Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην πρόσφατη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα για τα 100 χρόνια της ΕΥΔΑΠ είναι απογοητευτικά: Από το 2022, η μείωση των αποθεμάτων αγγίζει τα περίπου 250 εκατ. κυβικά μέτρα ανά έτος. Σε αυτό το στοιχείο έρχονται να προστεθούν η μείωση των βροχοπτώσεων κατά περίπου 25%, η αύξηση της ετήσιας εξάτμισης κατά περίπου 15% και η αύξηση της κατανάλωσης κατά περίπου 6%.
«Όλα αυτά συντείνουν στο ότι η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει, μετά την Κύπρο, το υψηλότερο υδατικό στρες στη νότια Ευρώπη», υπογράμμισε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου εξηγώντας πως ως υδατικό στρες «εννοούμε το ποσοστό του διαθέσιμου νερού μιας περιοχής που απαιτείται για να καλυφθεί η ζήτηση – στη χώρα μας αυτό φτάνει το 70%».
Στο επίκεντρο αυτής της κρίσης βρίσκονται η Αττική και η Θεσσαλονίκη που αντιπροσωπεύουν πάνω από τον μισό πληθυσμό της χώρας σε κατανάλωση πόσιμου νερού, ενώ και άλλες περιοχές βρίσκονται πρόσωπο με πρόσωπο με τον εφιάλτη της λειψυδρίας. Μια από αυτές είναι η Χαλκιδική η οποία τα καλοκαίρια έχει διπλό πονοκέφαλο: τις αυξημένες ανάγκες σε πόσιμο νερού λόγω αφενός της αυξημένης τουριστικής κίνησης (που υπερδεκαπλασιάζει τον πληθυσμό τον Ιούλιο και τον Αύγουστο) και αφετέρου της αύξησης της κατανάλωσης που προορίζεται για την άρδευση. Ειδικά όσον αφορά στο αρδευτικό δίκτυο πονοκέφαλο προκαλεί η κατασπατάληση νερού λόγω διαρροών αλλά και του παραδοσιακού τρόπου με το οποίο γίνεται το πότισμα.
Με δεδομένο πλέον πως η κλιματική αλλαγή είναι εδώ εντείνοντας το πρόβλημα, η λήψη μέτρων είναι μονόδρομος, ενώ ήδη η χώρα μας κατατάσσεται στη 19η θέση στον κόσμο σε κίνδυνο λειψυδρίας. Αλλά και η ευρύτερη περιοχή είναι, σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε ο κ. Παπασταύρου, από τις πιο ευάλωτες και άμεσα επηρεαζόμενες από την κλιματική κρίση περιοχές παγκοσμίως.
Στην εκδήλωση της Πέμπτης ανακοινώθηκε από το ΥΠΕΝ ένα νέο πακέτο μέτρων, επενδύσεων και παρεμβάσεων που θα τεθούν άμεσα σε ισχύ. Ωστόσο ήδη από το 2023 η Κυβέρνηση έχει προχωρήσει και σε άλλες ενέργειες για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Μεταρρυθμίσεις και νοικοκύρεμα
Καθώς η Ελλάδα διανύει «το δεύτερο πιο σημαντικό επεισόδιο έμμονης ξηρασίας των τελευταίων δεκαετιών» και λαμβάνοντας υπόψη τις νέες υδρολογικές μετρήσεις μπαίνει σε εφαρμογή ένας νέος σχεδιασμός με 7 άξονες στρατηγικής δράσης, οι οποίοι εναρμονίζονται με τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της χώρας. Πρόκειται για μέτρα που θωρακίζουν την ύδρευση για άνω του 50% του πληθυσμού της χώρας και οργανώνουν το τοπίο διαχείρισης νερού. Στις πλέον σημαντικές παρεμβάσεις εντάσσονται η γεωγραφική επέκταση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ με υποχρεωτική απορρόφηση παρόχων ύδρευσης και αποχέτευσης.
