Με αιχμή την Κεντρική Μακεδονία, που συνεισφέρει το 14% του ΑΕΠ (δεύτερη περιφέρεια μετά την Αττική), η Βόρεια Ελλάδα παράγει συνολικά το 21% της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας, στηρίζοντας εξαγωγές, μεταποίηση, logistics και ένα δυναμικό οικοσύστημα καινοτομίας. Στο ίδιο βήμα, η πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) Λουκία Σαράντη έστειλε σαφές μήνυμα: η βιομηχανία –που συνεισφέρει 9% στο ΑΕΠ, το 72% των εξαγωγών αγαθών και το 25% των θέσεων εργασίας του ιδιωτικού τομέα– χρειάζεται εθνική στρατηγική, πρόσβαση σε χρηματοδότηση και σταθερό, λειτουργικό πλαίσιο για να αποδώσει τα μέγιστα, ιδιαίτερα στην Περιφέρεια.
Το διεθνές περιβάλλον: γεωοικονομικές εντάσεις και νέα ισορροπία
Ο κ. Στουρνάρας τοποθέτησε τις ελληνικές προοπτικές μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές πλαίσιο. Υπογράμμισε τη στροφή των ΗΠΑ προς πολιτικές οικονομικού εθνικισμού και προστατευτισμού, με ιστορικά υψηλούς δασμούς προς στρατηγικούς εταίρους (Κίνα, Μεξικό, Καναδάς, Ιαπωνία, ΕΕ), που διαταράσσουν το παγκόσμιο εμπόριο, περιορίζουν τη ζήτηση και αυξάνουν τη μεταβλητότητα των αγορών.
Παράλληλα, η αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας θεσμών, όπως η Fed, προσθέτει ρίσκο στις αποτιμήσεις, με τα μακροπρόθεσμα αμερικανικά ομόλογα να ενσωματώνουν υψηλότερο ασφάλιστρο κινδύνου. Σε αυτό το υπόβαθρο, η εμπορική συμφωνία ΗΠΑ–ΕΕ του Ιουλίου για ανώτατο δασμολογικό συντελεστή 15% σε ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αποτελεί, κατά τον Διοικητή, έναν «δύσκολο αλλά αναγκαίο συμβιβασμό»: επιβαρύνει την ανταγωνιστικότητα ορισμένων προϊόντων και δεσμεύει την Ευρώπη σε ενεργειακές αγορές από τις ΗΠΑ και σε επενδύσεις σε στρατηγικούς αμερικανικούς κλάδους, αλλά περιορίζει την αβεβαιότητα και διασφαλίζει τη συνέχεια των διατλαντικών συνεργασιών.
Παρά τις πιέσεις, η ευρωζώνη δείχνει ανθεκτικότητα. Οι τελευταίες προβλέψεις της ΕΚΤ αναθεωρούν την ανάπτυξη για το 2025 στο 1,2% (από 0,9%), με μοχλούς την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις, ενώ ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει στο 2,1%, βοηθούμενος από φθηνότερη ενέργεια και ενίσχυση του ευρώ. Η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής βελτιώνει τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, αλλά οι κίνδυνοι (εμπορική πολιτική, γεωπολιτική ένταση, χαμηλή παραγωγικότητα, δημογραφικά) παραμένουν. Σε επίπεδο κεφαλαιαγορών, η μειωμένη εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ ωθεί επενδυτικά κεφάλαια προς ευρωπαϊκά κρατικά και εταιρικά ομόλογα υψηλής διαβάθμισης, αναβαθμίζοντας τον ρόλο του ευρώ ως αποθεματικού νομίσματος. Με την Ευρώπη να αποταμιεύει περίπου 2,5% του ΑΕΠ περισσότερο από όσο επενδύει, το διαθέσιμο «μαξιλάρι» μπορεί να στηρίξει παραγωγικές επενδύσεις – η έκθεση Draghi, όπως υπενθύμισε ο Διοικητής, εκτιμά επιπλέον ανάγκες 800 δισ. ευρώ ετησίως για να καλυφθεί το επενδυτικό χάσμα έναντι των ΗΠΑ.
Οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας: ανάπτυξη, επενδύσεις, τιμές
Στο εσωτερικό μέτωπο, η ελληνική οικονομία «ξεχωρίζει θετικά» και αποτελεί πόλο επενδυτικών ευκαιριών σε στρατηγικούς τομείς, σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,0% το α’ εξάμηνο του 2025 σε ετήσια βάση, σημαντικά πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, με κινητήριες δυνάμεις την ιδιωτική κατανάλωση, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές υπηρεσιών. Η Τράπεζα της Ελλάδος προβλέπει ρυθμούς γύρω στο 2% για την περίοδο 2025–27, επιταχύνοντας τη σύγκλιση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οι επενδύσεις συμβάλλουν πλέον κατά μέσο όρο 1,6 ποσοστιαίες μονάδες στην ανάπτυξη (μεταπανδημικά), έναντι 0,3 στην ευρωζώνη, αν και παραμένει επενδυτικό κενό: το 2025 εκτιμώνται κοντά στο 16% του ΑΕΠ έναντι ~21% στην ευρωζώνη.
Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας το 2023, η βελτίωση της εποπτείας και κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών, η μείωση των NPEs και η υποχώρηση του κόστους δανεισμού θωράκισαν την πιστωτική επέκταση το 2024–25. Τα stress tests του 2025 επιβεβαίωσαν την ανθεκτικότητα των ελληνικών τραπεζών ακόμη και σε δυσμενή σενάρια, με κεφαλαιακούς δείκτες πάνω από τις κανονιστικές απαιτήσεις και υψηλότερους του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Στο μέτωπο των τιμών, ο πληθωρισμός εμφάνισε επιμονή Μάιο–Ιούλιο (υπηρεσίες, τρόφιμα), αλλά τον Αύγουστο υποχώρησε στο 3,1%. Για το 2025 εκτιμάται γύρω στο 3%, αντανακλώντας θετικό παραγωγικό κενό, με σταδιακή αποκλιμάκωση το 2026 που θα στηρίξει τα πραγματικά εισοδήματα.
Η αγορά εργασίας βελτιώνεται, με πτώση της ανεργίας και αύξηση της συμμετοχής. Καίρια ένδειξη για την ανταγωνιστικότητα είναι η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του μοναδιαίου κόστους εργασίας το α’ εξάμηνο 2025 έναντι του 2024. Δημοσιονομικά, τα σταθερά πρωτογενή πλεονάσματα, η αύξηση φορολογικών εσόδων από την καταπολέμηση φοροδιαφυγής/αδήλωτης εργασίας και η ταχεία αποκλιμάκωση του χρέους ενισχύουν την αξιοπιστία, επιτρέποντας μόνιμες ελαφρύνσεις και στοχευμένες δαπάνες χωρίς εκτροχιασμό.
Η συμβολή της Βόρειας Ελλάδας: παραγωγική βάση, εξωστρέφεια, καινοτομία
Ο Διοικητής αφιέρωσε σημαντικό μέρος της ομιλίας του στον ρόλο της Βόρειας Ελλάδας. Με 21% του εθνικού ΑΕΠ, η περιοχή ξεχωρίζει για:
- Δυναμική μεταποίησης και επιχειρηματικότητας: Το 25% των νέων επιχειρήσεων 2021–24 ιδρύθηκε στη Βόρεια Ελλάδα (26% στη μεταποίηση), αναδεικνύοντας την παραγωγική της βάση.
- Εξαγωγική ισχύ: Η Κεντρική Μακεδονία κατέχει το 16% των εθνικών εξαγωγών και οι εξαγωγές της αντιστοιχούν στο 25% του περιφερειακού ΑΕΠ. Οι εξαγωγές της Βόρειας Ελλάδας καλύπτουν τρόφιμα, πετρελαιοειδή, χημικά/πλαστικά, μηχανήματα, κλωστοϋφαντουργία, μέταλλα και μη μεταλλικά ορυκτά, με κύριες αγορές τη Δυτική Ευρώπη και γειτονικές χώρες (Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Τουρκία, Αλβανία).
