Σήμερα, ένα ερευνητικό πρόγραμμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επιστημονικό υπεύθυνο τον αναπληρωτή καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας Μιχάλη Μπακογιάννη, επιχειρεί να αποτυπώσει συστηματικά αυτή τη μακρά και πολυεπίπεδη διαδρομή. Η τριετής έρευνα, με τη στήριξη του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. και σε συνεργασία με το ΜΙΕΤ/ΕΛΙΑ, εστιάζεται στην ταξινόμηση και μερική ψηφιοποίηση του αρχειακού υλικού της «Τέχνης», αλλά και στην αποτίμηση της πολιτισμικής πολιτικής της που συνέβαλε καθοριστικά στη συγκρότηση θεσμών όπως η Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και η Σχολή Καλών Τεχνών. Η νέα ιστοσελίδα του προγράμματος (https://technithess.lit.auth.gr/) προσφέρει πρόσβαση σε αυτό το σημαντικό κεφάλαιο της νεοελληνικής πολιτισμικής ιστορίας.
«Η “Τέχνη” καθόρισε διαμορφωτικά την πνευματική και πολιτισμική ζωή της Θεσσαλονίκης και της Β. Ελλάδας. Λειτούργησε τόσο ως αγωγός πολιτισμικής αγωγής όσο και ως ανιχνευτής καλλιτεχνικού εδάφους», τονίζει στη συνέντευξή του στα Μακεδονικά Νέα ο κ. Μπακογιάννης.
Συνέντευξη του Μιχάλη Μπακογιάννη στη Χρύσα Νάνου
Μιχάλης Μπακογιάννης
Ποιος είναι ο στόχος του ερευνητικού προγράμματος;
Η συγκεκριμένη έρευνα φιλοδοξεί να αποτελέσει την πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη» (1951-2022), η οποία συστάθηκε το καλοκαίρι του 1951 από σημαντικούς πνευματικούς ανθρώπους, φιλότεχνους και εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου της Θεσσαλονίκης (Μανόλης Ανδρόνικος, Γιώργος Βαφόπουλος, Ιωάννης Δράκος, Γιώργος Θυμής, Αθανάσιος Κοντός, Χαράλαμπος Μακαρόνας, Λίνος Πολίτης, Πολύκλειτος Ρέγκος,Μωρίς Σαλτιέλ, Αγαπητός Τσοπανάκης).
Βασικοί στόχοι του ερευνητικού προγράμματος, το οποίο επικεντρώνεται στο διάστημα (1951-1990), είναι, μεταξύ άλλων,οι εξής: η ταξινόμηση και η καταλογογράφηση αρχειακών πηγών της «Τέχνης», η μερική ψηφιοποίηση του αρχείου που απόκειται στο Μ.Ι.Ε.Τ./Ε.Λ.Ι.Α. (Παράρτημα Θεσσαλονίκης), η ανασύσταση της ιστορίας της «Τέχνης», η μελέτη της πολιτισμικής πολιτικής που ακολουθήθηκε, η εξέταση των σχετικών πρακτικών εξωστρέφειας, με δράσεις στην ελληνική περιφέρεια και στο αθηναϊκό κέντρο και με την καλλιέργεια των σχέσεων της «Τέχνης» με άλλους φορείς της πόλης και με το Α.Π.Θ., η ανάδειξη της προσφοράς της «Τέχνης» στη λογοτεχνική εκπαίδευση του κοινού της Θεσσαλονίκης. Αναμένεται, έτσι, να αναδειχθεί ένα άλλο πρόσωπο της ιστορίας της Θεσσαλονίκης και να παραχθούν νέα επιστημονικά ερωτήματα για ποικίλα επιστημονικά πεδία.
Με την απόσταση του χρόνου ποια θα λέγαμε ότι ήταν η ταυτότητα της «Τέχνης»;
Είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς όλο το εύρος των δραστηριοτήτων της «Τέχνης», από τις οποίες προκύπτουν η ταυτότητα και το όραμα που είχαν τα μέλη. Οι κύριες δραστηριότητές της, πάντως, ήταν εξαρχής επικεντρωμένες στη μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στις εικαστικές τέχνες και στην ανάγκη που είχε η Θεσσαλονίκη για την ίδρυση θεσμών. Με τον δημόσιο λόγο της, διεκδίκησε την ίδρυση συμφωνικής ορχήστρας, επαρχιακών ωδείων, Κρατικού Θεάτρου, Σχολής Καλών Τεχνών, μόνιμης Πινακοθήκης και Σχολής Ρυθμικής και Χορού. Ο αγώνας αυτός είχε αποτέλεσμα: Το 1959 συστάθηκε η Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος, το 1961 το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και το 1984 η Σχολή Καλών Τεχνών.
