Λίγες ώρες μετά τις συνομιλίες στην Αλάσκα, θα δει στο Οβάλ γραφείο τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε μια προσπάθεια να τον πείσει πως ο καλύτερος τρόπος για να τερματιστεί ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι μια απευθείας ειρηνευτική συμφωνία και όχι «μια απλή συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, η οποία συχνά δεν τηρείται», όπως δήλωσε χτες ο Ντόναλντ Τραμπ.
«Από τη στιγμή που δεν μπορούν να βρεθούν Πούτιν και Ζελένσκι δεν ξέρω κατά πόσο είναι εύκολο να πάμε σε μια απευθείας ειρηνευτική συμφωνία», είπε στα Μακεδονικά Νέα ο πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος, Θόδωρος Τσίκας ο οποίος στη συνέντευξή του αποκωδικοποιεί το αποτέλεσμα των συνομιλιών στην Αλάσκα και σχολιάζει τους τακτικισμούς του Πούτιν και τις κινήσεις Τραμπ και Ευρώπης.
Συνάντηση Τραμπ -Πούτιν στην Αλάσκα/ Πηγή: X Λευκός Οίκος
Συνέντευξη στη Δέσποινα Ιωαννίδου
-Πρόοδος, αλλά όχι συμφωνία στην Αλάσκα. «Υπάρχει ακόμη δρόμος», είπε ο Τραμπ. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση για τα όσα συνέβησαν στη συνάντηση της Παρασκευής;
Η δική μου αίσθηση είναι ότι ο Τραμπ περίμενε κάτι πιο χειροπιαστό εκ μέρους του Πούτιν. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι μια μερική αεροπορική εκεχειρία, δηλαδή να μην πλήττονται στόχοι σε ενεργειακές υποδομές ή σε κατοικημένες περιοχές. Φαίνεται, όμως, πως ο Πούτιν ζήτησε υπερβολικά ανταλλάγματα τα οποία βέβαια ο Τραμπ δεν μπορούσε να τα δώσει εν αγνοία της ουκρανικής ηγεσίας και ερήμην των Ευρωπαίων εταίρων.
Και θα πρέπει να σημειώσουμε πως η Ευρώπη -παρά τις επικρίσεις που δέχεται- έπαιξε σημαντικό ρόλο με την επιμονή της να μην υπάρξουν συμφωνίες σε βάρος της Ουκρανίας ερήμην της. Δηλαδή, τα όρια που έθεσε πριν από τις συνομιλίες στην Αλάσκα στην πράξη έγιναν αποδεκτά. Υπό αυτή την έννοια και η Ευρώπη και η Ουκρανία έχουν ανακουφιστεί ως έναν βαθμό, καθώς απετράπησαν συμφωνίες οι οποίες δεν θα μπορούσαν να ανατραπούν εύκολα.
-Τι καταφέρνει ο Ρώσος πρόεδρος μέσα από τους τακτικισμούς που ακολουθεί, αλλά και από τη στάση που τήρησε στην Αλάσκα;
Πρώτα από όλα από παρίας της διεθνούς πολιτικής σκηνής και απομονωμένος διπλωματικά επανέρχεται στο διεθνές προσκήνιο. Επίσης, κερδίζει χρόνο, καθώς επιδιώκει περισσότερες κατακτήσεις προκειμένου να έχει περισσότερα «χαρτιά» όταν θα φθάσει η ώρα της τελικής διαπραγμάτευσης. Άρα ο πόλεμος συνεχίζεται και αυτό κατά βάση ευνοεί τον Πούτιν.
Και το τρίτο είναι ότι η συνάντηση της Αλάσκας ακυρώνει τις επιπλέον –δευτερογενείς- κυρώσεις τις οποίες είχε απειλήσει ο Τραμπ ότι θα επιβάλει σε χώρες που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο και αυτό αφορά κυρίως την Κίνα και την Ινδία. Είναι προφανές πως ο Πούτιν έχει δεχτεί πιέσεις από την Κίνα και την Ινδία προκειμένου να κάνει υποχωρήσεις ώστε να μην επιβαρυνθούν οι ίδιες.
-Εκτιμάτε πως υπάρχει πολύς δρόμος ακόμη για την επίτευξη συμφωνίας και πως το αποτέλεσμα της Αλάσκας ίσως ήταν κατώτερο των προσδοκιών;
Νομίζω ότι ήταν λίγο βιαστική και πρόχειρη η προετοιμασία αυτής της συνάντησης. Ο Τραμπ ήθελε ένα γρήγορο αποτέλεσμα για να το «πουλήσει» ως επιτυχία στο κοινό του, όμως, ο Πούτιν δεν έχει λόγο να βιάζεται.
Επίσης ακούσαμε πως υπήρξε πρόοδος και πως πήγε πολύ καλά η συζήτηση. Όμως όλα αυτά είναι γενικόλογα. Δεν γνωρίζουμε πού ακριβώς έγκειται αυτή η πρόοδος.