- Οικοσύστημα καινοτομίας: Η Θεσσαλονίκη ανέβηκε κατά 31 θέσεις στον παγκόσμιο δείκτη StartupBlink και είναι δεύτερη στην Ελλάδα ως προς τη συγκέντρωση startups ανά πληθυσμό. Η απασχόληση υψηλής τεχνολογίας φτάνει το 2,6% στην Κεντρική Μακεδονία (έναντι 5,8% στην Αττική), ενώ στην ΑΜΘ αυξήθηκε σε 1,6% από 0,9% σε έναν χρόνο.
- Στρατηγική θέση και υποδομές: Η Βόρεια Ελλάδα λειτουργεί ως πύλη εμπορίου προς τα Βαλκάνια· έργα όπως το Flyover, η επέκταση του μετρό Θεσσαλονίκης, το πάρκο logistics, οι παρεμβάσεις της ΓΑΙΑΟΣΕ στον Σιδηροδρομικό Σταθμό και ο εθνικός κόμβος καινοτομίας ThessINTEC αναβαθμίζουν τη συνδεσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα.
- Το 2023, ο ρυθμός αύξησης της προστιθέμενης αξίας στη Βόρεια Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 1,9% έναντι 2,2% στο σύνολο της χώρας, με Δυτική Μακεδονία και Ήπειρο να ξεπερνούν το 3%. Το 2024, και οι τέσσερις περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας συγκαταλέγονταν στην πρώτη πεντάδα πανελλαδικά με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, πάνω από τον εθνικό μέσο όρο.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην προγραμματισμένη ένταξη της Βουλγαρίας στο ευρώ από 1/1/2026, εξέλιξη που μειώνει συναλλαγματικούς κινδύνους, διευκολύνει συναλλαγές/επενδύσεις και ενισχύει την περιφερειακή ενοποίηση. Για τη Βόρεια Ελλάδα, αυτό σημαίνει βαθύτερες εφοδιαστικές διασυνδέσεις, ευκολότερη οργάνωση αλυσίδων αξίας, μεγαλύτερη κινητικότητα ανθρώπινου δυναμικού και τουρισμού – δηλαδή ένα ακόμη βήμα προς την ανάδειξή της σε ισχυρό κόμβο βιομηχανίας, εμπορίου και υπηρεσιών στα Βαλκάνια.
Οι προκλήσεις: ανταγωνιστικότητα, δημογραφικό, δεξιότητες, χρηματοδότηση
Ο κ. Στουρνάρας δεν παρέβλεψε τα διαρθρωτικά εμπόδια. Οι περισσότερες περιφέρειες (πλην Αττικής) εμφανίζουν χαμηλές θέσεις στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας (2022), γεγονός που μεταφράζεται σε χαμηλότερα μερίδια ΑΕΠ, επενδύσεων, εξαγωγών και απασχόλησης. Παρά τη βελτίωση 9 από τις 13 περιφέρειες την περίοδο 2019–2022 –κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα– η απόσταση παραμένει.
Η ανεργία στη Βόρεια Ελλάδα παραμένει υψηλή, ενώ η αυτοαπασχόληση είναι υπερβολικά μεγάλη (εθνικός μέσος 28% το 2023, Δυτική Μακεδονία 38%), με αποτέλεσμα να κυριαρχούν μικρές μονάδες που δυσκολεύονται να δημιουργήσουν σταθερές θέσεις εργασίας και να επενδύσουν σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Το δημογραφικό πιέζει, ιδιαίτερα στη Δυτική Μακεδονία (αρνητικό φυσικό και μεταναστευτικό ισοζύγιο), περιορίζοντας διαθέσιμο εργατικό δυναμικό. Υπάρχει ακόμη υστέρηση σε τεχνικές δεξιότητες και ένταξη σε διεθνείς αλυσίδες αξίας, ενώ η υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών και πράσινων επενδύσεων υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Μόνο το 1/3 των ελληνικών επιχειρήσεων δηλώνει επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης, ενώ υπάρχει εμφανής καθυστέρηση σε IoT, big data και ΑΙ.
