Με μερίδιο που φθάνει το 14% του ΑΕΠ της Ελλάδας, η περιοχή επιβεβαιώνει τον στρατηγικό της ρόλο ως βιομηχανικό, εμπορικό και εξαγωγικό κέντρο της Βόρειας Ελλάδας.
Ο ρόλος στο ΑΕΠ και στην παραγωγή
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν παρουσιαστεί από τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, η Κεντρική Μακεδονία αποτελεί τον βασικότερο οικονομικό πυλώνα εκτός Αττικής. Η παραγωγή της στηρίζει σημαντικά τη βιομηχανία, τη γεωργία, τις υπηρεσίες και τις νέες τεχνολογίες. Σε αντίθεση με άλλες περιφέρειες που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερη προστιθέμενη αξία, η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει πλουραλισμό κλάδων που ενισχύει την ανθεκτικότητα της τοπικής οικονομίας και μειώνει την εξάρτηση από έναν μόνο τομέα.
Εξαγωγική δυναμική
Η εξαγωγική δραστηριότητα είναι από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της περιοχής. Η Κεντρική Μακεδονία κατέχει τη δεύτερη θέση στην Ελλάδα σε μερίδιο εξαγωγών, με 16% του συνόλου της χώρας με τα πετρελαιοειδή και σε 19,2% χωρίς αυτά, ποσοστό που αντιστοιχεί σε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ σε αξία (άνω των 8 δισ. ευρώ το 2024), ενώ οι εξαγωγές αντιστοιχούν περίπου στο 25,6% του περιφερειακού ΑΕΠ. Τα βασικά προϊόντα που κατευθύνονται στις διεθνείς αγορές αφορούν τον αγροδιατροφικό τομέα (τρόφιμα, ποτά, κονσερβοποιημένα φρούτα), τα χημικά, τα πλαστικά, τα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας, τα μέταλλα, καθώς και μηχανήματα. Η εξωστρέφεια αυτή στηρίζει όχι μόνο την τοπική παραγωγή αλλά και την απασχόληση, ενώ ενισχύει τη θέση της Θεσσαλονίκης ως κέντρου διεθνούς εμπορίου.
Στον αγροδιατροφικό τομέα, προϊόντα όπως τα ροδάκινα Ημαθίας, τα ακτινίδια Πιερίας, τα κρασιά Νάουσας και τα γαλακτοκομικά Σερρών έχουν καθιερωθεί σε μεγάλες αγορές της Ευρώπης. Παράλληλα, ισχυρές μεταποιητικές επιχειρήσεις όπως η Alumil, η ΚΡΙ-ΚΡΙ, η ΜΕΒΓΑΛ, η ARIVIA, η ΖΑΝΑΕ αποτελούν παραδείγματα βιομηχανιών που στηρίζουν τις εξαγωγές και την απασχόληση.
Θεσσαλονίκη: Κέντρο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας
Η Θεσσαλονίκη εξελίσσεται ταχύτατα σε κόμβο νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Στις παγκόσμιες κατατάξεις του StartupBlink η πόλη ανέβηκε κατά 31 θέσεις, κατακτώντας τη δεύτερη θέση στη χώρα μετά την Αθήνα ως προς τη συγκέντρωση startups. Οι τομείς που κυριαρχούν είναι η ψηφιακή οικονομία, η τεχνητή νοημοσύνη, οι τεχνολογίες υγείας και τα logistics. Η ύπαρξη ισχυρών πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και δομών στήριξης, όπως το Thess INTEC, δημιουργούν ένα οικοσύστημα καινοτομίας που ενισχύει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα.
Υποδομές και μεγάλα έργα
Τα έργα και οι υποδομές που βρίσκονται σε εξέλιξη ενισχύουν επίσης σημαντικά τη θέση της περιοχής:
Flyover Θεσσαλονίκης: νέο οδικό έργο που θα αποσυμφορήσει την κυκλοφορία και θα βελτιώσει τις μετακινήσεις.
Μετρό Θεσσαλονίκης και επεκτάσεις: έργο που αναβαθμίζει την καθημερινότητα των πολιτών και ενισχύει την ελκυστικότητα της πόλης.
Πάρκο Logistics στο πρώην στρατόπεδο Γκόνου και αναβαθμίσεις σιδηροδρομικών υποδομών μέσω της ΓΑΙΑΟΣΕ, που δημιουργούν έναν νέο εθνικό κόμβο μεταφορών.
Thess INTEC (Διεθνές Πάρκο Καινοτομίας): πρόκειται να φιλοξενήσει επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, συνδέοντας την έρευνα με την παραγωγή.
Σύμφωνα με μελέτες της EY-Parthenon, τα έργα αυτά θα αυξήσουν το ΑΕΠ, τα δημόσια έσοδα και την απασχόληση της περιοχής, επιταχύνοντας την οικονομική σύγκλιση με την Αττική. Ειδικότερα, το εκτιμώμενο αντίκτυπο των εμβληματικών έργων της πόλης, μόνο κατά την κατασκευαστική τους περίοδο, ανέρχεται σε 5,5 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ της χώρας έως το 2035, με 1,5 δισ. ευρώ σε δημόσια έσοδα και περίπου 10.000 υποστηριζόμενες θέσεις εργασίας ετησίως.
Οι προκλήσεις που επιμένουν
Παρά την ισχυρή δυναμική, η Κεντρική Μακεδονία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως την υψηλότερη ανεργία σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο, ιδιαίτερα στους νέους, τα χρηματοδοτικά εμπόδια για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με πολλές να βασίζονται σε ίδια κεφάλαια, τη γραφειοκρατία και τις καθυστερήσεις σε επενδυτικά σχέδια, που περιορίζουν την ταχύτητα ανάπτυξης, το τεχνολογικό έλλειμμα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με περιορισμένη ενσωμάτωση σε διεθνείς αλυσίδες αξίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα χρηματοδοτικά εργαλεία του ΕΣΠΑ 2021-2027 και του Ταμείου Ανάκαμψης μπορούν να δώσουν ώθηση σε κρίσιμους τομείς, από την πράσινη μετάβαση και την κυκλική οικονομία έως την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Ήδη επιχειρήσεις της Κεντρικής Μακεδονίας στρέφονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε πράσινες τεχνολογίες, επενδύοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη βιώσιμη παραγωγή.
Ωστόσο, η ένταξη της Βουλγαρίας στο ευρώ από το 2026 αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στην Κεντρική Μακεδονία, διευκολύνοντας τις διασυνοριακές συναλλαγές και τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Παράλληλα, η στρατηγική θέση της Θεσσαλονίκης στα Βαλκάνια και η πρόσβαση σε θαλάσσιες και χερσαίες μεταφορές καθιστούν την περιφέρεια ιδανικό κόμβο βιομηχανίας, εμπορίου και τουρισμού.
Συνεπώς, από τη μια πλευρά, η Περιφέρεια διαθέτει όλα τα εχέγγυα – παραγωγική βάση, εξαγωγικό προσανατολισμό, γεωστρατηγική θέση και μεγάλα έργα υποδομής. Από την άλλη, χρειάζεται αποφασιστικές πολιτικές για να ξεπεράσει τα δομικά εμπόδια, να μειώσει την ανεργία και να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα. Αν επιτύχει σε αυτά, μπορεί να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ρόλο της ως η καρδιά της ανάπτυξης στη Βόρεια Ελλάδα και να εξελιχθεί σε διεθνές κέντρο καινοτομίας και εμπορίου.