Ταυτόχρονα, προχωρά ακόμη μια σημαντική μεταρρύθμιση: η επέκταση της αρμοδιότητας των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στην άρδευση στη γεωγραφική περιοχή της αρμοδιότητάς τους.Πρόκειται για το πρώτο μεταρρυθμιστικό βήμα στο νοικοκύρεμα 750 παρόχων σε ένα κατακερματισμένο τοπίο. Παράλληλα, το Υπουργείο Εσωτερικών προχωρά σε ένα σχέδιο για την εξυγίανση των 110 Δημοσίων Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας που δεν απορροφώνται από την ΕΥΔΑΠ ή την ΕΥΑΘ με τους δημάρχους της Μακεδονίας να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να προχωρούν ήδη από την πλευρά τους στην κατάρτιση των δικών τους πλάνων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Στάγδην άρδευση
Οι δήμαρχοι της Βόρειας Ελλάδας και ειδικότερα της Κεντρικής Μακεδονίας προσπαθούν με κάθε τρόπο να αποφύγουν τις διακοπές νερού για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ αναζητούν νέα σημεία -τα οποία προφανώς δεν είναι... άπειρα- για τη διάνοιξη νέων αρδευτικών γεωτρήσεων ώστε οι αγρότες να μπορέσουν να ποτίσουν τις καλλιέργειές τους.
Κορυφαίοι παράγοντες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προσδιορίζουν τις ανάγκες για το πόσιμο νερό σε 10-12%, ενώ το υπόλοιπο 88-90% του νερού αφορά στην άρδευση. Προτείνουν δε επενδύσεις σε αφαλατώσεις στις νησιωτικές περιοχές και σε φράγματα και λιμνοδεξαμενές στην ηπειρωτική Ελλάδα. Όμως τίποτα από όλα αυτά δεν θα έχει αποτέλεσμα αν δεν γίνει -όπως λένε- σωστή διαχείριση των πολύτιμων υδάτινων πόρων οι οποίοι εξαντλούνται.
«Όσο οι αγρότες χρησιμοποιούν ως μέθοδο άρδευσης νεραύλακες και ποτίζουν με τα γνωστά ως ''κανόνια'', είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα πούμε υτο νερό νεράκι», έχει πει στα Μακεδονικά Νέα ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, Λάζαρος Κυρίζογλου. Σύμφωνα με δημάρχους η στάγδην άρδευση είναι μονόδρομος και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να επενδύσουν οι αγρότες και η χώρα.
Αυστηρότερα κριτήρια για νέες γεωτρήσεις
«Η άρδευση είναι το μείζον πρόβλημα», επισημαίνει στα Μακεδονικά Νέα ο Καθηγητής Υδρογεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Βουδούρης. Έτσι, μόνο τυχαία δεν είναι η απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας να δώσει το «σήμα» για επέκταση της αρμοδιότητας της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ για πρώτη φορά και στην άρδευση στη γεωγραφική περιοχή της αρμοδιότητάς τους.
Επίσης ο κ. Βουδούρης αναδεικνύει ακόμη ένα σημαντικό ζήτημα που αφορά στην αλόγιστη διάνοιξη ιδιωτικών γεωτρήσεων. «Οι υπηρεσίες πρέπει να είναι πιο αυστηρές στην αδειοδότηση για ανόρυξη γεωτρήσεων», τονίζει ο κ. Βουδούρης ο οποίος πάντως διαπιστώνει πως πλέον «έχει μπει κάποια τάξη με τα διαχειριστικά σχέδια, καθώς υπάρχουν περιοχές όπου είναι πολύ δύσκολο να πάρει κάποιος άδεια για να κάνει γεώτρηση». Τάσσεται δε υπέρ της κατασκευής συλλογικών έργων ύδρευσης των οποίων τη διαχείριση θα αναλάβουν φορείς ώστε «να μη γίνεται αυτό το ξεκοίλιασμα» του υδροφόρου ορίζοντα, «διότι ουσιαστικά έχουμε χιλιάδες γεωτρήσεις εκ των οποίων οι μισές είναι και παράνομες».
Αναφερόμενος στα μέτρα που μπορούν να δώσουν ανάσες, ο κ. Βουδούρης «δείχνει» τις λύσεις της αξιοποίησης των υφάλμυρων πηγών (σ.σ. κυρίως στη νότια Ελλάδα, στον Κορινθιακό, στην Αργολίδα, στην Κρήτη και σε άλλα νησιά) -καθώς σε αυτή την περίπτωση το κόστος της αφαλάτωσης είναι λιγότερο δαπανηρό- αλλά και της αξιοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων για τον αγροτικό τομέα «ώστε να απελευθερωθούν πολλές γεωτρήσεις για την ύδρευση».
Σχολιάζοντας δε το σχέδιο των 7 αξόνων που ξαγγέλθηκαν ο καθηγητής Υδρογεωλογίας επισημαίνει πως αυτό που απαιτείται πρωτίστως είναι να υπάρξουν συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα που θα τηρηθούν, εξασφαλισμένοι πόροι και ταχύτατες διαδικασίες υλοποίησης.
