Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης: Η «Θεία Κωμωδία» με οικολογικό πρόσημο από τους Χορευτές του Βορρά

Μία παράσταση με σαφή κοινωνική συνείδηση, αλλά και έντονο καλλιτεχνικό στίγμα, που ισορροπεί ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, στην τέχνη και στην πολιτική οικολογία, στο σώμα και τη φωνή παρουσιάζουν οι Χορευτές του Βορρά την Τρίτη 28 Οκτωβρίου 2025 (21.00) στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο των 60ών Δημητρίων: είναι η «CommediaDivina | Η τραγωδία της φύσης», παράσταση χοροθεάτρου βασισμένη στη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη, προσαρμοσμένη στη σκηνή σε σκηνοθεσία και χορογραφία της Τατιάνας Παπαδοπούλου.

Ως «μία χοροθεατρική κατάδυση στην Θεία Κωμωδία —ανάμεσα σε φως και σκοτάδι, γη και ουρανό», περιγράφει την παράσταση η Τατιάνα Παπαδοπούλου. Μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα η αεικίνητη χορογράφος εξηγεί:«Η ιδέα για να ανεβάσουμε την Commedia Divina γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη να μιλήσουμε για τον άνθρωπο και τη σχέση του με τη φύση, σε μια εποχή που αυτή η σχέση δοκιμάζεται όσο ποτέ. Αντλώντας απότ ο αριστούργημα του Δάντη θελήσαμε, με την καθοδήγηση της δραματολόγου μας Κατερίνας Διακουμοπούλου, να μεταφέρουμε το ταξίδι του ποιητή μέσα από την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο στο σήμερα – μέσα από το βλέμμα ενός κόσμου που καίγεται, που πνίγεται, που αναζητά ισορροπία. Η Θεία Κωμωδία για εμάς είναι μια μεταφορά για την πορεία της ανθρωπότητας, για την απώλεια και την ελπίδα».

Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 2023 στο πλαίσιο του προγράμματος του ΥΠΠΟΑ «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», σε υπαίθριο χώρο στο Βυζαντινό Μουσείο Χαλκιδικής. Η φετινή του εκδοχή έρχεται ανανεωμένη, για πρώτη φορά πλήρως προσαρμοσμένη σε θεατρική σκηνή. Με αυτόν τον μετασχηματισμό, οι Χορευτές του Βορρά επιχειρούν κάτι περισσότερο από μια αισθητική πρόταση: καταθέτουν ένα σχόλιο πάνω στην οικολογική κρίση, με όχημα ένα εμβληματικό κείμενο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Σε λαίσιο οικολογικής κρίσης

Το έργο δεν επιδιώκει να αφηγηθεί την πλοκή της Θείας Κωμωδίας, αλλά να αναμετρηθεί με το υπαρξιακό της υπόστρωμα και να το μεταφέρει σε ένα πλαίσιο οικολογικής κρίσης. Η παράσταση μεταγράφει τους τρεις σταθμούς του ταξιδιού του Δάντη —Κόλαση, Καθαρτήριο, Παράδεισος— σε ένα χοροθεατρικό σύμπαν, όπου οι παραδοσιακές πνευματικές έννοιες αντικατοπτρίζουν πλέον καταστάσεις του πλανήτη και της ανθρώπινης κατάστασης. «Η Commedia Divina δεν παρουσιάζει την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο ως τόπους μεταφυσικούς, αλλά ως καταστάσεις του ανθρώπου και του πλανήτη μας», εξηγεί η Τατιάνα Παπαδοπούλου. «Η Κόλαση είναι ο κόσμος που καίγεται, η υπερθέρμανση, η απώλεια, η ασφυξία της φύσης και του ίδιου του ανθρώπου. Το Καθαρτήριο είναι η στιγμή της επίγνωσης, η προσπάθεια για εξισορρόπηση, ενώ ο Παράδεισος συμβολίζει την επανασύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, την ελπίδα πως μπορούμε να ξαναβρούμε την αρμονία».

