Το πρώτο από αυτά τα βήματα είναι η διμερής συνάντηση Ζελένσκι –Πούτιν για την τύχη της οποίας αναλυτές, διεθνολόγοι και πολιτικοί φαίνεται να κρατούν «μικρό καλάθι». Και προβλέπουν πως ίσως αυτή η συνάντηση να μην γίνει ποτέ. Ακόμη και ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ παραδέχτηκε χτες σε δηλώσεις του ότι είναι πιθανόν ο Πούτιν να μην θέλει να κάνει συμφωνία.
Ένα δεύτερο στοιχείο σε αυτή τη… χορογραφία των κινήσεων αφορά στις εγγυήσεις ασφαλείας στις οποίες, επίσης, επικεντρώνεται, η συζήτηση, ενώ η Ευρώπη -με αναβαθμισμένο, σύμφωνα με διεθνολόγους, ρόλο- παραμένει στο πλευρό τής Ουκρανίας έτοιμη να επιβάλει και νέες κυρώσεις στη Μόσχα αν η τελευταία επιμείνει στην άρνησή της για κατάπαυση του πυρός.
Για την επόμενη μέρα που ξημερώνει στην Ουκρανία μετά τις συναντήσεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά και για τον ρόλο της Ευρώπης στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης μιλούν στα Μακεδονικά Νέα διακεκριμένοι διεθνολόγοι και αποκωδικοποιούν τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων που διεξήχθησαν τα τελευταία 24ωρα, αλλά και τα κέρδη που αποκόμισαν Ευρώπη και Ουκρανία από τις συνομιλίες στην Ουάσιγκτον.
Τ. Χατζηβασιλείου: Η ειρήνευση μπορεί να διαφυλαχθεί μόνο με πραγματικές εγγυήσεις ασφαλείας
Ο Βουλευτής Σερρών, Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων και ΕΕ της ΝΔ και Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Hellenic American University, Τάσος Χατζηβασιλείου επισημαίνει πως η συζήτηση για το ουκρανικό ζήτημα «έχει εισέλθει σε νέα φάση», ενώ αναδεικνύει τρία σημεία μετά και τις ιστορικές συναντήσεις της Δευτέρας στον Λευκό Οίκο. Πρώτον, «δεν υπάρχει πλέον στο τραπέζι το ζήτημα της εκεχειρίας ως ελάχιστη προϋπόθεση για την έναρξη συνομιλιών μεταξύ Κιέβου και Μόσχας». Δεύτερον, «μπαίνουν επισήμως στη συζήτηση οι εγγυήσεις ασφαλείας» και τρίτον, είναι πιθανή μια συνάντηση Ζελένσκι–Πούτιν η οποία «θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα πλαίσιο συνεννόησης για την επόμενη μέρα».
Όσον αφορά στο δεύτερο ζήτημα, ο κ. Χατζηβασιλείου επισημαίνει πως «η ειρήνευση μπορεί να έρθει και να διαφυλαχθεί μόνο μέσω πραγματικών εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία. Και εδώ», όπως είπε χαρακτηριστικά, «δεν μιλάμε μόνο για ευρωπαϊκές εγγυήσεις αλλά και για αμερικανικές». Τα σενάρια για τη φύση αυτών των εγγυήσεων είναι διάφορα όσον αφορά στο ενδεχόμενο εμπλοκής διεθνών δυνάμεων και θα μπορούσαν θεωρητικά να περιλαμβάνουν στρατιωτική παρουσία, ακόμη και εναέριες επιτηρήσεις. «Οι εγγυήσεις ασφαλείας είναι ο ελάχιστος παρονομαστής για να μπορέσουμε να συζητήσουμε στο μέλλον για μια σταθερή ειρήνη στην περιοχή», πρόσθεσε ο ίδιος καθώς «χωρίς σοβαρές εγγυήσεις ασφαλείας» το Κρεμλίνο θα μπορούσε να επιτεθεί εκ νέου.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τον κ. Χατζηβασιλείου, απαιτείται «συγκεκριμένος και σαφής βαθμός δέσμευσης του Κρεμλίνου» στην ειρηνευτική διαδικασία, ένα ζήτημα που θέτουν και οι Ευρωπαίοι ηγέτες οι οποίοι εμμέσως πλην σαφώς είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά στην αξιοπιστία της Μόσχας και στην τήρηση των όρων που ενδεχομένως θα συμφωνηθούν.
«Είναι μια δύσκολη και περίπλοκη διαδικασία, αλλά βρισκόμαστε σε καλύτερο σημείο», εκτιμά ο Τάσος Χατζηβασιλείου υπογραμμίζοντας τη σημασία της αμερικανικής εμπλοκής. «Είμαστε σε ένα θετικό σημείο, σίγουρα καλύτερο από τους προηγούμενους μήνες», τόνισε χαρακτηριστικά.