Ερωτηθείς για τη Θεσσαλονίκη εκτιμά πως οι ανάγκες θα καλύπτονται εφόσον δεν συνεχιστεί η παρατεταμένη ανομβρία, καθώς πέραν του Αλιάκμονα υπάρχουν και οι πηγές του Αραβησσού. Υπογραμμίζει ακόμη τη σημασία του Αξιού ποταμού για τη ρυζοκαλλιέργεια η οποία είναι εξαιρετικά υδροβόρα. Μάλιστα, όπως λέει ο κ. Βουδούρης, μέσω και του ΓΕΩΤΕΕ (Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος) προτείνεται ο ανασχεδιασμός στο φράγμα Έλλης που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την άρδευση του κάμπου της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, και σε αυτήν την περίπτωση «χρειάζονται μελέτες και χρήματα».
Επίσης εκτιμά πως η σύνδεση με το δίκτυο της ΕΥΑΘ είναι η μόνη λύση για περιοχές της Θεσσαλονίκης οι οποίες δεν έχουν λίμνες ή ποτάμια, ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις απαιτούνται τοπικές λύσεις όπως για παράδειγμα το Φράγμα του Χαβρία στη Χαλκιδική.
Παράλληλα ο κ. Βουδούρης δεν κρύβει την ανησυχία του για τη λίμνη Κορώνεια, καθώς και για άλλες περιοχές στη λεκάνη της Μυγδονίας οι οποίες έχουν προβλήματα «τα οποία θα μπορέσει να λύσει μακροπρόθεσμα η ΕΥΑΘ».
Ήδη η εταιρία εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση έχοντας ξεκινήσει μια μεγάλη επένδυση ύψους 21,7 εκατ. ευρώ για τον διπλασιασμό της δυναμικότητας της Εγκατάστασης Επεξεργασίας Νερού Θεσσαλονίκης (ΕΕΝΘ) στη Νέα Ιωνία. Το συγκεκριμένο έργο -όπως έχει ανακοινώσει διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΑΘ, Άνθιμος Αμανατίδης- θα προσθέσει επιπλέον 150.000 κ.μ. νερού ημερησίως στα ήδη διαθέσιμα και θα επιτρέψει την επέκταση της ΕΥΑΘ σε νέες περιοχές, όπως η Μυγδονία, ο Δήμος Θερμαϊκού, ο Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη κι η Θέρμη».
Παράλληλα υλοποιούνται από την ΕΥΑΘ ΑΕ επιμέρους έργα υποδομής και προχωρούν η εγκατάσταση 200.000 έξυπνων υδρομέτρων στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης, η εγκατάσταση 50.000 υδρομετρητών ακριβείας, καθώς και η επισκευή του αγωγού της Αραβησσού.
Μοχλός ανάπτυξης και... πονοκέφαλος
Στον Δήμο Πολυγύρου -που αριθμεί 22.000 μόνιμους κατοίκους- οι ανάγκες σε υδάτινους πόρους το καλοκαίρι χτυπούν «κόκκινο» λόγω της τουριστικής κίνησης και της καλλιέργειας βρώσιμης ελιάς. Η συγκεκριμένη καλλιέργεια αποτελεί κινητήριο μοχλό της τοπικής οικονομίας αλλά ταυτόχρονα προκαλεί... πονοκέφαλο. Περισσότερα από 2 εκατομμύρια αρδευόμενα ελαιόδεντρα απαιτούν πάνω από 40 εκατ. κυβικά νερού ετησίως, δηλαδή όσο νερό χρειάζεται μια πόλη 700.000 κατοίκων. Όπως τόνισε στα Μακεδονικά Νέα ο δήμαρχος Πολυγύρου, Γιώργος Εμμανουήλ το βάρος της δημοτικής αρχής πέφτει σε έργα που θα εξασφαλίσουν την επάρκεια του νερού τόσο για ύδρευση όσο και για άρδευση, ενώ ο ίδιος περιμένει να δει το σχέδιο που ανακοίνωσε η κυβέρνηση προκειμένου να τοποθετηθεί επί των όσων εξαγγέλθηκαν.
