Με συνολική δημόσια δαπάνη 19,7 εκατομμυρίων ευρώ και 117 ενταγμένα έργα, τα προγράμματα κατέγραψαν εξαιρετικά υψηλή ζήτηση από ιδιωτικές επιχειρήσεις, απορροφητικότητα που ξεπέρασε το αρχικό πλαίσιο χρηματοδότησης και σημαντική αναβάθμιση υποδομών και τοπικής παραγωγής. Στο μεγάλο πρόγραμμα Λαγκαδά–Βόλβης–Θέρμης–Θερμαϊκού–Ωραιοκάστρου–Δέλτα–Χορτιάτη εντάχθηκαν 57 ιδιωτικές επενδύσεις, ενώ το μικρό πρόγραμμα Χαλκηδόνος–Δέλτα ενίσχυσε άλλες 21 ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
Η εικόνα που προκύπτει αναδεικνύει έναν δυναμικό αναπτυξιακό βηματισμό, όπου οι ιδιωτικές μεταποιητικές μονάδες, οι μικρές επιχειρήσεις αγροδιατροφής και οι νέες υπηρεσίες που απευθύνονται στον αγροτικό πληθυσμό λειτουργούν ως μοχλός τοπικής ανάπτυξης, συγκράτησης πληθυσμού και αύξησης της παραγωγικότητας.
Η στρατηγική της ΑΝΕΘ
Στο πλαίσιο αυτό, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΝΕΘ, Θωμάς Βράνος, υπογράμμισε στην εκδήλωση για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων ότι το LEADER για την Αναπτυξιακή δεν αποτέλεσε απλώς ένα πρόγραμμα απορρόφησης πόρων, αλλά «έναν ευρύ απολογισμό του έργου που κάναμε για τον τόπο μας, αξιοποιώντας με μεθοδικότητα, σκληρή δουλειά και συνέπεια τους πολύτιμους πόρους, ώστε να αφήσουμε πραγματική παρακαταθήκη στην ύπαιθρο του νομού Θεσσαλονίκης».
Όπως σημείωσε, η ΑΝΕΘ επένδυσε συνειδητά στην υπεραξία της μεθόδου, επιλέγοντας να εντάξει έργα που αναγεννούν την τοπική οικονομία, δίνουν ευκαιρίες εκσυγχρονισμού στον πρωτογενή τομέα και ενισχύουν τον ρόλο της περιφέρειας απέναντι στο πολεοδομικό συγκρότημα. Η αύξηση του προϋπολογισμού του μεγάλου προγράμματος από 8,1 σε 13,8 εκατομμύρια ευρώ αποδεικνύει το μέγεθος της ζήτησης και της κινητοποίησης επενδυτών και φορέων.
Στην ομιλία του, ο κ. Βράνος ανέδειξε ότι ακόμη στο πρώτο πρόγραμμα υλοποιήθηκαν 79 έργα στους δήμους Λαγκαδά και Βόλβης και σε τμήματα των Ωραιοκάστρου, Θέρμης, Θερμαϊκού, Πυλαίας–Χορτιάτη και Δέλτα, με στόχο τον περιορισμό των ανισοτήτων ανάμεσα στην πόλη και την ύπαιθρο και την ανάσχεση της πληθυσμιακής συρρίκνωσης. Αντίστοιχα, στο δεύτερο πρόγραμμα Χαλκηδόνος–Δέλτα εντάχθηκαν και υλοποιήθηκαν 29 έργα δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα, τα οποία δημιούργησαν νέο εισόδημα και νέες θέσεις εργασίας, με τον κ. Βράνο να κάνει λόγο για άριστη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών
Ιδιαίτερη βαρύτητα στη λειτουργία του προγράμματος έδωσε και ο Δήμαρχος Χαλκηδόνος και Πρόεδρος της Επιτροπής Διαχείρισης CLLD/LEADER, Σταύρος Αναγνωστόπουλος. Όπως σημείωσε, η πολυετής προσπάθεια των προγραμμάτων «άφησε το αποτύπωμά της σε ολόκληρη την περιοχή εφαρμογής», καθώς το LEADER δεν αποτελεί απλώς ένα ακόμη χρηματοδοτικό εργαλείο, αλλά μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση που βασίζεται στη συμμετοχή των ανθρώπων της υπαίθρου. Ο ίδιος τόνισε ότι χάρη στο πρόγραμμα μικροί παραγωγοί εκσυγχρονίστηκαν, ιδιωτικές επενδύσεις ενισχύθηκαν, έργα δημόσιου χαρακτήρα αναβάθμισαν υποδομές, πολιτιστικοί σύλλογοι ανέδειξαν την τοπική κληρονομιά και νέοι άνθρωποι παρέμειναν στον τόπο τους δημιουργώντας βιώσιμες επιχειρήσεις. Η εμπειρία και η τεχνογνωσία που αποκτήθηκαν, όπως είπε, αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για την επόμενη περίοδο.
