Το υψηλό χρέος προς τον ΕΦΚΑ αποτελεί σήμερα ένα από τα σοβαρότερα εμπόδια για τη βιωσιμότητα χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων σε όλη τη χώρα. Δεν αφορά μόνο τους επαγγελματίες που χρωστούν αλλά και τον ίδιο τον ασφαλιστικό φορέα ο οποίος βιώνει μία πρωτόγνωρη συνθήκη η οποία ναρκοθετεί το μέλλον του.
Οι οφειλές προς τον ΕΦΚΑ δεν προέκυψαν από κάποια έλλειψη διάθεσης πληρωμής από τις επιχειρήσεις, αλλά από μια μακρά περίοδο αλλεπάλληλων κρίσεων, πτώσης τζίρου, αυξημένου κόστους λειτουργίας, αύξησης φορολογικών βαρών. Για πολλές μικρές επιχειρήσεις παρατηρείται αδυναμία ρύθμισης παλαιότερων χρεών, ενώ συχνά οι ρυθμίσεις που προτείνονται απέχουν από τις πραγματικές οικονομικές δυνατότητές τους. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος χρεών που συνεχώς μεγαλώνει, ενώ ο επαγγελματίας παλεύει καθημερινά για να διατηρήσει τη δραστηριότητά του.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΚΕΑΟ για το β’ τρίμηνο του 2025, στο τέλος του περασμένου Ιουνίου, το χρέος προς τα ασφαλιστικά ταμεία διαμορφώθηκε στα 50,29 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 562,04 εκατ. ευρώ σε σχέση με το α' τρίμηνο του 2025 και κατά 1,72 δισ. ευρώ σε σχέση με το β' τρίμηνο του 2024. Η αύξηση των χρεών οφείλεται σε ποσοστό 84% στις αυτόματες προσαυξήσεις που επιβάλλονται κάθε μήνα στις παλαιότερες οφειλές και μόνον κατά 16% είναι καινούργια χρέη που δεν πληρώθηκαν κατά το β’ τρίμηνο του 2025. Είναι λοιπόν κοινά αποδεκτό πως οι τόκοι και οι προσαυξήσεις μεγαλώνουν το χρέος με τέτοιο τρόπο που συχνά το καθιστούν μη ρεαλιστικό να αποπληρωθεί.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο το ύψος των οφειλών. Είναι οι συνέπειες που απορρέουν από αυτό. Η απώλεια ασφαλιστικής ενημερότητας στερεί από έναν επαγγελματία κάθε δυνατότητα συμμετοχής σε προγράμματα, επιδοτήσεις, χρηματοδοτικά εργαλεία ή δημόσιους διαγωνισμούς. Πρακτικά, οι επαγγελματίες που αναζητούν δυνατότητες να διατηρήσουν τις επιχειρήσεις τους και να τις καταστήσουν ανθεκτικές, αποκλείονται από ευκαιρίες ανάπτυξης καθώς λειτουργούν σε αυτό το ιδιότυπο καθεστώς ομηρείας.
Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο ΕΦΚΑ αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα βιωσιμότητας. Τα ληξιπρόθεσμα χρέη δημιουργούν ένα τεράστιο κενό ανάμεσα στα θεωρητικά και στα πραγματικά έσοδα του φορέα. Ένα σημαντικό μέρος των οφειλών δεν πρόκειται ποτέ να εισπραχθεί, ενώ ο οργανισμός εξαρτάται όλο και περισσότερο από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αυτό δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε βιώσιμο σε βάθος χρόνου.
Πριν λίγες ημέρες τέθηκε σε διαβούλευση νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που περιλαμβάνει διορθωτικές παρεμβάσεις στο μέτωπο του ιδιωτικού χρέους άρα και στις οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Η αναστολή ποινικής δίωξης από τη στιγμή της ρύθμισης των οφειλών και η οριστική απαλλαγή με την εξάλειψη του αξιόποινου της πράξης σε περιπτώσεις πτώχευσης θα λειτουργήσουν λυτρωτικά.
Επιπλέον για πρώτη φορά θεσμοθετείται η πρόληψη της οικονομικής κατάρρευσης μέσω του μηχανισμού έγκαιρης προειδοποίησης όπου ο επαγγελματίας θα λαμβάνει δωρεάν επιταγή (voucher) και με αυτήν θα πληρώνει πιστοποιημένους συμβούλους για να του ετοιμάσουν εξειδικευμένο πλάνο διάσωσης. Είναι σημαντικό ότι το πρόγραμμα δεν καλύπτει μόνο οικονομικές/νομικές συμβουλές, αλλά και υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης και εμψύχωσης, αναγνωρίζοντας το τεράστιο ψυχικό κόστος της υπερχρέωσης. Ουσιαστικά στηρίζει (νομικά, επιστημονικά αλλά και ψυχολογικά) τους ανθρώπους να ορθοποδήσουν και να συνεχίσουν να τηρούν τις ρυθμίσεις τους.
Οι πρωτοβουλίες αυτές κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν αρκούν. Το σύνολο των θεσμικών εκπροσώπων των επιχειρήσεων συμφωνούν ότι υπαρξιακής σημασίας μέτρο θα είναι η ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης σε 120 δόσεις. Το αίτημα αυτό δεν προτείνεται ως ικεσία ή επαιτεία. Αντιθέτως ενισχύει ένα πλαίσιο που να επιτρέπει την επιβίωση και την ανάπτυξη των μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας. Αν αυτές γονατίζουν, τότε το ασφαλιστικό σύστημα δεν μπορεί να σταθεί όρθιο. Είναι προς όφελος όλων να δημιουργηθούν συνθήκες ρεαλιστικές, ανθρώπινες και βιώσιμες.
‘Άλλωστε το ζήτημα του χρέους στον ΕΦΚΑ δεν είναι τεχνικό. Είναι βαθιά κοινωνικό και οικονομικό. Αγγίζει την καθημερινότητα χιλιάδων συναδέλφων μας. Και όσο δεν αντιμετωπίζεται ριζικά, τόσο θα αναπαράγει αδιέξοδα που κανείς δεν μπορεί πλέον να αγνοήσει.
