Η παράσταση είναι βασισμένη σε τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας του Ομήρου -τις ζ, η και θ- σε μετάφραση του Δημήτρη Μαρωνίτη. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, ο οποίος μαζί με την Ελένη Μολέσκη επιμελήθηκε και τη δραματουργική επεξεργασία. Πρόκειται για μια θεατρική ανάγνωση που επιστρέφει στην προφορική ρίζα της επικής αφήγησης για να επανεξετάσει τη θέση του «ξένου» — όχι ως αφηρημένη έννοια, αλλά ως υπαρξιακή κατάσταση.
Οι τρεις ραψωδίες περιγράφουν την υποδοχή του Οδυσσέα από τους Φαίακες, λίγο πριν από την επιστροφή του στην Ιθάκη. Είναι ένα σημείο καμπής στο ομηρικό έπος: ο ήρωας δεν είναι πλέον απλώς ναυαγός, είναι ξένος σε μια κοινωνία που του προσφέρει φιλοξενία, τραπέζι, λόγο και ακρόαση.
«Ο Οδυσσέας, όπως τον συναντούμε εδώ, είναι ένας ξένος – και ''Οίος'' επιπλέον ονομάζεται από τον Όμηρο, δηλαδή μόνος – ένα ανθρώπινο ράκος μετά το ύστατο ναυάγιο του, συντετριμμένο μετά την άνιση πάλη του με το πέλαγος, πεταμένο σε μιαν ακτή», επισημαίνει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στο σκηνοθετικό του σημείωμα. «Εδώ, σε μια ξένη ακτή που δεν διάλεξε, του ορίστηκε να αναζητήσει και να ξαναβρεί το σώμα, το πρόσωπο και το όνομά του».
Στον πυρήνα της παράστασης βρίσκεται η ιδέα της «αναγνώρισης». Ο Οδυσσέας παραμένει άγνωστος για 1263 στίχους. Ούτε οι οικοδεσπότες του γνωρίζουν ποιος είναι, ούτε ο ίδιος δηλώνει την ταυτότητά του. Όταν τα τραγούδια του Δημόδοκου τον κάνουν να δακρύσει, τότε μόνο ξεκινά να μιλά για τον εαυτό του, να γίνεται θεατής, αφηγητής και τελικά ήρωας της ίδιας του της ζωής.
Η σκηνική εμπειρία
Η σκηνική παρουσίαση δεν αποβλέπει στη θεαματική αναπαράσταση του έπους, αλλά στην ενεργοποίηση της θεατρικής συνθήκης ως χώρου συλλογικής εμπειρίας. «Η προφορική αφήγηση -αυτό το βαθύ μυστήριο του θεάτρου- έχει τη δυνατότητα να μας εξακοντίζει εκεί που η ιστορία ακόμα συμβαίνει», εξηγεί ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Η προσέγγισή του είναι δραματουργικά αυστηρή αλλά όχι σχολαστική. Περιλαμβάνει όχι μόνο την Οδύσσεια, αλλά και επιλεγμένα αποσπάσματα από την Ιλιάδα, την Αινειάδα, και έργα του Κόιντου Σμυρναίου, μεταφρασμένα ειδικά για την παράσταση.
Η παράσταση δεν περιγράφεται εύκολα με σκηνικούς όρους. Δεν είναι μια ακόμη διασκευή του Ομήρου, ούτε μια αισθητικοποιημένη «μεταφορά». Είναι περισσότερο ένα θεατρικό τοπίο — μια μορφή προφορικού θεάτρου που επιτρέπει στο κοινό να ακούσει, να αναγνωρίσει και να προβληματιστεί.
Η σχέση με τον θεατή
Ο ηθοποιός Χρήστος Παπαδημητρίου, ο οποίος υποδύεται τον βασιλιά των Φαιάκων Αλκίνοο, περιγράφει την καλοκαιρινή περιοδεία του θιάσου ως «ένα απαιτητικό ταξίδι»: «Κάθε στάση έχει τις δικές της δυσκολίες προσαρμογής της παράστασης. Κάνουμε πρόβα ενδελεχή, μία μέρα πριν — όχι μόνο τη χωροταξία, αλλά και την κινησιολογία, τη μουσική… απαιτούν συνεχείς εξοικειώσεις».
Μιλώντας για το έργο, ο ίδιος παρατηρεί: «Αυτό που θα δει το κοινό είναι η Φαιακίδα — τρεις ραψωδίες με τον Δημόδοκο ως αφηγητή και τον ξένο, τον Οδυσσέα που αφηγείται. Επίσης θα δει την υποδοχή του ξένου από τον Βασιλιά Αλκίνοο, με τραπέζια, δώρα, μουσική, αφηγήματα. Ο ξένος μετατρέπεται σε μέλος της κοινωνίας, καθρέφτης αυτής».