Το μεγάλο πρόγραμμα Λαγκαδά–Βόλβης–Θέρμης–Θερμαϊκού–Ωραιοκάστρου–Δέλτα–Χορτιάτη παρουσιάστηκε αναλυτικά από τον Γενικό Διευθυντή της ΑΝΕΘ, Γιώργο Πετρίδη, ο οποίος υπογράμμισε ότι η τελική δημόσια δαπάνη ανήλθε στα 13,8 εκατομμύρια ευρώ, σημειώνοντας απορροφητικότητα 125% σε σχέση με το αρχικό ποσό. Η περιοχή εφαρμογής, που καλύπτει μεγάλο τμήμα της ανατολικής υπαίθρου του νομού, αξιοποίησε ως συγκριτικό πλεονέκτημα τη γειτνίασή της με το μητροπολιτικό κέντρο της Θεσσαλονίκης.
122 προτάσεις σε μία πρόσκληση
Ο κ. Πετρίδης εξήγησε ότι αυτή η εγγύτητα λειτουργεί κυρίως ως ευκαιρία, παρέχοντας μια μεγάλη αγορά για προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά και ώθηση στην τοπική επιχειρηματικότητα. Το πρόγραμμα ενεργοποίησε δύο προσκλήσεις για δημόσια έργα και δύο για ιδιωτικά, με την πρόσκληση του 2019 να συγκεντρώνει 122 προτάσεις συνολικής αιτούμενης δαπάνης 18,6 εκατομμυρίων ευρώ – μια από τις υψηλότερες στην ιστορία εφαρμογής LEADER στην Ελλάδα.
Η ένταξη 22 δημόσιων έργων – από αναπλάσεις πλατειών και κοινόχρηστων χώρων, έως έξυπνους υδρομετρητές, ενίσχυση πολιτιστικών υποδομών και τουριστικές υποστηρικτικές παρεμβάσεις – συνοδεύτηκε από 57 ιδιωτικές επενδύσεις που κάλυψαν μεταποίηση και τυποποίηση αγροτικών προϊόντων, αγροτουρισμό και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, οικοτεχνία, βιοτεχνία και υπηρεσίες για τον αγροτικό πληθυσμό. Τα αποτελέσματα, όπως ανέφερε, περιλαμβάνουν ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, νέες ευκαιρίες απασχόλησης και εισοδήματος, σημαντικές παρεμβάσεις στην ποιότητα ζωής και σταθεροποίηση του πληθυσμού.
Μεταποίηση, αγροτουρισμός, και μικρές επιχειρήσεις
Από την πλευρά της, η Ανατολή Σιαμίδου, γεωπόνος και συντονίστρια του προγράμματος Χαλκηδόνος–Δέλτα, παρουσίασε το όραμα για τη δυναμική περιοχή του Αξιού, η οποία διαθέτει τη μεγαλύτερη παραγωγή ρυζιού στην Ελλάδα και ισχυρή αλιευτική δραστηριότητα. Όπως εξήγησε, στόχος της στρατηγικής ήταν η αειφόρος και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, μέσα από την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του διατροφικού τομέα, την ενσωμάτωση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας, την αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος για εναλλακτικές μορφές τουρισμού και την αισθητική αναβάθμιση οικισμών.
