Η πρόσφατη μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) καταγράφει με σαφήνεια ότι η περιφέρεια συγκαταλέγεται μεταξύ εκείνων με σημαντική συμμετοχή στον κατασκευαστικό κλάδο, τόσο σε όρους προστιθέμενης αξίας όσο και απασχόλησης.
Η σημασία της περιφέρειας στον κλάδο
Η Κεντρική Μακεδονία βρέθηκε μεταξύ των πρώτων τριών περιφερειών σε συμμετοχή στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του κατασκευαστικού κλάδου, με ποσοστό που πλησιάζει το 14% του συνόλου της χώρας. Αντίστοιχα σημαντική είναι και η συμμετοχή της στην απασχόληση, φτάνοντας το 14%, αποτυπώνοντας τη στρατηγική θέση της περιφέρειας στον εθνικό κατασκευαστικό χάρτη.
Η Περιφέρεια ωφελείται όχι μόνο από το εκτεταμένο αστικό μέτωπο της Θεσσαλονίκης αλλά και από τις μεγάλες οδικές και ενεργειακές επενδύσεις που έχουν προγραμματιστεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη στην πόλη και περιφερειακά – όπως ο οδικός άξονας Flyover με παράδοση το δεύτερο τρίμηνο του 2027, τα έργα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης με εκτιμώμενο χρόνο ολοκλήρωσης το τρίτο τρίμηνο του 2026 όπως αναφέρεται στην έκθεση του ΙΟΒΕ, η αναβάθμιση υποδομής της υφιστάμενης σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκη - Προμαχώνας, η οποία βρίσκεται σε φάση δημοπράτησης.
Δημόσια έργα και πολλαπλασιαστικά οφέλη
Το αποτύπωμα των δημόσιων επενδύσεων είναι επίσης ιδιαίτερα έντονο στην Κεντρική Μακεδονία. Η συνολική αξία συμβάσεων έργων του Δημοσίου στη χώρα αυξήθηκε εντυπωσιακά από 2,3 δισ. ευρώ το 2018 σε 5,3 δισ. το 2024, με έργα στην περιοχή να προσελκύουν σημαντικό ποσοστό αυτών των κονδυλίων.
Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων ανήλθε πανελλαδικά στα 17,3 δισ. ευρώ το 2024, με ισχυρή παρουσία τους στη Βόρεια Ελλάδα. Παράλληλα, η Περιφέρεια φιλοξενεί σημαντικά έργα ΣΔΙΤ (σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) και έργα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα οποία λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές ανάπτυξης για την τοπική οικονομία και την απασχόληση.
Απότομη ανάκαμψη και ξαφνική επιβράδυνση για την ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα
Από το 2018 έως το 2024, η ανοδική πορεία των οικοδομικών αδειών οδήγησε στην έκδοση αδειών για 191.000 κατοικίες πανελλαδικά, με αυξημένη δραστηριότητα σε Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική και τις αστικές περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας. Το 2024 εκδόθηκαν 46.900 άδειες για νέες κατοικίες, σημειώνοντας άνοδο 32% σε σχέση με το 2023. Ωστόσο, το 2025 καταγράφεται επιβράδυνση στην έκδοση νέων αδειών, κυρίως εξαιτίας των αλλαγών στον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό και των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που έπληξαν την εκτός σχεδίου δόμηση – εξέλιξη με ιδιαίτερη σημασία για αγροτικές και ημιαστικές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας.
Όπως ανέφερε στα Μακεδονικά Νέα ο πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας/Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας Ηλίας Περτζινίδης «η μελέτη για την πορεία του κατασκευαστικού κλάδου αναδεικνύει με σαφήνεια την αναπτυξιακή του δυναμική και τη συμβολή του στην ελληνική οικονομία. Την ίδια στιγμή, όμως, υπογραμμίζει πόσο εύκολα μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση αυτή η δυναμική, εξαιτίας νομοθετικών στρεβλώσεων ή δημοσιονομικών αβεβαιοτήτων».
Η θετική τροχιά των επενδύσεων προμηνύει ότι η συνολική αξία παραγωγής των κατασκευών θα ξεπεράσει τα 18 δισ. ευρώ το 2026, υπό ευνοϊκές συνθήκες. Στην Κεντρική Μακεδονία και τις γειτονικές περιφέρειες, η αναμενόμενη υλοποίηση ενεργειακών αναβαθμίσεων, έργων logistics και τουριστικών επενδύσεων (όπως ξενοδοχειακές αναπλάσεις) ενισχύει τη δυναμική.
Υπάρχουν βέβαια σημαντικές αβεβαιότητες για το μέλλον, ειδικά στον τομέα της οικιστικής ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, η μελέτη καταγράφει ότι λόγω της ακύρωσης των κινήτρων δόμησης από το ΣτΕ και των πολεοδομικών αλλαγών, υπάρχει ήδη μια καθοδική πίεση. Στο αισιόδοξο σενάριο αναμένεται μείωση κατά -20% στις κατασκευές κατοικιών το 2026, ενώ στο απαισιόδοξο σενάριο υπολογίζεται μείωση ακόμα και -40% στις εκδοθείσες οικοδομικές άδειες για κατοικίες το 2025, που θα επηρεάσει ανάλογα τη δραστηριότητα το 2026.
