Παράλληλα, η σύνδεση των κυριότερων προϊόντων της περιοχής με τις 100 σημαντικότερες εξαγωγικές κατηγορίες της χώρας αναδεικνύει μια Βόρεια Ελλάδα η οποία όχι μόνο συνεισφέρει, αλλά ουσιαστικά «κινεί» μεγάλο μέρος της ελληνικής εξωστρέφειας, ιδίως στους τομείς των τροφίμων, των χημικών, των πλαστικών και της βιομηχανικής μεταποίησης, με βάση τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων για τις top εξαγωγικές αγορές της χώρας.
Ωστόσο, οι διεθνείς συνθήκες, οι δασμολογικές μεταβολές και οι γεωπολιτικές ισορροπίες μετά το 2025 δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον με προκλήσεις αλλά και σημαντικές ευκαιρίες, ειδικά για τις επιχειρήσεις που διαθέτουν ευέλικτη παραγωγική βάση.
Εξαγωγική δύναμη η Κεντρική Μακεδονία
Η Κεντρική Μακεδονία αποτελεί σταθερά τη δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγική περιφέρεια της χώρας, με 8,088 δισ. ευρώ εξαγωγές το 2024, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 16,4% του συνόλου της Ελλάδας. Η περίοδος 2020–2024 σημείωσε αύξηση 13,1%, αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητα και το βάθος του παραγωγικού της προφίλ, παρά τις διεθνείς αναταράξεις και τις πιέσεις στις αλυσίδες εφοδιασμού.
Οι κλάδοι που κυριαρχούν είναι τα τρόφιμα, με ισχυρή παρουσία μεταποιημένων φρούτων, γαλακτοκομικών και αγροτικών προϊόντων, τα χημικά και πλαστικά, που παρουσιάζουν σημαντικές εξαγωγικές αντοχές, τα μέταλλα και το αλουμίνιο, καθώς και η κλωστοϋφαντουργία και ένδυση, η οποία διατηρεί αξιοσημείωτο μερίδιο αναδεικνύοντας την ιστορική της παράδοση σε περιοχές όπως το Κιλκίς και η Πέλλα. Η Κεντρική Μακεδονία είναι μια περιφέρεια με υψηλή διαφοροποίηση, γεγονός που της επιτρέπει να απορροφά καλύτερα τους κραδασμούς των διεθνών αγορών.
Η Θεσσαλονίκη, ως μητροπολιτικό κέντρο της Βόρειας Ελλάδας, παρουσιάζει μια ιδιαίτερα σύνθετη εικόνα. Από τη μία πλευρά, η εξαγωγική της επίδοση φτάνει στο εντυπωσιακό 31,9% του ΑΕΠ, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στη χώρα, που αποκαλύπτει τη δυναμική του επιχειρηματικού οικοσυστήματος της πόλης. Από την άλλη, η Θεσσαλονίκη καταγράφει ένα εξαιρετικά υψηλό εμπορικό έλλειμμα –4,583 δισ. ευρώ το 2024, με αυξητική τάση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η ασυμμετρία αυτή οφείλεται κυρίως στον μεγάλο όγκο εισαγωγών καυσίμων, πρώτων υλών και χημικών, οι οποίοι ανεβάζουν σημαντικά τη συνολική αξία των εισαγωγών.
Παράλληλα, ο κλάδος των τροφίμων, των χημικών, των πλαστικών, των υφασμάτων και των μετάλλων συνιστούν τους βασικούς άξονες εξαγωγής της περιοχής. Το εμπορικό έλλειμμα επισημαίνει την ανάγκη για μεγαλύτερη παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας και τεχνολογικής μεταποίησης, προκειμένου να ενισχυθεί η ισορροπία του εξαγωγικού της προφίλ.
Σταθερή βάση στην αγροδιατροφή η Αν. Μακεδονία και Θράκη
Αντίστοιχα, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη αποτελεί μία περιφέρεια με έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό, εμφανίζοντας άνοδο 13% και εξαγωγές που ανήλθαν σε 1,192 δισ. ευρώ το 2024. Η ισχυρή παρουσία της στον αγροδιατροφικό τομέα και ιδιαίτερα στα τρόφιμα, με μερίδιο σχεδόν 30%, αντανακλά τη σημαντική της συμβολή στην εφοδιαστική αλυσίδα, ενώ τα χημικά και πλαστικά συνιστούν έναν δεύτερο πυλώνα με αυξανόμενη εξαγωγική αξία. Η περιοχή διατηρεί επίσης εμπορικό πλεόνασμα, στοιχείο που υποδεικνύει ισορροπία μεταξύ παραγωγής, μεταποίησης και εξαγωγικής δυναμικής.
Η άνοδος της Δυτικής Μακεδονίας
Από όλες τις βόρειες περιφέρειες, η Δυτική Μακεδονία είναι ίσως εκείνη που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ανατροπή. Με άνοδο 14,4% και εξαγωγές που φθάνουν τα 364,5 εκατ. ευρώ το 2024, αναδεικνύεται σε μία περιοχή που μεταβαίνει ταχύτατα σε πιο εξωστρεφές μοντέλο οικονομικής δραστηριότητας. Η συμμετοχή της κλωστοϋφαντουργίας, των τροφίμων και των μετάλλων παραμένει υψηλή, ενώ η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της βιομηχανικής βάσης, σε συνδυασμό με την απολιγνιτοποίηση και τα νέα επενδυτικά κίνητρα, δημιουργούν συνθήκες μετασχηματισμού για την επόμενη δεκαετία.