Στο πλαίσιο αυτό, εντάχθηκαν 38 έργα, εκ των οποίων τα 29 έχουν ολοκληρωθεί και πληρωθεί, με συνολικό ύψος πληρωμών 3,4 εκατομμύρια ευρώ. Συνολικά, 20 ιδιωτικές επενδύσεις προχώρησαν σε μεταποίηση και τυποποίηση προϊόντων, εστίαση, οικοτεχνία, βιοτεχνία και παροχή υπηρεσιών προς αγρότες, ενώ παράλληλα υλοποιήθηκαν δράσεις μεταφοράς γνώσης και κατάρτισης. Παρά την καλή του πορεία, το πρόγραμμα διαμορφώθηκε στο 80% της απορροφητικότητας, εξαιτίας ανατιμήσεων υλικών, δυσκολιών υλοποίησης δημοσίων έργων και αντικειμενικών χρονικών περιορισμών.
Τα σχέδια συνεργασίας
Η κ. Σιαμίδου υπογράμμισε ότι τα αποτελέσματα του προγράμματος ήταν ορατά σε επίπεδο ενίσχυσης της τοπικής επιχειρηματικότητας, δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, βελτίωσης της ποιότητας ζωής και σταθεροποίησης του πληθυσμού.
Παράλληλα, αναφέρθηκε στα σχέδια συνεργασίας, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο κάθε τοπικού LEADER. Ανάμεσα στις συνεργασίες που υλοποιήθηκαν ξεχωρίζουν η προβολή της Μακεδονικής Κουζίνας, ο οινοτουρισμός, δράσεις για την ανάπτυξη συνεργατισμού – μάλιστα οργανώθηκε τοπικό hackathon στον Άγιο Αθανάσιο – η δικτύωση ερευνητικών και πανεπιστημιακών φορέων, καθώς και τα διακρατικά προγράμματα LOCAL TOUR με την Κύπρο και GREEN VINUM με τη Γαλλία.
Συνεπώς, στο σύνολο των δύο προγραμμάτων εντάχθηκαν 117 έργα, ενώ 108 έχουν ήδη ολοκληρωθεί και πληρωθεί. Η συνολική δημόσια δαπάνη ανήλθε σε 19,7 εκατομμύρια ευρώ, με συνολικές πληρωμές που έφτασαν τα 13,7 εκατομμύρια ευρώ. Από αυτά, 78 ήταν ιδιωτικές επενδύσεις και 31 δημόσια έργα, ενώ υλοποιήθηκαν 12 σχέδια συνεργασίας διατοπικού και διακρατικού χαρακτήρα. Και τα δύο προγράμματα LEADER της ΑΝΕΘ κινητοποίησαν πόρους που αυξήθηκαν σε σχέση με την αρχική έγκριση, προσελκύοντας ισχυρό ενδιαφέρον από ιδιώτες και αναδεικνύοντας κρίσιμους τομείς όπως η μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, ο αγροτουρισμός, η τοπική βιοτεχνία, η καινοτομία και ο πολιτισμός. Η διασπορά των επενδύσεων σε μικρές μονάδες είχε άμεσο πολλαπλασιαστικό όφελος, δημιουργώντας νέο εισόδημα και ενισχύοντας το branding των περιοχών μέσα από συνεργατικά σχήματα που προβάλλουν την τοπική ταυτότητα.
Καινοτομία, εξωστρέφεια και ποιότητα ζωής
Σε επίπεδο στόχων, το πρόγραμμα Λαγκαδά–Βόλβης–Θέρμης–Θερμαϊκού–Ωραιοκάστρου–Δέλτα–Χορτιάτη στηρίχθηκε σε ένα όραμα ελκυστικής αγροτικής περιοχής που χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, καινοτομία, ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα και κοινωνική συνοχή. Η στρατηγική του επικεντρώθηκε στην κινητοποίηση αναξιοποίητων πόρων, στην ενσωμάτωση κάθε μορφής καινοτομίας, στη διασύνδεση παραγωγικών τομέων – αγροτική παραγωγή, μεταποίηση και τουρισμός –, στην ανάπτυξη συνεργασιών, στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και στην ενίσχυση της απασχόλησης.
Αντίστοιχα, το πρόγραμμα Χαλκηδόνος–Δέλτα έθεσε ως στόχο τη δημιουργία δυναμικής και ελκυστικής περιοχής που αξιοποιεί το μοναδικό φυσικό περιβάλλον και την ισχυρή αγροτική και αλιευτική παραγωγή, με έμφαση στη μεταποίηση, στην καινοτομία, στον εναλλακτικό τουρισμό, στην αναβάθμιση οικισμών και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων του τοπικού πληθυσμού.