Σχολιάζοντας δε τους χάρτες που δημοσιεύτηκαν τις τελευταίες μέρες με… κόκκινες και πράσινες γραμμές ο κ. Χατζηβασιλείου επισήμανε ακόμη ότι «μόνο η Ουκρανία είναι αρμόδια να καθορίσει τα ζητήματα κυριαρχίας της» και απέρριψε κάθε ιδέα εξωτερικών παρεμβάσεων ή υποδείξεων αναφορικά με την εδαφική της ακεραιότητα. «Εμείς ως Ευρωπαίοι πρέπει να υποστηρίζουμε την κυριαρχία και την ανεξαρτησία κάθε κράτους», δήλωσε και τόνισε πως η Ουκρανία είναι μια κυρίαρχη χώρα της ευρωπαϊκής ηπείρου, με δικαίωμα να σχεδιάζει το μέλλον της.
Αναφερόμενος, τέλος, στη στάση της Ελλάδας στο ουκρανικό ζήτημα, ο κ. Χατζηβασιλείου επισήμανε ότι «πολύ σωστά από την πρώτη στιγμή έλαβε θέση με την πλευρά του διεθνούς δικαίου. Δεν μπορεί μία χώρα όπως η δική μας, η οποία έχει απειλή πολέμου από τρίτη δύναμη, να ακολουθεί πολιτική με δύο μέτρα και δύο σταθμά έναντι μιας απρόκλητης εισβολής».
Π. Τσάκωνας: Εξαιρετικά δύσκολο να ακολουθηθεί η «χορογραφία» που σχεδιάστηκε
Για μια «θετική εξέλιξη υπό την έννοια πως ξεπεράστηκε το αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί» κάνει, μεταξύ άλλων, λόγο ο κ. Παναγιώτης Τσάκωνας, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Σπουδών Ασφάλειας και Ανάλυσης Εξωτερικής Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών και επικεφαλής του Προγράμματος Εξωτερικής Πολιτικής & Ασφάλειας του ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής). Ωστόσο, όπως λέει στα Μακεδονικά Νέα, «μένει να δούμε ποια θα είναι τα επόμενα βήματα», καθώς «δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για να δούμε ουσιαστικές αλλαγές και σίγουρα όχι στο αμέσως επόμενο διάστημα».
Σύμφωνα με τον κ. Τσάκωνα, οι επιδιώξεις και οι στόχοι της Ρωσίας «απέχουν πάρα πολύ από το όποιο σημείο σύγκλισης και τις αποφάσεις που ελήφθησαν στην Ουάσινγκτον. «Η Ρωσία έχει ήδη δηλώσει ότι το ζητούμενο γι’ αυτήν προκειμένου να μπει σε ουσιαστικές συζητήσεις με την άλλη πλευρά είναι να κρατήσει τα εδαφικά κέρδη που έχει ήδη κατακτήσει στα ανατολικά της Ουκρανίας, να επιβάλει δική της ρωσόφιλη ηγεσία στην Ουκρανία και να υπάρξει μείωση του ουκρανικού στρατού, σε επίπεδα της τάξης των 50.000 με 60.000 στρατιωτών από 1 εκατομμύριο που είναι σήμερα».
Πρόκειται, δηλαδή, για μια σειρά προϋποθέσεις που «είναι απολύτως αδύνατο να γίνουν δεκτές από την άλλη πλευρά», παρότι διαφαίνεται μια «σχετική υποχώρηση από πλευράς όχι μόνο ευρωπαϊκών κρατών αλλά και του ίδιου του Ζελένσκι όσον αφορά στο εδαφικό».
Ο κ. Τσάκωνας διατηρεί πολλές επιφυλάξεις και για το αν θα γίνει τελικά διμερής συνάντηση Πούτιν –Ζελένκσι. «Είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί και αυτό σχετίζεται με τους στόχους της Ρωσίας η οποία επωφελείται από τη συνέχιση του πολέμου, καθώς κερδίζει επιχειρησιακά».
Στο πλαίσιο αυτό, θεωρεί πως είναι πιθανό να βρεθούμε ξανά σε αδιέξοδο και επιβληθούν νέες κυρώσεις στη Ρωσία. Αλλά αυτή «δεν θα είναι η δυσκολότερη εξέλιξη. Το ενδεχόμενο ο Τραμπ να αποχωρήσει μεταφέροντας τις ευθύνες για μια αποτυχία στους Ευρωπαίους είναι ίσως μια χειρότερη εξέλιξη από το να επιστρέψουμε στο σημείο μηδέν. Άλλωστε η άρση του αδιεξόδου επιτεύχθηκε διότι ο Τραμπ ήταν ο μοναδικός συνομιλητής του Πούτιν».
