Το διακρατικό σχέδιο συνεργασίας «Local Tour», που υλοποιείται από την Αναπτυξιακή Θεσσαλονίκης (ΑΝΕΘ) στο πλαίσιο του προγράμματος LEADER CLLD, ήρθε να βάλει τη δική του σφραγίδα σε αυτή την προσπάθεια, με τη δημιουργία γαστρονομικών και πολιτιστικών διαδρομών στις περιοχές παρέμβασης του Νομού Θεσσαλονίκης, επιχειρώντας να «δέσει» την αγροδιατροφή, τον τουρισμό και τον πολιτισμό σε ένα νέο αναπτυξιακό αφήγημα, το οποίο θα κρατήσει ζωντανή την ύπαιθρο, θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και θα αυξήσει την προστιθέμενη αξία στα τοπικά προϊόντα.
Από τις γευστικές διαδρομές, τα σχέδια βιώσιμης ανάπτυξης και τις διεθνείς τάσεις, μέχρι τις επισκέψεις σε επιχειρήσεις που συνδυάζουν αυθεντικότητα με επενδύσεις και εξωστρέφεια, το «Local Tour» αναδεικνύει πως ο Νομός Θεσσαλονίκης μπορεί να πρωταγωνιστήσει στον γαστρονομικό τουρισμό, συμβάλλοντας καθοριστικά στην τοπική οικονομία.
Σύνδεση αγροδιατροφής, πολιτισμού και τουρισμού
Όπως ανέφερε η κα Ανατολή Σιαμίδου, διευθύντρια Προγραμμάτων και Προγραμματισμού της Αναπτυξιακής Θεσσαλονίκης, το σχέδιο στοχεύει αφενός στη διασύνδεση του αγροδιατροφικού τομέα των περιοχών παρέμβασης με τον τουρισμό και τον πολιτισμό, αφετέρου στην προώθηση δράσεων προστασίας του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής. Ο κύριος στόχος είναι η δημιουργία στρατηγικής ανάπτυξης του γαστρονομικού τουρισμού, μέσα από διαδρομές που θα βασίζονται σε αυθεντικά και «τίμια» προϊόντα, που παράγονται ή τυποποιούνται μοναδικά στην περιοχή, την ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, υψηλό επαγγελματισμό και ποιότητα στις παρεχόμενες υπηρεσίες, συνεργασίες που θα ενισχύσουν την εξωτερική ανταγωνιστικότητα και διασφαλισμένη ποιότητα σε όλο το εύρος: προϊόντα, φιλοξενία, περιβάλλον, αξιοθέατα.
Το σχέδιο περιλαμβάνει συντονισμό, ψηφιακή εφαρμογή με μελέτη χάραξης μονοπατιών, τοπικά βιωματικά εργαστήρια, εκδηλώσεις προβολής, ανταλλαγές επισκέψεων με Χίο, Χαλκιδική, Έβρο και Σύρο, καθώς και εκπαιδευτικές δράσεις σε σχολεία.
Το γαστρονομικό χαρτοφυλάκιο του Νομού Θεσσαλονίκης
Η Νανά Ζυγούρα, σύμβουλος και εκπαιδεύτρια Επιχειρηματικής Ανάπτυξης και Marketing, παρουσίασε το «Γαστρονομικό Χαρτοφυλάκιο» του Νομού Θεσσαλονίκης, υπογραμμίζοντας ότι «η γαστρονομία ενός τόπου είναι αποτέλεσμα γεωγραφίας, κλίματος, ιστορίας και ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι επισκέπτες αναζητούν ποιότητα, αφήγημα, τοπικότητα και αυθεντικές εμπειρίες. Και η Θεσσαλονίκη έχει το αφήγημα». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η πόλη έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων Γαστρονομίας της UNESCO.
Σημαντικά προϊόντα της περιοχής που συνθέτουν το χαρτοφυλάκιο είναι αβγά Νεοχωρούδας, προϊόντα ΠΟΠ (φέτα, κασέρι, μανούρι, μπάτζος), μύδια και όστρακα Νέας Μηχανιώνας, μέλι Νέας Ραιδεστού, τουρσιά Κολχικού και Βασιλικών, ρύζι Αξιού-Χαλάστρας-Σίνδου (75% της πανελλαδικής παραγωγής), αλλά και τα κρασιά από τις τέσσερις ζώνες ΠΓΕ (Προστασία Γεωγραφικής Ένδειξης) της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης.
Τα τυροκομικά προϊόντα έχουν ιδιαίτερη θέση, καθώς η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό βοοειδών (43,5%), είναι 3η στην εκτροφή αιγών και 4η στην εκτροφή προβάτων. Παράλληλα, δυνατά γαστρονομικά χαρτιά της Θεσσαλονίκης είναι τα οινοποιεία, το ελαιόλαδο, οι ελιές, τα αποστάγματα, το ούζο, οι τοπικές μπίρες, ακόμη και οι ιδιαίτερες προσπάθειες όπως η μελιτζάνα «αλά ελληνικά» που επιδιώκεται να αποκτήσει τοπική εγγύηση.
