του ιστορία και λειτουργία. Προσφέρει κάτι επιπλέον για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε σύνθετες έννοιες, όπως ο αλγόριθμος, η επιλογή, η ευθύνη», εξηγεί η σκηνοθέτρια.

Μια γενιά που μεγάλωσε με οθόνες

Η Ιωάννα Χαλκιά δεν αγνοεί το γεγονός ότι το σημερινό παιδικό κοινό είναι εξοικειωμένο με τις οθόνες περισσότερο από κάθε προηγούμενη γενιά. «Μιλάμε για παιδιά γενιάς Covid. Η τηλεκπαίδευση τα έφερε σε στενή επαφή με υπολογιστές, τάμπλετ, πλατφόρμες. Η τεχνολογία είναι εργαλείο και πολύ χρήσιμο. Το πρόβλημα ξεκινά όταν γίνεται υποκατάστατο σχέσης. Όταν ένας γονέας αφήνει ένα παιδί πολύ μικρής ηλικίας με ένα τάμπλετ για να “απασχοληθεί”, τότε δεν φταίει το εργαλείο, φταίει η ανθρώπινη επιλογή», επισημαίνει.

Η παράσταση επιχειρεί να προσεγγίσει αυτά τα ερωτήματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, απευθυνόμενη σε ηλικίες από το νηπιαγωγείο έως το δημοτικό και το γυμνάσιο.

Για την Ιωάννα Χαλκιά, το θέατρο διατηρεί μοναδικό ρόλο στη σύγχρονη εποχή. «Το θέατρο για παιδιά γίνεται από επαγγελματίες, ενώ το παιδικό θέατρο είναι ερασιτεχνικό», διευκρινίζει. «Έρχεται συμπληρωματικά μαζί με την εκπαίδευση να μας δώσει άλλο ένα παράθυρο στον κόσμο, να δούμε θέματα της πραγματικότητάς μας από μια άλλη οπτική γωνία».

Το Νέο Θέατρο Θεσσαλονίκης, που λειτουργεί από το 1983, παραμένει πιστό σε αυτή τη φιλοσοφία συνεχίζοντας να προσφέρει στα παιδιά έναν χώρο όπου η τεχνολογία και η ανθρώπινη αξία συνυπάρχουν, αλλά η δεύτερη διατηρεί πάντα την πρωτοκαθεδρία. «Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ατμόσφαιρας, να ενισχύσει το μήνυμα. Δεν μπορεί όμως να αντικαταστήσει τον ηθοποιό. Η ανάσα, το βλέμμα, η ενέργεια που ανταλλάσσεται μεταξύ σκηνής και πλατείας είναι αναντικατάστατα. Το θέατρο είναι ζωντανό και αυτό δεν μπορεί να ψηφιοποιηθεί», υπογραμμίζει η σκηνοθέτρια και προσθέτει:«Στο Νέο Θέατρο δεν κάνουμε παιδικό θέατρο αλλά θέατρο για παιδιά – υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο. Το θέατρο για παιδιά γίνεται από επαγγελματίες και έρχεται συμπληρωματικά στην εκπαίδευση. Δεν είναι ερασιτεχνικό, ούτε “χαριτωμένο”. Δίνει στα παιδιά μια άλλη οπτική για την πραγματικότητα. Και τα παιδιά είναι το πιο αδέκαστο κοινό. Δεν μπορείς να τα ξεγελάσεις. Η επιτυχία μιας παράστασης κρίνεται τη στιγμή που μπαίνεις στην αίθουσα και δεν ακούς ούτε κιχ ούτε ανάσα».

Η παράσταση ξεκινά με ένα κείμενο γραμμένο από μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης, στο οποίο ζητήθηκε από την ομάδα να περιγράψει τον κόσμο του μέλλοντος. «Το ερώτημα που θέτουμε είναι σαφές: θέλουμε αυτό το μέλλον; Θέλουμε να μετράμε τον έρωτα σε πίξελ και τη φιλία σε κιλομπάιτ; Η τεχνητή νοημοσύνη ήδη χρησιμοποιείται σε τομείς που αντικαθιστούν ανθρώπινες λειτουργίες. Το ζήτημα είναι τι χάνουμε στην πορεία», λέει η Ιωάννα Χαλκιά.