Η αιτία έχει ρίζες αιώνων. Κληρονομείται ως παράδοση από γενιά σε γενιά, όντας αρχέγονος κώδικας τιμής και δικαιοσύνης, και ο οποίος αναζωπυρώνει τις σημερινές αιματηρές βεντέτες.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ως εισηγητή του «Δικαίου της ανταπόδοσης» τον μυθικό Ροδάμανθο. Στην εισήγηση του παρουσιάζεται να υποστηρίζει ότι «ει και πάθοι τα τ’ ερεξε, δίκη κ’ ιθεία γένοιτ» δηλαδή «Μόνο σαν πάθει ό,τι έκανε, δίκη σωστή θα γίνει».
Τα όπλα συνόδευαν τους Κρητικούς εναντίον των πολλών κατακτητών στη διαχρονική πορεία υποδουλώσεων του νησιού. Όμως τα όπλα των αντιστάσεων και των επαναστάσεων έγιναν σήμερα καλάσνικοφ παρανομίας. Και η αρχαϊκή αίσθηση τιμής και δικαιοσύνης, έγινε καθήλωση σε κώδικες ξεπερασμένους από τους καιρούς μας. Και ακόμη χειρότερα, μεταλλάχθηκε σε φιγουρατζίδικη επίδειξη αντρειοσύνης.
«Ο Κρητικός βλέπει το όπλο ως μία προέκταση της δυνατότητά τους να δείξει ποιος είναι. Η οπλοκατοχή συνδέεται με την έννοια της αντρειοσύνης και της τιμής. Υπάρχει μια ισχυρή νοοτροπία ότι το όπλο είναι απαραίτητο για να είναι κάποιος ''Κάποιος''». Έτσι το έχει εξηγήσει ο εγκληματολόγος Γιώργος Παπακωνσταντής στο «Creta online». Και αυτό περνά διαγενεακά «από γενιά σε γενιά - σαν μύηση, σαν άλλοθι, σαν διαστρεβλωμένη ανάγκη να κρατά κανείς ζωντανό των πνεύμα των παλιών επαναστατών» (ο ίδιος).
Άλλωστε το τραγουδάει η μαντινάδα: «Κρήτη λεβεντογέννα μου, παιδιά 'χεις παλληκάρια, για τση τιμή σου θα τραβούν, μαχαίρια απ' τα θηκάρια».
Όμως αν η νοοτροπία είναι κληρονομημένη, στην παγίωσή της συνέβαλαν οι πολιτικοί, και κυρίως οι ντόπιοι πολιτικοί. Οι οποίοι ελάχιστες φορές ήρθησαν στο ύψος των περιστάσεων. Όπως ο τότε βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Βαγγέλης Πεντάρης που υπερψήφισε στη Βουλή τον Χρήστο Σαρτζετάκη για την Προεδρία της Δημοκρατίας.
Ήταν και οι δυο συγγενείς των πρωταγωνιστικών οικογενειών μιας από τις πιο αιματηρές βεντέτες, των Σαρτζετάκηδων και των Πεντάρηδων που έντυσε στα μαύρα το νησί, καθώς από το 1941 που ξεκίνησε, στο αιματηρό διάβα της άφησε πάνω από 110 νεκρούς. Για το κρητικό έθος, το αίμα ήταν ακόμη «ζεστό». Και όμως, έγινε η υπέρβαση.
Σημειώνουμε, ότι η χθεσινή βεντέτα στο χωριό Βορίζια, με τους δύο νεκρούς, τους πολλούς τραυματίες, το κροτάλισμα των καλάσνικοφ, τις χιλιάδες σφαίρες και τους τραυματίες, (που θύμισαν σκηνικό Μεντεγίν Κολομβίας της δεκαετίας του ’80), λέγεται ότι έλκει την απαρχή της στη δεκαετία του 1950! Και εν έτει 2025 εξακολουθεί να αφανίζει ανθρώπους, θυσιασμένους στην αρχή «δικαιοσύνης του αίματος»!
Ωστόσο, η αναχρονιστική και αιματηρή παράδοση, αναντίστοιχη με την εποχή μας δεν θα υπήρχε, αν το νησί δεν ήταν πλημμυρισμένο με όπλα. Ανεξακρίβωτος ο αριθμός τους Οι εκτιμήσεις ποικίλουν, ξεκινούν από τις 200 και φτάνουν τις 600 χιλιάδες. Η ελληνική Αστυνομία δεν δημοσιοποιεί εκθέσεις εκτιμήσεων για τον αριθμό των κυκλοφορόντων όπλων στην Ελλάδα (άρα και στην Κρήτη) για… «λόγους εθνικής ασφαλείας»!
Και εν τέλει όλα αυτά δεν θα συνέβαιναν, ή τουλάχιστον δεν θα συνέβαιναν στην ένταση και την τραγικότητά τους, εάν διαχρονικώς οι πολικοί όλων των παρατάξεων δεν έκλειναν τα μάτια στην εκτρωματική μετάλλαξη της «λεβεντογέννας».
Γιατί δεν είναι μόνο τα όπλα. Χρόνια ανοχής και θωπείας στην κρητική «ιδιαιτερότητα» οδήγησαν στη δημιουργία θυλάκων τοπικής, κοινωνικής και θεσμικής ανομίας. Στην εκτράχυνσή τους, μερικές περιοχές πέτυχαν να φτάσουν ακόμη και σε καθεστώς… εδαφικής αυτονομίας, εντός της επικρατείας του συντεταγμένου κράτους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα περίφημα Ζωνιανά, χωριό γνωστό στα στέκια της Ευρώπης, για την παραγωγή… καλής κάνναβης. Το 2007 η ελληνική Αστυνομία με 12 τζιπ επιχείρησε εισβολή. Δέχτηκε καταιγισμό πυρών από καλάσνικοφ, με αποτέλεσμα να τραυματισθούν τρεις αστυνομικοί.
Θα νόμιζε κανείς ότι η ένοπλη επίθεση κατά των δυνάμεων της τάξης θα ήταν το κύκνειο άσμα του παράνομου «κρατιδίου» των Ζωνιανών. Αμ… δε! Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 2022 όταν οι αστυνομικές αρχές οργάνωσαν επιχείρηση για τον εντοπισμό ναρκωτικών και σύλληψη καλλιεργητών χασίς, οι κάτοικοι των Ζωνιανών τους δέχτηκαν με πέτρες, μπουκάλια και ξύλα, προσπαθώντας να εμποδίσουν τις έρευνες!
Υπάρχει μια - κάποτε αθέατη αλλά πλέον θεατή - γραμμή που συνδέει όλες τις υποθέσεις της Κρήτης που απασχόλησαν το πανελλήνιο. Από τα Ζωνιανά και τους χθεσινούς νεκρούς ως τον…ΟΠΕΚΕΠΕ. Και αυτό λέγεται Πολιτική ανοχή. Ανοχή με αντάλλαγμα την ψηφοθηρική πρόσοδο.
Την ανοχή επιβεβαίωσε και ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης λέγοντας: «Η ανοχή που κυριάρχησε για πολλές δεκαετίες σε πολλούς τομείς και σε πολλές περιοχές (της Κρήτης), δεν μπορεί να είναι ανεκτή, οι αντιλήψεις που καλλιέργησαν την ανομία και την παραβατικότητα δεν θα συνεχιστούν».
Δεν αμφισβητούμε την πρόθεση του υπουργού. Για την πρόθεση του πολιτικού συστήματος επιφυλασσόμεθα. Μπορούσε να έχει λάβει μέτρα εδώ και δεκαετίες. Αλλά θα του στοίχιζε σε ψήφους…