Κεντρικό εμπόδιο παραμένει η πρόσβαση σε χρηματοδότηση: το κόστος δανεισμού, οι περιορισμοί πίστωσης και το γεγονός ότι περίπου το 75% των επενδύσεων χρηματοδοτείται με ίδια κεφάλαια «κονταίνουν» τα επενδυτικά σχέδια. Η εικόνα συμπληρώνεται από λειτουργικά βάρη: πολυνομία, γραφειοκρατία, καθυστερήσεις δικαιοσύνης και ρυθμιστική αστάθεια δημιουργούν τριβές στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Προτάσεις πολιτικής: στοχευμένη εξωστρέφεια, υποδομές, πράσινη ενέργεια, κεφαλαιαγορές, δεξιότητες
Το πακέτο πολιτικών που πρότεινε ο Διοικητής εστιάζει:
• Ενίσχυση εξωστρέφειας σε κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας (αγροδιατροφή, δομικά υλικά, υγεία, ψηφιακές και πράσινες τεχνολογίες), με κίνητρα για ένταξη σε διεθνείς αλυσίδες αξίας, στρατηγικές συμπράξεις και προσέλκυση ΑΞΕ.
• Αναβάθμιση υποδομών μεταφορών, logistics, τηλεπικοινωνιών/πληροφορικής, σιδηροδρομικών συνδέσεων και λιμανιών (Ήπειρος, Αλεξανδρούπολη), με έμφαση στα έργα που ήδη τρέχουν στη Θεσσαλονίκη (Flyover, μετρό, πάρκο logistics, ΓΑΙΑΟΣΕ, ThessINTEC).
• Μείωση ενεργειακού κόστους μέσω διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες, αύξησης χωρητικότητας δικτύων, αναθεώρησης ρυθμιζόμενων χρεώσεων/φορολογίας και ισχυρών κινήτρων για πράσινες επενδύσεις και κυκλική οικονομία.
• Διεύρυνση χρηματοδοτικών εργαλείων: αξιοποίηση κεφαλαιαγορών, μικροπιστώσεις, νέα εργαλεία για άυλα περιουσιακά στοιχεία (λογισμικό, βάσεις δεδομένων), ώστε να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα εξασφαλίσεων που δυσχεραίνει τον τραπεζικό δανεισμό.
• Μετάβαση σε παραγωγή μέσης/υψηλής τεχνολογικής έντασης: φορολογικά κίνητρα για R&D, επιταχυνόμενες αποσβέσεις, αναβάθμιση τεχνικής εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης, ριζικός ψηφιακός εκσυγχρονισμός επιχειρήσεων.
• Σταθερό, φιλικό περιβάλλον: μείωση γραφειοκρατίας μέσω ψηφιοποίησης, ταχύτερη δικαιοσύνη, αντιμετώπιση πολυνομίας και ολιγοπωλιακών πρακτικών, σταθερό φορολογικό πλαίσιο.
Το καταληκτικό του μήνυμα ήταν σαφές: η συγκυρία κρύβει προκλήσεις αλλά και μεγάλες ευκαιρίες. Με επιμονή στις μεταρρυθμίσεις και στο νέο παραγωγικό πρότυπο, η δυναμική ανάκαμψη μπορεί να μετατραπεί σε μακροχρόνια πρόοδο.
Η φωνή της βιομηχανίας: το κάλεσμα της κας Σαράντη για εθνική στρατηγική
Στη συνέχεια, η πρόεδρος του ΣΒΕ Λουκία Σαράντη, στην ανοιχτή συνεδρίαση της Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης (στα 110 χρόνια του ΣΒΕ), τόνισε ότι ο Σύνδεσμος έχει εξελιχθεί σε «έναν από τους έξι κοινωνικούς εταίρους της χώρας» και είναι ο μόνος με έδρα τη Θεσσαλονίκη – στοιχείο με ιδιαίτερο συμβολισμό για την περιφερειακή ισορροπία. «Η ελληνική βιομηχανία, παρά τις αλλεπάλληλες εξωγενείς κρίσεις, αποτελεί γερό στήριγμα της κοινωνίας, ειδικά στην Περιφέρεια», υπογράμμισε, παραθέτοντας τρία κομβικά μεγέθη: 9% του ΑΕΠ, 72% των εξαγωγών αγαθών, 25% των θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.
Η κ. Σαράντη έθεσε τον πήχη ψηλά: εθνική βιομηχανική στρατηγική μακρού ορίζοντα, ιδανικά με διακομματική συναίνεση. Μόνο έτσι, όπως είπε, θα διασφαλιστούν νέες θέσεις εργασίας, στρατηγική αυτονομία, οικονομική ανθεκτικότητα και τεχνολογική πρόοδος.