Ερωτηθείς για τα περιθώρια που έχει ο Ζελένσκι ώστε να μην εξαναγκαστεί σε υποχωρήσεις όσον αφορά στο εδαφικό ο κ. Τσάκωνας εκτιμά πως είναι πολύ μικρά, καθώς διακρίνει και μια σχετική υποχώρηση και πλευράς ευρωπαϊκών -«όχι όλων»- δυνάμεων. Επισημαίνει δε πως ο Ουκρανός πρόεδρος έχει δηλώσει πως «δεν διαπραγματευόμαστε εδάφη που η Ρωσία δεν έχει καταλάβει». Αυτό σημαίνει ότι «θα διαπραγματευτεί αυτά τα οποία η Ρωσία έχει ήδη καταλάβει. Και δεν αναφέρομαι στην Κριμαία αλλά σε άλλες επαρχίες στα ανατολικά της Ουκρανίας τις οποίες στο τέλος της ημέρας το Κίεβο θα αποδεχτεί ότι θα περιέλθουν στη Ρωσία, μπορεί όχι de jure αλλά de facto. Kαι αυτό δημιουργεί ένα τετελεσμένο που θα είναι αρνητικό».
Ο κ. Τσάκωνας εκφράζει τον προβληματισμό του διότι οι συζητήσεις διεξάγονται χωρίς να έχει συμφωνηθεί εκεχειρία για κατάπαυση του πυρός, καθώς και για το ότι «διαχωρίστηκε το εδαφικό από το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας», για τις οποίες «ίσως είναι πολύ νωρίς να πούμε με ασφάλεια ποιες πρέπει να είναι».
Ένα ακόμη «ανοιχτό ζήτημα είναι πώς θα συναντηθούν οι ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως ο ''συνασπισμός των προθύμων'' με τις ΗΠΑ όσον αφορά στις εγγυήσεις ασφαλείας. Δηλαδή, σε ποιον βαθμό οι ΗΠΑ θα εμπλακούν στο παιχνίδι της προσφοράς εγγυήσεων ασφαλείας κυρίως μέσα από την παροχή πληροφοριών».
Σύμφωνα με τον κ. Τσάκωνα «εξακολουθούμε να είμαστε μακριά από μια ειρηνευτική συμφωνία. Δεν βλέπω σε σχέση με τον σχεδιασμό που υπάρχει να ακολουθείται η… χορογραφία την οποία περιέγραψαν στην Ουάσιγκτον, δηλαδή, η διμερής συνάντηση Πούτιν-Ζελένσκι, μια τριμερής Τραμπ-Πούτιν- Ζελένσκι και αργότερα μια πολυμερής στην οποία –μετά τη πρόταση του Γάλλου προέδρου – μπορεί να συμμετέχει και η Τουρκία
Αυτή η ‘’χορογραφία’’, αυτή η σειρά των βημάτων είναι εξαιρετικά δύσκολο να ακολουθηθεί. Ακόμη κι όσον αφορά στο πρώτο βήμα δηλαδή, στη συνάντηση Πούτιν-Ζελένσκ είμαι εξαιρετικά επιφυλακτικός», λέει ο κ. Τσάκωνας, ενώ αναφερόμενος σε ενδεχόμενη συμμετοχή της Τουρκίας σε επόμενη φάση των διαπραγματεύσεων, επισημαίνει πως είναι μια χώρα η οποία ισορροπεί ανάμεσα στις δυο πλευρές και μάλιστα «μέχρι τώρα με σχετικά πετυχημένο τρόπο. Άρα δεν μπορεί σε καμία περίπτωση εκ των προτέρων να αποκλειστεί».
Θ. Τσίκας: Η παρουσία των Ευρωπαίων στον Λευκό Οίκο έδωσε στον Ζελένσκι και στην Ουκρανία ένα δυνατό «asset»
Αυτή τη στιγμή έχουμε μπει σε μια διαδικασία διερεύνησης κατά πόσο μπορεί να γίνει πρώτα μια διμερής συνάντηση Ρωσίας- Ουκρανίας και μετά μια τριμερής Ρωσίας-Ουκρανίας-ΗΠΑ», τονίζει ο Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος, Θόδωρος Τσίκας και προσθέτει: «Επιδίωξη είναι να γίνουν αυτές οι συναντήσεις σε επίπεδο ηγετών. Ωστόσο ακόμη από τη ρωσική πλευρά δεν έχουμε ρητή συγκατάθεση. Έχουμε απλώς μια διατύπωση ότι θα συζητηθεί η αναβάθμιση του επιπέδου της συνάντησης της ουκρανικής αντιπροσωπείας». Τι μπορεί να σημαίνει πρακτικά αυτό; «Ότι ο Πούτιν δεν θα θέλει να δει τον Ζελένσκι». Άλλωστε «δεν έχουμε ρητή διαβεβαίωση ότι θέλει να συναντηθεί μαζί του».