Αυτή τη στιγμή ο Δήμος Πολυγύρου προχωρά στην αντικατάσταση του δικτύου (που χρονολογείται από τη δεκαετία του ΄70 και οι διαρροές υπερβαίνουν το 50%) στο παραλιακό μέτωπο, στην κατασκευή μονάδας αφαλάτωσης για επεξεργασία περίπου 2.000 κυβικών νερού από υφάλμυρες γεωτρήσεις και όχι απευθείας από τη θάλασσα, καθώς και στην κατασκευή ενός φωτοβολταϊκού συστήματος που θα υποστηρίξει ενεργειακά τη μονάδα αφαλάτωσης. Παράλληλα προχωρά στην κατασκευή δικτύων αποχέτευσης σε Γερακινή και Καλύβες και στη σύνδεσή τους με τον βιολογικό του Πολυγύρου, καθώς και στην κατασκευή νέου βιολογικού στη Μεταμόρφωση. Επίσης ξεκίνησε η μελέτη για το αρδευτικό της Ορμύλιας (σ.σ. έχει επίσης χιλιάδες στρέμματα αρδευόμενων ελαιώνων) που είναι προαπαιτούμενο για το φράγμα του Χαβρία.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Εμμανουήλ το έργο που πρέπει να μπει στην ατζέντα ως πρώτη προτεραιότητα είναι η κατασκευή μικροφραγμάτων καθώς δεν προχωρά το φράγμα του Χαβρία, «ένα φαραωνικό έργο που θα μπορούσε να υδροδοτήσει τη μισή Χαλκιδική και να αρδεύσει και τον κάμπο της Ορμύλιας».
«Ο Δήμος Πολυγύρου έχει την τύχη να έχει τρία ποτάμια -τον Ανθεμούντα, τον Ολύνθιο και τον Χαβρία- άρα υπάρχουν περιοχές που θα έπρεπε να μελετηθούν άμεσα για να μπορέσουμε να φτιάξουμε κάποια μικρά φράγματα πολύ χαμηλότερου κόστους για να καλύψουμε και από εκεί κυρίως το κομμάτι της άρδευσης», τονίζει ο κ. Εμμανουήλ υπογραμμίζοντας παράλληλα πως πλέον «πρέπει να συζητήσουμε πολύ σοβαρά τι θα κάνουμε με την επεξεργασία των αστικών λυμάτων και πώς αυτά με σοβαρή επεξεργασία θα μπορούσαν να διατεθούν για άρδευση. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να κατασκευαστούν ταμιευτήρες όπου θα συγκεντρώνεται το επεξεργασμένο νερό του βιολογικού».
Σύμφωνα με τον κ. Εμμανουήλ, «πρέπει να κάνουμε προγραμματισμό έχοντας ως δεδομένο ότι πλέον οι βροχοπτώσεις μειώνονται, ενώ ταυτόχρονα λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας έχουμε μεγαλύτερη εξάτμιση του νερού. Και βέβαια πρέπει να αλλάξουμε συνήθειες στην κατανάλωση νερού όπου καταγράφεται αύξηση. Να είμαστε φειδωλοί και όχι σπάταλοι. Πρέπει άμεσα να δράσουμε».
Ολιστικό πρόγραμμα στην Κασσάνδρα
Ο δήμος Κασσάνδρας -όπου, επίσης, οι ανάγκες πολλαπλασιάζονται το καλοκαίρι λόγω του τουρισμού- έχει ήδη καταρτίσει ένα ολιστικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.«Έως το τέλος του έτους θα είμαστε έτοιμοι σε ωριμότητα μελετών για την ολιστική διαχείριση των υδάτων και των λυμάτων», τόνισε στα Μακεδονικά Νέα ο δήμαρχος Κασσάνδρας Ηρακλής Λειβαδιώτης, προσθέτοντας πως ένα πρόσθετο «αγκάθι» για την Κασσάνδρα -όπως και για άλλες περιοχές της χώρας- είναι οι νεροκλοπές που φθάνουν στο 35%, ενώ πρόσθετες ανάγκες δημιουργεί η ραγδαία ανοικοδόμηση.
Στελέχη της αυτοδιοίκησης διαπιστώνουν επίσης πως δεν γίνεται χρηστή διαχείριση του νερού από τους πολίτες, ενώ και στην Κασσάνδρα υπάρχει πρόβλημα με τις βλάβες των δικτύων λόγω παλαιότητας.
«Έχουμε μελέτες, μας λείπει η χρηματοδότηση»
Την ανάγκη να γίνουν επενδύσεις οι οποίες θα είναι στοχευμένες, μεταξύ άλλων, στην αντικατάσταση των απαρχαιωμένων δικτύων τονίζει η δήμαρχος Λαγκαδά, Νίκη Ανδρεάδου η οποία έχει εστιάσει και στο θέμα της διαχείρισης του νερού από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τη διοίκηση του δήμου. Παράλληλα τονίζει την ανάγκη ορθής χρήσης του νερού αλλά και του «περιορισμού της ανθρωπογενούς επιβάρυνσης» στις υδάτινες πηγές.