Επισήμανε ότι ο ΣΒΕ έχει ήδη καταθέσει υπόμνημα με δέκα βασικές προτεραιότητες ως «ασφαλή οδικό χάρτη» για τη βιώσιμη ανάπτυξη της βιομηχανίας. Στο επίκεντρο έθεσε και τη χρηματοδότηση. «Το τραπεζικό σύστημα είναι ο πνεύμονας της οικονομίας», είπε, «αλλά δεν υπάρχει υγιής ανάπτυξη χωρίς ευρεία πρόσβαση σε χρηματοδότηση».
Παρέθεσε τα ευρήματα της πρόσφατης έρευνας του ΣΒΕ σε 600 μεταποιητικές επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα:
• Οι επιχειρήσεις που επενδύουν είναι εκείνες που καινοτομούν, δημιουργούν περισσότερες θέσεις και εξάγουν περισσότερο.
• Κυρίως επενδύουν με ίδια μέσα, χωρίς συστηματική κρατική βοήθεια και χωρίς επαρκή πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα, σε περιβάλλον συχνά ασταθές, φορολογικά αβέβαιο και διοικητικά δυσλειτουργικό.
• Μόνο το 1,3% των επενδυτικών κεφαλαίων της τελευταίας διετίας προήλθε από φορολογικά κίνητρα και μόλις το 11,5% από τραπεζικό δανεισμό.
• Οι μισές επιχειρήσεις δεν αξιοποίησαν κανένα κρατικό πρόγραμμα, ενώ μόνο 3 στις 10 χρησιμοποίησαν τον Αναπτυξιακό Νόμο – με το 74% να αναφέρει γραφειοκρατία και καθυστερήσεις.
Το συμπέρασμα της προέδρου είναι συνεπές με τις επισημάνσεις του Διοικητή. Χωρίς σταθερό πλαίσιο, λειτουργική διοίκηση, προβλέψιμη φορολογία και πραγματική πρόσβαση σε χρηματοδότηση (τραπεζική και εναλλακτική), οι επενδύσεις «μικραίνουν», περιορίζοντας την αναπτυξιακή ακτίνα της Περιφέρειας. «Δεν ζητάμε στήριξη μόνο επειδή είναι ‘συμφέρον’ του κλάδου», κατέληξε. «Η βιομηχανία είναι εθνικός πυλώνας: για υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη, για σταθερή περιφερειακή ανάπτυξη και για την ευημερία της κοινωνίας».
Σύγκλιση προτεραιοτήτων – από τη διάγνωση στη δράση
Το ζητούμενο, συνεπώς, δεν είναι η εύρεση στόχων – αυτοί υπάρχουν: εξωστρέφεια, παραγωγική αναβάθμιση, πράσινη-ψηφιακή μετάβαση, σύγκλιση περιφερειών. Το ζητούμενο είναι η ταχεία υλοποίηση: έργα υποδομής που ήδη «τρέχουν» στη Θεσσαλονίκη να αποκτήσουν κρίσιμη μάζα, η ένταξη της Βουλγαρίας στο ευρώ να αξιοποιηθεί στρατηγικά, οι κεφαλαιαγορές να ανοίξουν δίαυλους χρηματοδότησης για ΜμΕ και startups, η φορολογία και οι αποσβέσεις να ευθυγραμμιστούν με στόχους R&D, οι δεξιότητες να αναβαθμιστούν με επίκεντρο την τεχνική εκπαίδευση. Με μια εθνική βιομηχανική στρατηγική που να αντέχει στον χρόνο – και ιδανικά με διακομματική συναίνεση – η Βόρεια Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει τις υφιστάμενες νησίδες δυναμικής σε συνεκτικό αναπτυξιακό τόξο: από τη μεταποίηση και τα logistics έως την τεχνολογία, την ενέργεια και τον τουρισμό.
Με συνέπεια στις μεταρρυθμίσεις, σταθερότητα κανόνων και στοχευμένη στήριξη της παραγωγής, η Βόρεια Ελλάδα δεν είναι απλώς «μοχλός». Είναι επιταχυντής για την επόμενη ημέρα της ελληνικής οικονομίας.