Επίσης, «υπάρχουν πολλά κομμάτια των συζητήσεων που δεν τα γνωρίζουμε. Αλλά και αν τα γνωρίζαμε δεν είναι βέβαιο πώς θα εξελιχθούν», σημειώνει ο κ. Τσίκας ο οποίος αναφέρεται και στο ζήτημα των εγγυήσεων. «Οι Ευρωπαίοι -κυρίως στο πλαίσιο του σχήματος ‘’συμμαχία των προθύμων’’- ετοιμάζουν τις λεγόμενες εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία μετά την όποια συμφωνία. Αυτό σημαίνει ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να σταλούν στρατιωτικές δυνάμεις στο ουκρανικό έδαφος από διάφορες χώρες οι οποίες θα έχουν την ευθύνη της διασφάλισης της Ουκρανίας από μια πιθανή νέα επίθεση από τη Ρωσία μετά από 2-3 χρόνια αλλά και την ευθύνη της εποπτείας εφαρμογής της όποιας συμφωνίας».
Πάντως, σύμφωνα με τον κ. Τσίκα, «είμαστε μακριά από μια ειρηνευτική συμφωνία καθώς οι θέσεις των δυο πλευρών εξακολουθούν να απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους». Και δεν αποκλείει σε δυο με τρεις εβδομάδες «να βρεθούμε και πάλι σε αδιέξοδο. Άλλωστε ο Πούτιν δεν βιάζεται για συμφωνία διότι θεωρεί πως έχει περιθώρια στο στρατιωτικό πεδίο και άρα θέλει να κερδίσει χρόνο»..
Και τι περιθώρια έχει πλέον ο Ζελένσκι μετά και τη συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ; Θα αντέξει στις πιέσεις ώστε να μην εξαναγκαστεί σε υποχώρηση και εδαφικές παραχωρήσεις; Ο κ. Τσίκας είναι κατηγορηματικός: «Η παρουσία των Ευρωπαίων στον Λευκό Οίκο έδωσε στον Ζελένσκι και στην Ουκρανία ένα δυνατό ‘’asset’’, μια μεγάλη στήριξη. Έδειξε πως η Ουκρανία δεν είναι μόνη της. Οι Ευρωπαίοι ουσιαστικά λειτούργησαν σαν ‘’μαξιλάρακι’’ σε μια πιθανή πίεση του Τραμπ προς τον Ζελένσκι να υποχωρήσει. Και αυτό σε ένα βαθμό έπιασε».
Όπως, επίσης, επισημαίνει ο κ. Τσίκας, «στην Αλάσκα ο Τραμπ απέφυγε να πάρει αποφάσεις μόνο με τον Πούτιν αγνοώντας την Ουκρανία. Και αυτό έγινε με την παρέμβαση των Ευρωπαίων. Αλλά και το γεγονός ότι ο Τραμπ καλεί τους Ευρωπαίους και συναποφασίζουν είναι σημαντικό. Μπορεί να μην τους θεωρεί… ισοϋψείς, αλλά δείχνει ότι τους έχει ανάγκη: Πρώτον διότι εκείνοι θα δώσουν την Ουκρανία τις εγγυήσεις ασφαλείας και δεύτερον γιατί θα αναλάβουν ένα σημαντικό οικονομικό βάρος της ανασυγκρότησης της χώρας μετά τον πόλεμο».
Σύμφωνα με τον κ. Τσίκα, «η παρέμβαση των Ευρωπαίων ήταν πάρα πολύ συντονισμένη και καλοκουρδισμένη. Και έχει μετριάσει την πίεση του Τραμπ προς τον Ζελένσκι αποτρέποντάς τον μάλιστα να κάνει κινήσεις σε βάρος της Ουκρανίας. Η Ευρώπη διεκδίκησε τη θέση της σε ένα θέμα -όπως το ουκρανικό- που είναι πρωτίστως θέμα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και έβαλε συγκεκριμένες προϋποθέσεις».
Και προσθέτει: «Νομίζω πως από τις συνομιλίες στην Ουάσινγκτον οι Ευρωπαίοι είναι κερδισμένοι. Επανέρχονται ως αποφασιστικός παράγοντας για την επίλυση της κρίσης στη Ουκρανία, ενώ και ο Ζελένσκι είναι σε καλύτερη θέση σε σχέση με εκείνη στην οποία βρισκόταν μετά την Αλάσκα. Εμφανίστηκε να έχει καλές σχέσεις με Τραμπ έχοντας την υποστήριξη της Ευρώπη. Έχει πλέον άλλον… αέρα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει δυσκολίες μπροστά του…».
