Στη Θεσσαλονίκη, ωστόσο, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) φαίνεται να κινούνται ακόμη με αργά και προσεκτικά βήματα προς την αξιοποίησή της.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα για λογαριασμό του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ), που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 138 επιχειρήσεων του τοπικού οικοσυστήματος —κατά κύριο λόγο στον τομέα των υπηρεσιών—, η υιοθέτηση τεχνολογιών ΑΙ βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Από αυτές, το 85% προέρχεται από μικρές επιχειρήσεις, το 83% των ερωτηθέντων κατέχει διευθυντική θέση, ενώ το 71% διαθέτει εμπειρία άνω των 15 ετών. Η πλειονότητα λειτουργεί με παραδοσιακές οργανωτικές δομές, κυρίως λειτουργικές ή ιεραρχικές, κάτι που εξηγεί και τη συγκρατημένη προσέγγιση στην ενσωμάτωση της ΑΙ.
Παρά τη στάση αυτή, η πρόθεση για μελλοντική αξιοποίηση της ΑΙ είναι εμφανής, δείχνοντας ότι οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν τις ευκαιρίες που προσφέρει, ακόμη κι αν προς το παρόν διστάζουν να επενδύσουν.
Η πρόκληση της μετάβασης
Οι ελληνικές ΜμΕ παρουσιάζουν χαμηλό επίπεδο ψηφιακής ωριμότητας, γεγονός που επηρεάζει την ταχύτητα προσαρμογής τους. Όπως αναδεικνύει η έρευνα, οι βασικοί λόγοι δισταγμού είναι το υψηλό κόστος επένδυσης (72% των ερωτηθέντων), οι φόβοι για την προστασία προσωπικών δεδομένων (62%), η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και η ανησυχία για απώλεια θέσεων εργασίας (55%). Παράλληλα, δεν λείπει και η εγγενής ανθρώπινη επιφυλακτικότητα απέναντι στην αλλαγή.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ), Ανδρέα Γεωργίου, «η διείσδυση της ΑΙ στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι μόλις 6%, αν και έχει διπλασιαστεί σε σχέση με το 3% του 2023. Το χάσμα με την υπόλοιπη Ευρώπη παραμένει τεράστιο. Στο Βέλγιο, για παράδειγμα, η διείσδυση αγγίζει το 25%. Πολλές επιχειρήσεις ακόμη πιστεύουν πως η ΑΙ δεν τις αφορά, κάτι που καταδεικνύει πως έχουμε μπροστά μας μια πρόκληση γνώσης και οργάνωσης».
Παρά τους φόβους και τα εμπόδια, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αρχίζουν να βλέπουν την ΑΙ όχι ως απειλή, αλλά ως έναν συνεργάτη που μπορεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά τους. Το ρεύμα αυτό ενισχύεται από την ανάγκη για μείωση του λειτουργικού κόστους, αύξηση της παραγωγικότητας και καλύτερη λήψη αποφάσεων μέσω ανάλυσης δεδομένων.
Μετασχηματισμός ρόλων και οργανωτικών δομών
Η έρευνα καταγράφει επίσης ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη προκαλεί ήδη αλλαγές στις οργανωτικές δομές των επιχειρήσεων, με νέους ρόλους να αναδύονται, όπως αναλυτές δεδομένων (data analysts) και ειδικοί σε συστήματα ΑΙ. Παράλληλα, ενισχύεται η τάση για πιο ευέλικτες και διαλειτουργικές ομάδες εργασίας, ενώ παραδοσιακές ιεραρχικές δομές δίνουν σταδιακά τη θέση τους σε μοντέλα συνεργασίας που ενισχύουν τη δημιουργικότητα. Οι επαναλαμβανόμενες εργασίες αυτοματοποιούνται, απελευθερώνοντας χρόνο για πιο στρατηγικά καθήκοντα, ενώ αυξάνεται η ανάγκη για soft skills όπως η ηγεσία, η επικοινωνία και η προσαρμοστικότητα.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν αντικαθιστά τον άνθρωπο, αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά. Ο ανθρώπινος παράγοντας παραμένει κρίσιμος για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων, ενώ η τεχνολογία αναλαμβάνει τη διαχείριση των δεδομένων και την αυτοματοποίηση διαδικασιών. Το αποτέλεσμα είναι μια πιο αποδοτική, αλλά και πιο απαιτητική μορφή επιχειρησιακής οργάνωσης, σύμφωνα με την έρευνα.
Ευκαιρίες ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας
Οι ευκαιρίες που προσφέρει η ΑΙ για τις ΜμΕ είναι πολυδιάστατες. Η μείωση κόστους λειτουργίας, η αύξηση της αποδοτικότητας, η ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών και η πρόσβαση σε γνώση μέσω επεξεργασίας δεδομένων μπορούν να μεταμορφώσουν τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Επιπλέον, οι δυνατότητες κατανόησης της καταναλωτικής συμπεριφοράς και πρόβλεψης των αναγκών της αγοράς προσφέρουν πολύτιμα εργαλεία στρατηγικού σχεδιασμού.
Ωστόσο, για να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες αυτές, απαιτείται συντονισμένη δράση. «Η ΑΙ δεν είναι απειλή, αλλά καταλύτης ριζικής μεταμόρφωσης. Πρέπει να την αξιοποιήσουμε στρατηγικά, αυτή είναι η πραγματική πρόκληση», έχει τονίσει ο Παναγιώτης Κετικίδης, Πρόεδρος της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας. Η τοποθέτησή του υπογραμμίζει την ανάγκη να υπάρξει εθνική στρατηγική και στήριξη στις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στις μικρές, ώστε να μεταβούν ομαλά στη νέα εποχή της ψηφιακής οικονομίας.
Το στοίχημα της εκπαίδευσης και των συνεργασιών
Η επιτυχής ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση αποτελούν προϋποθέσεις, όχι μόνο για να εξοπλιστεί το προσωπικό με νέες δεξιότητες, αλλά και για να περιοριστούν οι φόβοι σχετικά με την «τεχνολογική ανεργία». Η μετάβαση σε πιο ευέλικτες οργανωτικές δομές, η προώθηση της κουλτούρας καινοτομίας και η ενίσχυση των συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και ερευνητικών φορέων συνιστούν κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας.
Η Θεσσαλονίκη, με το ισχυρό πανεπιστημιακό και ερευνητικό της οικοσύστημα, μπορεί να λειτουργήσει ως κόμβος γνώσης και εφαρμογής καινοτομιών.
Το μέλλον των ελληνικών ΜμΕ
Η στάση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης απέναντι στην Τεχνητή Νοημοσύνη είναι προσεκτικά θετική. Αν και η υιοθέτηση παραμένει περιορισμένη, η αναγνώριση της αξίας της τεχνολογίας είναι σαφής. Το μέλλον ανήκει σε εκείνες τις επιχειρήσεις που θα καταφέρουν να συνδυάσουν την τεχνολογική πρόοδο με την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τη στρατηγική διορατικότητα.
Η επόμενη μέρα για τις ΜμΕ θα καθοριστεί από την ικανότητά τους να μετατρέψουν την πρόκληση της ΑΙ σε ευκαιρία για ανάπτυξη και εξωστρέφεια. Με επενδύσεις στην εκπαίδευση, τη συνεργασία και την καινοτομία, η Θεσσαλονίκη μπορεί να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του ψηφιακού μετασχηματισμού, διαμορφώνοντας ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι απλώς εργαλείο, αλλά στρατηγικός σύμμαχος.