Όσο για τη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη της παράστασης, ο Χρήστος Παπαδημητρίου λέει: «Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός έχει ένα δικό του σύστημα στον θεατρικό λόγο, που συνδέει θεωρία, πράξη κι εμπειρία. Χρειάζεται μεγάλη προετοιμασία, διάβασμα, πολύ διάβασμα. Στην πρόβα σε προκαλεί, ανασηκώνοντάς σε βιολογικά και πνευματικά — είναι ένας υπέροχος δάσκαλος, που σε κάνει να ξεχνάς αυτά που πίστευες ότι ήξερες».
Η επίκαιρη διάσταση
Το ερώτημα «ποιος είναι ο ξένος και ποιοι είμαστε οι εμείς;» διατρέχει ολόκληρη την παράσταση χωρίς να επιδιώκει να δώσει απάντηση. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός θέτει την παράσταση σε άμεσο διάλογο με την τρέχουσα συνθήκη, όχι με όρους πολιτικής, αλλά με όρους εμπειρίας: «Μπορεί άραγε η συμπάθεια — αυτή με την οποία γενναιόδωρα μπορεί να μας ελεήσει η σκηνική εμπειρία του έπους — να λειτουργήσει σαν μια τρυφερή αφή, μια κατανόηση για το δράμα του Άλλου; Τη δυσχερή θέση του ξένου, όπου — όπως διακαώς μας διδάσκει η Ιστορία — τίποτα δεν διασφαλίζει πως ο οποιοσδήποτε από εμάς δεν θα βρεθεί σε ανάλογη θέση σε μια επόμενη, απότομη στροφή της;»
Συντελεστές
Μετάφραση: Δημήτρης Μαρωνίτης
Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός
Δραματουργική επεξεργασία: Ελένη Μολέσκη- Μιχαήλ Μαρμαρινός
Σκηνογραφία: Γιώργος Σαπουντζής
Σχεδιασμός κοστουμιών: Ελευθερία Αράπογλου
Μουσική σύνθεση: Άντης Σκορδής
Χορογραφία: Gloria Dorliguzzo
Σχεδιασμός φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ
Μάσκες: Μάρθα Φωκά
Α΄ βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Μολέσκη
Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Αλεξία Παραμύθα
Βοηθός σκηνογράφου: Kατερίνα Ζυρπιάδου
Βοηθός ενδυματολόγου: Ερνέστα Χατζηλεμονίδου
Βοηθός χορογράφου: Στέλλα Μαστοροστέριου
Βοηθοί φωτισμού: Νάσια Λάζου, Σωτήρης Ρουμελιώτης
Μουσική διδασκαλία: Παναγιώτης Μπάρλας
Συνεργάτης από πλευράς ΚΘΒΕ για σκηνικά και κοστούμια: Δανάη Πανά
Οργάνωση παραγωγής: Εύα Κουμανδράκη
Φωτογραφίες: Mike Rafail (That Long Black Cloud)
Χάρης Φραγκούλης: Ξένος
Κλέλια Ανδριολάτου: Ναυσικά
Γαλάτεια Αγγέλη: Νύμφη, κόρη κάποιου Δύμαντα, θεά Αθηνά
Ερατώ Μαρία Μανδαλενάκη: Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη
Χριστίνα Μπακαστάθη: Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη
Στέλλα Παπανικολάου: Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη
Ηλέκτρα Γωνιάδου: θεά Αθηνά, γυναίκα των Φαιάκων
Κλειώ Δανάη Οθωναίου: θεά Αθηνά, γυναίκα των Φαιάκων
Έλενα Τοπαλίδου: Αρήτη
Χρήστος Παπαδημητρίου: Αλκίνοος
Γιάννης Χαρίσης: Εχένηος, Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων
Φωτεινή Τιμοθέου:Ευρυμέδουσα, γυναίκα των Φαιάκων
Νίκος Καπέλιος: Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων, κραυγή του Ηφαίστου
Γιάννης Βάρσος: Ευρύαλος, νέος των Φαιάκων
Νικόλας Γραμματικόπουλος: Κλυτόνηος, νέος των Φαιάκων
Νεκτάριος Θεοδώρου: Ελατρεύς, Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων
Κωστής Καπελλίδης:Aμφίαλος, θεά Αθηνά, κήρυκας, Άρης, νέος των Φαιάκων
Νίκος Κουκάς: Λαοδάμας, νέος των Φαιάκων
Τίτος Μακρυγιάννης: Θόων, νέος των Φαιάκων
Γιάννης Τομάζος: Άλιος, νέος των Φαιάκων
Λένια Ζαφειροπούλου: Τυφλός Αοιδός (Δημόδοκος, Αφροδίτη)
Μουσικοί επί σκηνής- τσέλο: Εύη Καζαντζή, Άλμπα Λυμτσιούλη, Αλίκη Μάρδα
Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη
Κυριακή 31 Αυγούστου, στις 21.00
Πληροφορίες και κρατήσεις εισιτηρίων στο τηλ.2315 200200 και στα ταμεία του ΚΘΒΕ.