Δύο χορευτές και μία ηθοποιός

Συμμετέχουν δύο χορευτές (Απόστολος Κουσίνας και Ευγενία Ψωμιάδου) και μία ηθοποιός (Φιλαρέτη Πεντούση), η οποία λειτουργεί όχι τόσο ως χαρακτήρας, όσο ως φωνή που συνοδεύει, σχολιάζει και παρατηρεί τα τεκταινόμενα. Η παρουσία της προσδίδει θεατρική διάσταση, ενισχύοντας την αφήγηση χωρίς να αποδυναμώνει τη φυσικότητα της χορογραφίας. Οι χορευτές περιγράφουν με το σώμα ό,τι αφηγείται η φωνή. Το σώμα είναι ο βασικός φορέας του νοήματος, μεταφέροντας με ένταση την απελπισία, την αναζήτηση και τελικά την προσδοκία.

Η συνεργασία της Τατιάνας Παπαδοπούλου και των Χορευτών του Βορρά με τον συνθέτη Αλέξανδρο Ραΐδη υπήρξε κρίσιμη για την ατμόσφαιρα της παράστασης. «Η μουσική γράφτηκε πάνω στις σκηνές της παράστασης – μια επιλογή που διαφοροποιήθηκε από την πιο κλασική μέθοδο, όπου το έργο χορογραφείται πάνω σε ήδη υπάρχον υλικόκαι αυτό μας βοήθησε πολύ. Με τον Αλέξανδρο έχουμε ξανασυνεργαστεί στο Όνειρο Θερινής Νυκτός με το Μέγαρο. Έχουμε κοινή αισθητική», σημειώνει η Τατιάνα Παπαδοπούλου.

Μετά το πρόσφατο ανέβασμα του «Κουκλόσπιτου» του Ίψεν οι Χορευτές του Βορρά συνεχίζουν τη δουλειά τους πάνω σε αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. «Μας γοητεύει πολύ ο διάλογος ανάμεσα στη λογοτεχνία και τον χορό», λέει η Τατιάνα Παπαδοπούλου. «Όταν δουλεύουμε πάνω σε εμβληματικά λογοτεχνικά έργα, όπως του Ίψεν ή του Δάντη, το ζητούμενο δεν είναι να αφηγηθούμε την ιστορία, αλλά να μεταφράσουμε το συναίσθημά της».

Σε αντίθεση με την τάση αρκετών σύγχρονων χορογραφικών έργων που επιλέγουν την ακραία αφαίρεση, οι Χορευτές του Βορρά επιλέγουν μια υβριδική φόρμα. «Οι σύγχρονες ομάδες χορού έχουν γίνει πολύ αφαιρετικές», εξηγεί η Τατιάνα Παπαδοπούλου. «Εμείς έχουμε παράδοση στην καθαρά χορευτική φόρμα. Όμως εδώ, για πρώτη φορά, οι Χορευτές του Βορρά κάνουν κάτι πιο εναλλακτικό. Πιο χοροθεατρικό. Εξυπηρετούμε το κείμενο».

Η ίδια απορρίπτει τον διδακτισμό. Δεν θέλει το έργο να προσφέρει απαντήσεις. «Παραθέτουμε τις εικόνες και ο θεατής μπορεί να σκεφτεί μόνος του», σημειώνει.

Η τελευταία σκηνή – ο Παράδεισος – δεν παρουσιάζεται ως μεταφυσική λύτρωση, αλλά ως μία πιθανότητα επιστροφής στην ισορροπία με το περιβάλλον. «Ο Παράδεισος στην παράσταση είναι μια ιδανική επανασύνδεση με τη φύση. Θέλαμε το έργο να λειτουργεί σαν καθρέφτης, να δείχνει πως ο μόνος δρόμος προς τον παράδεισο είναι η συνείδηση και η ευθύνη απέναντι στη φύση που μας φιλοξενεί», τονίζει ηχορογράφος.

Η πορεία των Χορευτών του Βορρά, με παρουσία σε φεστιβάλ όπως το SaniFestival, η Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών, το Φεστιβάλ Δάσους του ΚΘΒΕ, αλλά και συμπαραγωγές με το Μέγαρο Μουσικής, αποδεικνύει την ικανότητά τους να συνομιλούν με την εποχή και να εξελίσσονται.