Οι διεθνείς τάσεις και η νέα δυναμική της τοπικότητας
Η Σύλβια-Ιωάννα Κουμεντάκη, υπεύθυνη Οργάνωσης και Επικοινωνίας της Chefstories, αναφερόμενη στις διεθνείς τάσεις, επισήμανε πως «μετά την πανδημία ενισχύθηκε η στροφή στα πιο πράσινα προϊόντα, στα λιγότερο επεξεργασμένα τρόφιμα, στην καλλιέργεια υπερτροφών, στην τοπικότητα, την εποχικότητα και τον σεβασμό στη φύση, ζώα και τον άνθρωπο». Ο γαστρονομικός τουρισμός διεθνώς εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 1,3 τρισ. δολάρια το 2025, όπως σημείωσε, και σύμφωνα με στοιχεία του Booking για το 2024, το 61% ενδιαφέρεται να μάθει για την προέλευση των must-eat πιάτων, το 81% θέλει να δοκιμάσει γηγενείς κουζίνες, το 78% σχεδιάζει ταξίδια γύρω από διάσημα φαγητά και το 53% δηλώνει «ταξιδιώτης γαστρονομίας».
Το βάρος στις ζώσες κληρονομιές και την κοινωνία
Η καθηγήτρια του Τμήματος Γεωπονίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μαρία Παρταλίδου τόνισε στη συνέχεια ότι «δεν είναι καλό που ακόμη συζητάμε τα ίδια και τα ίδια για την ανάδειξη της γαστρονομίας. Ίσως είναι η τελευταία μας ευκαιρία να εξελιχθούμε». Ανέφερε ότι οι Αναπτυξιακές έχουν συμβάλει καθοριστικά στην ανθεκτικότητα της υπαίθρου, όμως χρειάζονται κεντρικές πολιτικές αποφάσεις ώστε «οι άνθρωποι να μένουν στον τόπο τους». Πρόσθεσε ότι «πίσω από κάθε προϊόν είναι ο άνθρωπος» και μίλησε για «ποιότητα ως κοινωνική κατασκευή», για «προϊόντα αγκυρωμένα στον τόπο, με ιδιότυπη ποιότητα που πηγάζει από το φυσικό περιβάλλον και τις παραδοσιακές τεχνικές».
Εξήγησε δε ότι τα «ιδιότυπα τρόφιμα» δίνουν συγκριτικά πλεονεκτήματα στους καταναλωτές όπως γευστική μοναδικότητα, ασφάλεια, σύνδεση με την παράδοση, διαφοροποίηση και πρόσβαση σε niche markets στους παραγωγούς αλλά και στις πολιτικές πρωτοβουλίες για αξιοποίηση τοπικών πόρων και ανάπτυξη αγροτικών περιοχών. «Για να σταθούν αυτά τα προϊόντα πρέπει να δημιουργήσουμε γευστικές διαδρομές, όχι απαραίτητα με χιλιόμετρα αλλά με ιστορίες, συμβολισμούς, μύθους», είπε, υπογραμμίζοντας ότι «το φαγητό είναι μεγάλο κομμάτι της τουριστικής εμπειρίας».
Η διατροφή και η υγεία στο επίκεντρο
Ο Δρ. Φώτιος Τέκος, Διευθύνων Σύμβουλος της FoodOxys PC, τεχνοβλαστού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, έδωσε τη διάσταση της υγείας και της βιοδραστικότητας. «Η διατροφή, η άσκηση και η διαλειμματική νηστεία καθορίζουν το 80% της μεταβολικής υγείας και συμβάλλουν στην υγιή γήρανση», σημείωσε. Έκανε λόγο για «ισχυρισμούς υγείας» που πιστοποιούνται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και προανήγγειλε ενδιαφέρον για αναλύσεις σε προϊόντα της Θεσσαλονίκης όπως το αριάνι, το κεφίρ και τα τυροκομικά, ακόμη και το γάλα, ώστε να αναδειχθεί η συμβολή τους στη μακροζωία.
Οι επιχειρήσεις-σταθμοί του γαστρονομικού ταξιδιού
Το διήμερο εργαστήριο περιλάμβανε σειρά επισκέψεων σε επιχειρήσεις που αποτυπώνουν πώς η παράδοση συναντά την επιχειρηματικότητα και την τοπική ανάπτυξη.