Τα προϊόντα που ξεχωρίζουν
Η σύνδεση της Βόρειας Ελλάδας με τα 100 σημαντικότερα εξαγωγικά προϊόντα της χώρας αποδεικνύει ότι η περιοχή αποτελεί κινητήριο δύναμη σε αρκετές από τις πιο ισχυρές εξαγωγικές κατηγορίες. Τα μέταλλα και το αλουμίνιο, που περιλαμβάνονται στα κορυφαία εξαγώγιμα προϊόντα του 2025 με αύξηση 16,8%, συνδέονται άμεσα με τη βιομηχανική παραγωγή του Κιλκίς, της Θεσσαλονίκης και των Σερρών. Οι σωλήνες κάθε είδους, που αυξήθηκαν κατά 9,2% και συγκαταλέγονται στα κορυφαία ελληνικά εξαγώγιμα προϊόντα, αντικατοπτρίζουν την ενίσχυση της μεταποίησης και της βαριάς βιομηχανίας στη Βόρεια Ελλάδα.
Η αγροδιατροφή αποτελεί τον δεύτερο βασικό άξονα της λίστας και προϊόντα όπως η φέτα και το κεφαλοτύρι (+9%), τα λαχανικά (+8,1%), τα ψάρια (+13,8%) και το παρθένο ελαιόλαδο (+6,1%) έχουν ισχυρή παραγωγική βάση στη Μακεδονία και τη Θράκη, ενώ αποτελούν και στρατηγικά εξαγώγιμα προϊόντα σε αγορές της Ε.Ε. και εκτός Ευρώπης.
Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία για τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, τα οποία αποδεικνύουν ότι, παρά το δασμολογικό περιβάλλον των τελευταίων ετών, νέα προϊόντα κατάφεραν να διεισδύσουν στη συγκεκριμένη αγορά. Οι σωλήνες από σίδηρο και χάλυβα εκτοξεύτηκαν από μηδενική βάση σε 49,2 εκατ. ευρώ, ενώ οι ηλεκτρικοί αγωγοί και οι στροβιλοκινητήρες κατέγραψαν εντυπωσιακή δραστηριότητα. Το καύσιμο αεροσκαφών επίσης σημείωσε άνοδο, δείχνοντας ότι, ακόμη και σε δυσμενείς συνθήκες, η ελληνική βιομηχανία έχει την ικανότητα να ανοίγει νέους δρόμους.
Ωστόσο, η άρση των δασμών από τον Νοέμβριο του 2025 δεν καλύπτει όλα τα κρίσιμα προϊόντα της Βόρειας Ελλάδας, καθώς παραμένουν εκτός ελαφρύνσεων οι κονσέρβες φρούτων και λαχανικών, οι ελιές, το ελαιόλαδο, τα ιχθυηρά και τα προφίλ αλουμινίου. Αυτό δημιουργεί πιέσεις σε περιφέρειες με έντονη αγροδιατροφική εξάρτηση, όπως η Πέλλα, η Ημαθία και η Χαλκιδική.
Οι αγορές που αναδύονται μετά το 2025
Μετά το 2025, το εξαγωγικό περιβάλλον αλλάζει. Η ελληνική εξαγωγική δραστηριότητα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από την Ε.Ε., η οποία αντιμετωπίζει επιβράδυνση ανάπτυξης και εσωτερικές πιέσεις. Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων επισημαίνει την ανάγκη για μείωση της εξάρτησης από την ευρωπαϊκή αγορά και ενίσχυση της παρουσίας σε τρίτες χώρες, τονίζοντας ότι η διασπορά κινδύνου αποτελεί πλέον στρατηγική αναγκαιότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο, αγορές όπως η Κίνα, η Ιαπωνία και η Δανία εμφανίζονται ως νέοι δυναμικοί προορισμοί, με εντυπωσιακές αυξήσεις 44,3%, 38,7% και 74,1% αντίστοιχα. Η Βόρεια Ελλάδα, με ισχυρή συμμετοχή σε τρόφιμα, μέταλλα, πλαστικά και βιομηχανικά προϊόντα, έχει τη δυνατότητα να κερδίσει μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτές τις αγορές.
Η νέα εποχή απαιτεί, ωστόσο, και μια αναβάθμιση του παραγωγικού μοντέλου. Η Βόρεια Ελλάδα χρειάζεται να ενισχύσει την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, να επενδύσει σε πιστοποιήσεις, πράσινες τεχνολογίες, ψηφιακό μετασχηματισμό και εξειδικευμένες μορφές μεταποίησης. Η τεχνολογική παραγωγή, τα εξειδικευμένα εξαρτήματα, οι καινοτόμες βιομηχανικές εφαρμογές και η διαφοροποίηση των εξαγωγών ανά περιφερειακή ενότητα αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την επόμενη δεκαετία.
Συνολικά, η Βόρεια Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα εξαγωγική πραγματικότητα. Η εξαγωγική της βάση είναι ισχυρή, διαφοροποιημένη και συνδεδεμένη με τα κορυφαία προϊόντα της χώρας, αλλά για να ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της, χρειάζεται στρατηγικές που θα της επιτρέψουν να μειώσει την εξάρτηση από παραδοσιακές αγορές και να κερδίσει έδαφος στις νέες, αναδυόμενες διεθνείς αγορές. Με τις κατάλληλες κινήσεις, η περιοχή μπορεί να αναδειχθεί σε έναν από τους πιο ισχυρούς εξαγωγικούς κόμβους της νοτιοανατολικής Ευρώπης την επόμενη δεκαετία.