-Σε χτεσινή ανάρτησή του ο Τραμπ ανέφερε πως όλοι συμφώνησαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να τερματιστεί ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι «να προχωρήσουμε απευθείας σε μια ειρηνευτική συμφωνία». Πόσο εφικτό είναι αυτό στο κοντινό μέλλον;
Μια ειρηνευτική συμφωνία σημαίνει πάρα πολλά πράγματα. Από τη στιγμή που δεν μπορούν να βρεθούν Πούτιν και Ζελένσκι δεν ξέρω κατά πόσο είναι εύκολο να πάμε σε μια απευθείας ειρηνευτική συμφωνία. Εδώ ο Πούτιν ζητάει μείζονα ανταλλάγματα για μια απλή εκεχειρία πόσο μάλλον για μια ειρηνευτική συμφωνία. Και επειδή απέχουν οι θέσεις των δυο χωρών δεν ξέρω πόσο αυτό είναι εφικτό με την έννοια ότι θα τηρηθούν έστω και οι στοιχειώδεις «κόκκινες γραμμές». Δηλαδή ότι δεν θα υπάρξει νομική, διπλωματική, διεθνής αναγνώριση των ρωσικών κατακτήσεων. Διότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε κατάρρευση των τελευταίων κανόνων και ρυθμίσεων του διεθνούς συστήματος. Οπότε δεν ξέρω πώς μπορεί να γίνει άμεσα μια απευθείας ειρηνευτική συμφωνία.
Επίσης υφίσταται και το περίπλοκο θέμα των εγγυήσεων ασφαλείας. Η Ουκρανία λέει πως «από τη στιγμή που δεν θέλετε να με βάλετε στο ΝΑΤΟ» -διότι ο Τραμπ θα βάλει βέτο- «πρέπει να μου δώσετε εγγυήσεις ότι δεν θα δεχθώ νέα επίθεση από τη Ρωσία». Αυτές οι εγγυήσεις κατά πάσα πιθανότητα περιλαμβάνουν και παρουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων ή παρατηρητών στο ουκρανικό έδαφος οι οποίοι θα επιτηρούν την πιστή εφαρμογή της όποιας συμφωνίας γίνει. Διότι οι Ευρωπαίοι ζητούν σε αυτές τις εγγυήσεις να συμμετάσχουν και οι Αμερικανοί. Αυτό βέβαια δεν θα αφορά παρουσία Αμερικανών στρατιωτών, αλλά κυρίως την αεροπορική και πυραυλική κάλυψη εκ μέρους των ΗΠΑ των ευρωπαϊκών δυνάμεων που θα αναπτυχθούν στο ουκρανικό έδαφος. Όλα αυτά είναι περίπλοκα ζητήματα για να αποφασιστούν πολύ σύντομα.
Ο πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος, Θόδωρος Τσίκας
-Πώς σχολιάζετε τις αιχμές που άφησε ο Ρώσος πρόεδρος για τον ρόλο της Ευρώπης;
Ο Πούτιν θέλει να ρίξει την ευθύνη της απόρριψης των προτάσεών του στην Ουκρανία και στους Ευρωπαίους. Και θέλει, επίσης, να δημιουργήσει ρωγμές ανάμεσα στον Τραμπ και στην Ευρώπη διότι γνωρίζει πως δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσει ένα ενωμένο δυτικό «στρατόπεδο». Στο πλαίσιο αυτό επιθυμεί να διευρύνει τις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν μεταξύ Ευρωπαίων και Τραμπ. Ο ίδιος θα κάνει τον καλό καταθέτοντας προτάσεις και θα δείχνει ως «κακούς» εκείνους οι οποίοι δεν θα τις δεχτούν.
-Τι να περιμένουμε από την επικείμενη συνάντηση Τραμπ - Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον;
Δύο είναι τα πολύ βασικά θέματα της συζήτησης που θα γίνει: το εδαφικό –που νομίζω πως δεν πρέπει να φτάσει στο σημείο της διπλωματικής αναγνώρισης των εδαφικών κατακτήσεων –και των εγγυήσεων ασφαλείας. Είναι προφανές ότι θα είναι δύσκολες οι συνομιλίες διότι σε αντίθετη περίπτωση τα ζητήματα θα λύνονταν στη χτεσινή μακρά τηλεφωνική επικοινωνία Τραμπ-Ζελένσκι. Κρίθηκε ότι πρέπει να είναι «ενώπιος ενωπίω» για να συζητήσουν.
Είναι βέβαιο ότι ο Τραμπ θα ασκήσει πιέσεις και ο Ζελένσκι θα πρέπει να κρατήσει ισορροπίες ώστε να μη δεχτεί κάτι σε βάρος των στοιχειωδών δικαιωμάτων της Ουκρανίας. Ταυτόχρονα δεν επιθυμεί να ξανακάνει εχθρό του τον Αμερικανό πρόεδρο κάτι που θα στοίχιζε πάλι στην οικονομική και στην στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας από τις ΗΠΑ.