Πρώτος σταθμός της επίσκεψης ήταν το Οινοποιείο Τρυφωνίδη στον Σοχό Θεσσαλονίκης που ιδρύθηκε το 2022. Πρόκειται για μικρή οικογενειακή μονάδα με 40 στρέμματα αμπελώνες στους πρόποδες του όρους Βερτίσκος, έξι ετικέτες κρασιών και στόχο την ποιότητα. Ξεκίνησε οινοποίηση το 2023 με τη στήριξη παράλληλα της ΑΝΕΘ μέσω του τοπικού προγράμματος Leader. «Οι πωλήσεις μας είναι σε τοπικό κυρίως επίπεδο και κάποιες πόλεις της Ελλάδας. Προτιμάμε λιγότερο κρασί αλλά ανώτερης ποιότητας με στόχο να μεγαλώσουμε σιγά σιγά», σημείωσε ο ιδιοκτήτης κ. Δημήτρης Τρυφωνίδης.
Λίγο πιο δίπλα στην περιοχή του Σοχού βρίσκεται το «Αρχοντικό», η επιχείρηση εστίασης που δημιουργήθηκε μέσω του Leader, επένδυση άνω των 400.000 ευρώ. Τα ηνία έχει αναλάβει πλέον η δεύτερη γενιά της οικογένειας Νόικο, στηριγμένη σε δικές τους πρώτες ύλες και τοπικούς παραγωγούς από τον Σοχό όπως κρέατα, τυριά και λαχανικά προσφέροντας τοπικά και αυθεντικά πιάτα.
Στη Σίνδο Θεσσαλονίκης η Captain Stamatis Group πρωτοπορεί στην παραγωγή νιφάδων θαλασσινού αλατιού με 100% ελληνική πρώτη ύλη. Παράγει 200 τόνους αλάτι ετησίως, εξάγοντας άνω του 90% κυρίως στην Ευρώπη. Η εταιρεία επίσης καλλιεργεί και επεξεργάζεται βρώσιμες ελιές ποικιλία Χαλκιδικής. Όπως είπε ο ιδρυτής Κωνσταντίνος Σταμάτης, «στόχος μας είναι τρόφιμα υψηλής ποιότητας με θρεπτική αξία», με τα προϊόντα αλατιού να είναι τοποθετημένα και στην εστίαση.
Στην περιοχή Δορκάδος, η μικρή οικογενειακή γαλακτοκομική μονάδα «Κώτελης Νέστορας - Στρούγγα» με 2 τόνους ημερήσιας παραγωγής γάλακτος, διακινεί τα προϊόντα της κυρίως σε λαϊκές αγορές της Θεσσαλονίκης και ελάχιστα μικρά σημεία λιανικής. Παράγει τυρί, ρυζόγαλο, γιαούρτι, και βούτυρο από αιγοπρόβειο και κατσικίσιο γάλα.
Το Κτήμα Γκούντα στην Άσσηρο, διάσημο για τις δεξιώσεις γάμου στη Βόρεια Ελλάδα, έχει επενδύσει σε πισίνα, pool bar, παιδική χαρά, γήπεδα και εστιατόριο, λειτουργώντας ως τοπικός τουριστικός πόλος ενώ ταυτόχρονα συνεργάζεται με τοπικούς παραγωγούς αναδεικνύοντας την περιοχή και τα προϊόντα της.
Στο Κολχικό βρίσκεται το Αγρόκτημα Λαγκαδά όπου γίνεται η εκτροφή αγελάδων και μοσχαριών από τις οικογένειες Κεφαλά και Δαργινάκη. «Κύριο μέλημά μας είναι η υψηλή διατροφική αξία και η αειφορία», ανέφερε ο Γεώργιος Κεφαλάς, κτηνοτρόφος και Αντιπεριφερειάρχης Αγροτικής Οικονομίας της Κεντρικής Μακεδονίας.
Με αμπέλια σε Γουμένισσα, Νέα Μεσημβρία και Καβάλα, το Οινοποιείο Κεχρής παράγει στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης τη διάσημη ρετσίνα «Κεχριμπάρι» (85% της παραγωγής και Ονομασία κατά παράδοση) από ροδίτη και ρετσίνι από την Εύβοια. Παράγει επίσης ρετσίνες που φέρουν τα ονόματα Δάκρυ του Πεύκου (με αρκετές βραβεύσεις), Ρόζα και Αφρός.
Με αυτή τη διακρατική δράση που εφαρμόζεται και σε άλλες πόλεις της χώρας, ο Νομός Θεσσαλονίκης δείχνει με εντυπωσιακό τρόπο τόσο την ποικιλία και την ποιότητα των τοπικών προϊόντων όσο και τη δυναμική που έχει ο συνδυασμός παράδοσης, τοπικότητας και σύγχρονων απαιτήσεων. Ταυτόχρονα, η συνεργασία δημόσιων φορέων, επιχειρήσεων και κοινωνίας μπορεί να αποτελέσει μοχλό βιώσιμης ανάπτυξης, αξιοποιώντας μοναδικά χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να αντιγραφούν πουθενά αλλού στον κόσμο.