Από τα πρώτα χρόνια της ζωής της, η «Τέχνη» άρχισε να υλοποιεί ένα πρωτόγνωρο πρόγραμμα που, μεταξύ άλλων, περιλάμβανε ξεναγήσεις στα μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδηλώσεις λόγου και κύκλους ελεύθερων μαθημάτων, εκθέσεις ζωγραφικής που γίνονταν και στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις της Β. Ελλάδας. Χάρη στην άοκνη προσπάθεια των μελών, ιδρύθηκαν, μεταξύ άλλων, η Κινηματογραφική Λέσχη, το Θεατρικό Εργαστήρι, η «Χορωδία Τάσος Παππάς», το Τμήμα Παλαιάς Μουσικής, η Λέσχη Τζαζ και Ποπ, το καλλιτεχνικό εργαστήρι για μαθητές Δημοτικού «Χαρταετός», το Τμήμα Φωτογραφίας και η εμβληματική για τη θεατρική κίνηση στη Θεσσαλονίκη «Πειραματική Σκηνή», με επικεφαλής τον Νικηφόρο Παπανδρέου.Κατά τη μεταπολίτευση, η «Τέχνη» ενδιαφέρθηκε συστηματικά για την αισθητική αγωγή μαθητών και εκπαιδευτικών, δίνοντας ένα ανανεωτικό περιεχόμενο στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών γύρω από ζητήματα αισθητικής αγωγής.
Σήμερα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η «Τέχνη» καθόρισε διαμορφωτικά την πνευματική και πολιτισμική ζωή της Θεσσαλονίκης και της Β. Ελλάδας. Λειτούργησε τόσο ως αγωγός πολιτισμικής αγωγής όσο και ως ανιχνευτής καλλιτεχνικού εδάφους. Αυτή η συνεισφορά της αναγνωρίστηκε με το βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών το 1977.
Το κτίριο στη Στρ. Καλλάρη 5, όπου στεγαζόταν η Τέχνη
Ποιος είναι ο ορίζοντας του προγράμματος και ποια τα επόμενα βήματα;
Το ερευνητικό έργο με τίτλο «Η “Τέχνη” στη Θεσσαλονίκη. Συμβολή στην πολιτισμική ιστορία της πόλης» έλαβε τριετή χρηματοδότηση (2025-2028) στο πλαίσιο της δράσης του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. «3η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για μέλη ΔΕΠ και ερευνητές/τριες». Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τον αναπληρωτή καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Α.Π.Θ. Μιχάλη Μπακογιάννη (ως επιστημονικό υπεύθυνο), την καθηγήτρια Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης στο Α.Π.Θ. Βενετία Αποστολίδου, το μέλος Ε.ΔΙ.Π. στο Α.Π.Θ. Μαρία Ακριτίδου, τη Δρα Νεοελληνικής Φιλολογίας και μεταδιδακτορική ερευνήτρια Ελένη Κατσαβέλη, τον αρχειονόμο και ιστορικό στο Μ.Ι.Ε.Τ./Ε.Λ.Ι.Α. Γιώργο Κουμαρίδη, και το μέλος Ε.ΤΕ.Π. στο Α.Π.Θ. Αθηνά Καπράρα.
Πρόσφατα, ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός της και είναι επισκέψιμη η ιστοσελίδα του έργου (https://technithess.lit.auth.gr/).
Σε επόμενα στάδια, και με τη συνδρομή του συνεργαζόμενου φορέα που είναι το Μ.Ι.Ε.Τ., σχεδιάζονται η ταξινόμηση και η περιγραφή του αρχείου της «Τέχνης», η μερική ψηφιοποίησή του και η δημιουργία Αποθετηρίου, η διεξαγωγή συνεδρίου και η έκδοση μελέτης.