Όπως σημείωσε στην αυτοαξιολόγησή του ο οικονομολόγος και μέλος της ΟΤΔ ΑΝΕΘ, Δημήτρης Τσιτσιπάπης, η μεθοδολογία LEADER δημιούργησε προστιθέμενη αξία που δεν θα υπήρχε χωρίς την αποκεντρωμένη αυτή προσέγγιση. Ο ίδιος τόνισε ότι το πρόγραμμα ενίσχυσε τον τοπικό σχεδιασμό και τη συμμετοχή της κοινότητας, δημιούργησε δίκτυα συνεργασίας και εμπιστοσύνης, βελτίωσε δεξιότητες και αναβάθμισε την τοπική διακυβέρνηση μέσω μηχανισμών συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Παράλληλα, οδήγησε σε πιο βιώσιμα και καινοτόμα έργα, υψηλότερη απορροφητικότητα και αξιοποίηση πόρων, ενώ επέτρεψε τη συμμετοχή φορέων που εντάχθηκαν για πρώτη φορά στην αναπτυξιακή διαδικασία.
Τα ευρύτερα κοινωνικοοικονομικά οφέλη περιλαμβάνουν την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, την ενίσχυση της ισόρροπης πληθυσμιακής διάρθρωσης και τη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας στις τοπικές κοινότητες. Επιπλέον, η ΟΤΔ λειτούργησε ως φορέας υποστήριξης και καθοδήγησης για τους δικαιούχους, διευκολύνοντας τη συμμετοχή πολιτών και επιχειρήσεων σε νέα αναπτυξιακά σχήματα.
Ένα κρίσιμο στοιχείο της εφαρμογής της μεθόδου LEADER ήταν το αποκεντρωμένο σύστημα λήψης αποφάσεων. Η αξιολόγηση και επιλογή των έργων δεν γινόταν από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑΝΕΘ, αλλά από μια εννεαμελή Επιτροπή Διαχείρισης με εκπροσώπους της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων, του Δήμου Λαγκαδά ως μεγαλύτερου δήμου της περιοχής, του Φορέα Διαχείρισης Κορώνειας–Βόλβης, του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, του Συνδέσμου Εξαγωγέων και δύο αλιευτικών συλλόγων. Το σχήμα αυτό ενίσχυσε τη διαφάνεια, τη συμμετοχικότητα και τη συνδιαμόρφωση, επιτρέποντας στους τοπικούς φορείς να έχουν ουσιαστικό λόγο στην αναπτυξιακή στρατηγική της περιοχής.
Η καμπάνια ενημέρωσης «Μαζί δίνουμε αξία στη γη της Μακεδονίας»
Η ΑΝΕΘ, παράλληλα με την υλοποίηση των έργων, πραγματοποίησε μια εκτεταμένη καμπάνια ενημέρωσης με κεντρικό μήνυμα «Μαζί δίνουμε αξία στη γη της Μακεδονίας». Η καμπάνια στόχευε στην ανάδειξη της εξωστρέφειας των δράσεων και της Θεσσαλονίκης πέρα από τα στενά όρια του πολεοδομικού συγκροτήματος, προβάλλοντας το σύνολο των επενδύσεων και των συνεργασιών που αναπτύχθηκαν στις αγροτικές περιοχές του νομού. Μέσα από μια συνεκτική επικοινωνιακή στρατηγική, αναδείχθηκε το αποτύπωμα των έργων, η στήριξη των τοπικών παραγωγών και η νέα αναπτυξιακή ταυτότητα της υπαίθρου.
Η ύπαιθρος σε αναπτυξαική τροχιά
Με βάση όλα τα παραπάνω, τα προγράμματα LEADER της ΑΝΕΘ αποτελούν ένα ολοκληρωμένο παράδειγμα τοπικής ανάπτυξης που συνδυάζει επενδύσεις, κοινωνική συνοχή, καινοτομία και ισχυρή συμμετοχή της κοινότητας. Με την ολοκλήρωση της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου και την εμπειρία που αποκτήθηκε, η Θεσσαλονίκη εισέρχεται στην επόμενη φάση των τοπικών προγραμμάτων με τις καλύτερες προϋποθέσεις, έτοιμη να αξιοποιήσει ακόμη περισσότερο το δυναμικό της υπαίθρου και να ενισχύσει την παραγωγική της βάση.