Ως παράδειγμα αναφέρει το χωριό του Αγίου Βασιλείου «που είναι ακριβώς πάνω από τη λίμνη Κορώνεια και στερείται αποχετευτικού δικτύου και βιολογικού καθαρισμού. Πώς λοιπόν θα εξυγιανθεί μια λίμνη όταν δεν έχουμε τις βασικές υποδομές τουλάχιστον για να την ανακουφίσουμε από την ανθρωπογενή επιβάρυνση;» τονίζει η δήμαρχος προσθέτοντας πως και άλλα μεγάλα χωριά του δήμου, όπως τα Λαγυνά και το Καβαλάρι, δεν έχουν αποχετευτικό δίκτυο.
Για όλα αυτά, όπως τονίζει η δήμαρχος «έχουμε ετοιμάσει μελέτες και έχουμε υποβάλει προτάσεις, αλλά μας λείπει η χρηματοδότηση». Υπογραμμίζει πάντως ότι με αυτά τα έργα δεν λύνεται το πρόβλημα της λίμνης, αλλά «τουλάχιστον δεν θα επιβαρύνεται επιπλέον και μάλιστα σε μια περίοδο που έχουμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, τη μείωση των βροχοπτώσεων και τις παθογένειες του παρελθόντος».
Λύσεις με φράγματα και ψηφιακή διαχείριση
Μέτρα για τη λειψυδρία έχει πάρει εδώ και δεκαετίες ο δήμος Θέρμης. Το 85% της συνολικής κατανάλωσης νερού κατευθύνεται στην άρδευση ενώ ο δήμος υδρεύεται και αρδεύεται μέσω γεωτρήσεων από τη λεκάνη του Ανθεμούντα.
Παράλληλα, προσπαθώντας να αξιοποιήσει τα επιφανειακά όμβρια ύδατα, δημιούργησε πέντε φράγματα -ταμιευτήρες, που εξασφαλίζουν περισσότερα από δύο εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό τον χρόνο για άρδευση. Συγχρόνως, κατασκεύασε, για την εξυπηρέτηση των αγροτών αλλά και για τον έλεγχο του νερού, 12 δημοτικά συλλογικά δίκτυα άρδευσης τα οποία τροφοδοτούνται από φράγματα και γεωτρήσεις. Αυτή την περίοδο μάλιστα κατασκευάζεται ένα νέο συλλογικό δίκτυο άρδευσης στα Βασιλικά που διαθέτουν πολλές αγροτικές καλλιέργειες και θερμοκήπια.
Προς το παρόν η διαχείριση των δικτύων ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης στον δήμο Θέρμης γίνεται μέσω της ΔΕΥΑ η οποία έχει προχωρήσει σε παρεμβάσεις με στόχο την εξοικονόμηση του νερού. Ήδη έχει ολοκληρωθεί η προμήθεια και εγκατάσταση συστήματος ελέγχου διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης ενώ προχωρά η εγκατάσταση συστήματος για την ψηφιακή διαχείριση των δικτύων ύδρευσης.
Επίσης, αυτήν την περίοδο ο δήμος κατασκευάζει μία δεύτερη μεγάλη Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων στο κατάντη της λεκάνης του Ανθεμούντα, δηλαδή, έναν δεύτερο βιολογικό, ο οποίος θα υποδέχεται τα απόβλητα όλης της λεκάνης του Ανθεμούντα, τα οποία έπειτα από επεξεργασία τέταρτου βαθμού και μέσω ενός συλλογικού δικτύου, θα διοχετεύονται σε όλη τη λεκάνη για άρδευση σε δενδροκαλλιεργειών.
«Με τις έγκαιρες παρεμβάσεις μας η περιοχή του δήμου Θέρμης δεν αντιμετωπίζει προβλήματα επάρκειας νερού, ούτε για άρδευση, ούτε για ύδρευση», τονίζει ο δήμαρχος Θέρμης Θεόδωρος Παπαδόπουλος ο οποίος ωστόσο υπογραμμίζει πως η διοίκηση του δήμου δεν εφησυχάζει έχοντας και την εμπειρία της ανομβρίας του 2024 που έφερε στα όριά τους τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες.