-Η συνάντηση γίνεται πέντε μήνες μετά την επεισοδιακή συνάντηση…
Νομίζω ότι αυτά είναι «περασμένα ξεχασμένα». Οι σχέσεις των δυο ανδρών έχουν βελτιωθεί κατά κάποιον τρόπο, καθώς έχουν συναντηθεί αρκετές φορές όχι, βέβαια στις ΗΠΑ, αλλά στη Ρώμη, για παράδειγμα, στην κηδεία του πάπα Φραγκίσκου. Επίσης έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για τη βελτίωση των σχέσεών τους οι Ευρωπαίοι και κυρίως ο Φρίντριχ Μερτς, ο Εμμανουέλ Μακρόν και ο Κιρ Στάρμερ οι οποίοι είναι συνομιλητές του Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος λαμβάνει υπόψη του τις θέσεις τους. Άλλωστε οι Ευρωπαίοι είναι εκείνοι οποίοι θα κληθούν για τις εγγυήσεις στην ειρηνευτική συμφωνία και θα είναι αυτοί οι οποίοι θα αναλάβουν το οικονομικό κόστος της ανασυγκρότησης της Ουκρανίας.
-Στις δηλώσεις του ο Πούτιν έδειξε πως επιθυμεί την οικοδόμηση επιχειρηματικής και επενδυτικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ. Μπορούν οι δυο χώρες να συναντηθούν σε αυτό το πεδίο;
Νομίζω ναι. Είναι κάτι που αρέσει και στον Τραμπ. Του ταιριάζει και μπορεί να το πουλήσει στο εσωτερικό του ότι προχωρά σε μια οικονομικά επωφελή για τους Αμερικανούς πολίτες συμφωνία. Μπορεί να είναι εμπορικές οι συνεργασίες, μπορεί να έχουν σχέση με τον ορυκτό πλούτο και τις σπάνιες γαίες -που έχει η Ρωσία αλλά υπάρχουν και στην Αρκτική που είναι κοντά στην Αλάσκα- και για τα οποία ενδιαφέρονται και οι δύο χώρες. Επίσης μπορεί να υπάρξει συνεργασία στον ενεργειακό τομέα και νομίζω ότι πέραν όλων αυτών φαίνεται ότι συζητούνται και τα θέματα των πυρηνικών όπλων διότι οι δυο χώρες έχουν συνάψει στο παρελθόν κάποιες συμφωνίες για έλεγχο των πυρηνικών όπλων κάποιες από τις οποίες λήγουν την επόμενη χρονιά. Επομένως χρειάζεται μια συνολική συζήτηση για το τι θα κάνουν τόσο με τα πυρηνικά όσο και με τα συμβατικά όπλα. Επομένως υπάρχει ευρύ πεδίο συζήτησης.
Πάντως οι αμερικανορωσικές σχέσεις με την ευρύτερη έννοια -όχι μόνο με φόντο την Ουκρανία- διπλωματικές, εμπορικές, οικονομικές, αμυντικές είναι αυτές που ενδιαφέρουν πολύ περισσότερο προοπτικά τον Τραμπ και για ακόμη έναν λόγο: Μέσω αυτών των συμφωνιών θέλει να τραβήξει τη Ρωσία μακριά από την Κίνα η οποία είναι πλέον ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των ΗΠΑ. Αυτό δεν θα είναι εύκολο καθώς, η Ρωσία και η Κίνα έχουν στρατηγικές σχέσεις και δεν θα είναι εύκολο να απεξαρτηθεί η πρώτη από τη δεύτερη.
-Πόσο πιθανό να δούμε άμεσα τριμερή συνάντηση Τραμπ- Πούτιν- Ζελένσκι ή και πιο διευρυμένη με τη συμμετοχή της Ευρώπης;
Θεωρώ πολύ δύσκολο για να μην πω αδύνατο να δεχτεί ο Πούτιν να συναντήσει τον Ζελένσκι τον οποίο θέλει να απονομιμοποιήσει. Ευελπιστεί σε έναν διάδοχό του μετά τις ουκρανικές εκλογές ο οποίος θα είναι ευεπίφορος στις πιέσεις της Ρωσίας.
-Η διαφαινόμενη άρση της διπλωματικής απομόνωσης του Πούτιν θα επηρεάσει τη στάση των Ευρωπαίων ή το διεθνές ένταλμα σύλληψης σε βάρος του;
Κάποιες χώρες μπορεί να άρουν -αν θεωρήσουν πως πρέπει να το κάνουν- τις οικονομικές κυρώσεις και τις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις αλλά το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν εξαρτάται από τις χώρες. Έχει τις δικές του διαδικασίες.