Παράλληλα, η ολοκλήρωση του Ταμείου Ανάκαμψης το 2026 δημιουργεί τον κίνδυνο ενός «κενού» κατασκευαστικής δραστηριότητας. Αυτό όμως αναμένεται να μετριαστεί από ένα σημαντικό απόθεμα έργων υποδομών (οδικά, σιδηροδρομικά, ενεργειακά και τηλεπικοινωνιακά) που θα τρέχουν μέχρι το 2030, συγκρατώντας την αγορά.
Αισθητή επιβράδυνση στον κλάδο των κατοικιών, αν συνεχιστεί η μείωση των οικοδομικών αδειών θα υπάρξει το 2026 και στην Κεντρική Μακεδονία, η οποία αποτελεί μαζί με την Αττική το βασικό επίκεντρο του κατασκευαστικού κλάδου στη χώρα, γεγονός που καθιστά αναγκαία την παρακολούθηση της πορείας των νέων νομοθετικών ρυθμίσεων και των προγραμμάτων στήριξης. Σε αυτό το πλαίσιο, και ο κ. Περτζινίδης επισήμανε στα Μακεδονικά Νέα την τάση μείωσης της οικοδομικής δραστηριότητας έως τα τέλη του 2025, καθώς και την πιθανότητα συνέχισης αυτής της πτώσης στις αρχές του 2026. «Πρόκειται για προβλέψεις που αποτυπώνουν ξεκάθαρα τις συνέπειες της νομοθετικής “φουρτούνας” που περνά ο κλάδος, λόγω των αποφάσεων του ΣτΕ για τον ΝΟΚ, τους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων και την εκτός σχεδίου δόμηση», είπε χαρακτηριστικά.
Παράλληλα, ο κατασκευαστικός κλάδος έρχεται αντιμέτωπος και με προκλήσεις που επηρεάζουν την δραστηριότητα της αγοράς. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από την έρευνα, οι ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό προβλέπεται να αυξηθούν κατά 26.000 άτομα πανελλαδικά έως το 2026, με πολλές θέσεις να αφορούν τη Βόρεια Ελλάδα. Το κόστος δανεισμού στην Ελλάδα παραμένει υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, επιβαρύνοντας κυρίως τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις ενώ η πρόσβαση σε κεφάλαια, ιδίως για τεχνικές εταιρείες της περιφέρειας, εξακολουθεί να είναι περιορισμένη, επηρεάζοντας την ικανότητα εκτέλεσης έργων και ανάληψης νέων.
«Η ευθύνη για τη διαμόρφωση ενός στιβαρού νομοθετικού πλαισίου, που δεν θα κινδυνεύει να καταπέσει, δεν ανήκει στο ΣτΕ αλλά στην ίδια την Πολιτεία και στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές που το επεξεργάζονται. Μέσα σε αυτή την ευθύνη περιλαμβάνεται και η ουσιαστική αξιοποίηση θεσμικών “συμμάχων” της Πολιτείας, όπως το ΤΕΕ και το ΤΕΕ/ΤΚΜ, τα οποία με τις προτάσεις και τις επισημάνσεις τους συμβάλλουν διαρκώς στη βελτίωση και ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των νομοθετικών παρεμβάσεων», δήλωσε στα Μακεδονικά Νέα ο κ. Περτζινίδης προσθέτοντας ότι την ίδια ώρα, η επισήμανση των αυξημένων δανειακών αναγκών που αναμένεται να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις του κλάδου, πρέπει να λειτουργήσει ως “καμπανάκι” για το τραπεζικό σύστημα. Το τραπεζικό σύστημα καλείται πλέον, όπως υποστήριξε, να στηρίξει ενεργά την αναπτυξιακή διαδικασία, δείχνοντας μεγαλύτερη τόλμη στην ανάληψη μέρους του σχετικού ρίσκου.
Το στοίχημα της συνέχειας μετά το 2026
Καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης ολοκληρώνεται το 2026, δημιουργείται ορατός κίνδυνος χρηματοδοτικού και επενδυτικού κενού. Στην Κεντρική Μακεδονία - περιφέρεια με υψηλή εξάρτηση από δημόσιες επενδύσεις- απαιτείται έγκαιρος σχεδιασμός και επιτάχυνση των έργων που έχουν ήδη ενταχθεί σε νέα προγράμματα, όπως το ΕΣΠΑ 2021-2027 και οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Η Κεντρική Μακεδονία βρίσκεται στο επίκεντρο της εθνικής προσπάθειας για την ενίσχυση των κατασκευών, φέρνοντας μαζί επενδύσεις, απασχόληση και πολλαπλασιαστικά οφέλη για τοπικές οικονομίες. Οι δομικές αδυναμίες, όμως, επιβάλλουν συντονισμένες πολιτικές για την ενίσχυση της ρευστότητας, την κάλυψη των ελλείψεων σε τεχνικά επαγγέλματα και τη διασφάλιση της συνέχειας της κατασκευαστικής δραστηριότητας και μετά το πέρας των έκτακτων χρηματοδοτικών εργαλείων. Σε αυτό το πλαίσιο, η περιοχή μπορεί και πρέπει να αποτελέσει μοντέλο περιφερειακής ανάπτυξης με εξωστρέφεια και ανθεκτικότητα.
