Ο εκθεσιακός χώρος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της σημερινής αγοράς και ιδίως να ανταγωνιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με συνέπεια να μην μπορεί να φιλοξενήσει μεγάλες εκθέσεις με σημαντικό οικονομικό αποτύπωμα στην πόλη. Οπότε πιο αναγκαία από ποτέ κρίνεται η ανάπλαση του χώρου αλλάζοντας το προφίλ της Θεσσαλονίκης στον συνεδριακό και εκθεσιακό τουρισμό και προσφέροντας εγκαταστάσεις ευρωπαϊκών προδιαγραφών σε κεντρική τοποθεσία.
Το σχέδιο της ανάπλασης του Εκθεσιακού Κέντρου συζητείται από το 2012 ενώ από το 2020, όταν ξεκίνησε ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός με στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου στο κέντρο της πόλης, μέχρι σήμερα, το έργο έχει περάσει από «σαράντα κύματα». Αρχικά παρουσιάστηκε ως ένα φιλόδοξο σχέδιο που θα περιλάμβανε εμβληματικά κτίρια, ξενοδοχείο, επιχειρηματικό πάρκο και υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις. Σήμερα, η κυβερνητική πρόταση μιλά για δραστική μείωση του κτιριακού αποτυπώματος, αύξηση του πρασίνου και χρηματοδότηση αποκλειστικά από εθνικούς πόρους, με την ιδιωτική συμμετοχή να αποσύρεται οριστικά.
Η αλλαγή αυτή ήταν αποτέλεσμα κοινωνικών αντιδράσεων και διαφοροποιημένων οραμάτων για την πόλη και μιας οικονομικής συζήτησης που εξελίχθηκε από την αρχική ιδέα ενός ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) σε ένα έργο που πλέον η κυβέρνηση υπόσχεται να υλοποιήσει πλήρως με δημόσιους πόρους και να ανταποκριθεί στα αιτήματα τόσο των πολιτών όσο και του δημάρχου Θεσσαλονίκης για τη δημιουργία ενός μεγάλου Μητροπολιτικού πάρκου που ενισχύει το πράσινο απόθεμα, για την ανέγερση ενός σύγχρονου εκθεσιακού κέντρου που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού με το μικρότερο δυνατό κτιριακό αποτύπωμα και για τη λειτουργία ενός συνεδριακού κέντρου που θα συμβάλει στην ανέλιξη της πόλης ως προορισμού συνεδριακού τουρισμού. Το ερώτημα είναι πώς φτάσαμε από τα φαραωνικά κτίρια και το επιχειρηματικό πάρκο σε έναν πράσινο πνεύμονα στην καρδιά της Θεσσαλονίκης και τι σημαίνει αυτό για την πόλη, την οικονομία και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Από τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στο Προεδρικό Διάταγμα: Τα πρώτα βήματα
Υπενθυμίζεται ότι η ΔΕΘ-Helexpo είχε προκηρύξει διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που προσέλκυσε 116 συμμετοχές από 33 χώρες. Η νικήτρια πρόταση των Sauerbruch Hutton (Γερμανία), Gustafson Porter + Bowman (Βρετανία) και Έλενας Σταυροπούλου (Ελλάδα) εντυπωσίασε με τη σύλληψη ενός εκθεσιακού και συνεδριακού συγκροτήματος που θα συνδύαζε τη βιωσιμότητα με την εμβληματική αρχιτεκτονική.
Το προηγούμενο project της ανάπλασης της ΔΕΘ
Σύμφωνα με την αρχική πρόταση, το 50% της έκτασης θα γινόταν πάρκο, ενώ θα κατασκευάζονταν πέντε μεγάλα κτίρια με εκθεσιακές εγκαταστάσεις, συνεδριακό κέντρο, ξενοδοχείο και επιχειρηματικό πάρκο. Εναέριοι διάδρομοι και γέφυρες θα συνέδεαν τους εκθεσιακούς χώρους, ενώ στο πάρκο θα συγκεντρώνονταν όλα τα ενδημικά φυτά της Θεσσαλονίκης, με χώρους αναψυχής και άθλησης για τους κατοίκους. Το σχέδιο εγκρίθηκε πολεοδομικά και μετατράπηκε σε Προεδρικό Διάταγμα, διασφαλίζοντας τη θεσμική του θωράκιση.
Η ωρίμανση του έργου και οι ανατροπές
Το 2021 εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα που νομιμοποίησε το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΕΠΣ). Το 2022 παρουσιάστηκε η τελική προμελέτη, ενώ ξεκίνησε η διερεύνηση επενδυτικού ενδιαφέροντος. Η κυβέρνηση τότε μιλούσε για ΣΔΙΤ, απορρίπτοντας την πλήρη ιδιωτικοποίηση αλλά αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο σημαντικής συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων.
Ωστόσο, από το 2023 φάνηκε η αστάθεια γύρω από το έργο με πολλούς να τάσσονται υπέρ της μετεγκατάστασης της ΔΕΘ και όχι της ανάπλασης στον ίδιο χώρο. Η νέα διοίκηση του δήμου Θεσσαλονίκης επανέλαβε τη στήριξή της στην ανάπλαση, αλλά με πιο περιορισμένο χαρακτήρα και με απόρριψη της καθολικής ιδιωτικοποίησης.
Το 2024 και το 2025 οι αντιδράσεις εντάθηκαν. Τον Φεβρουάριο 2025 κατατέθηκε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του Προεδρικού Διατάγματος από κατοίκους, ενώ αναπτύχθηκε έντονος δημόσιος διάλογος που ανέδειξε το δίλημμα: ανάπλαση με «φαραωνικά κτίρια» ή μια «ανάσα πρασίνου» για την πόλη; Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Στέλιος Αγγελούδης πρότεινε μάλιστα αύξηση του πρασίνου και απομάκρυνση κάθε μορφής ιδιωτικής εκμετάλλευσης, ζητώντας πλήρη κρατική χρηματοδότηση αντί για ΣΔΙΤ.
Το κυβερνητικό σχέδιο: Χρηματοδότηση μόνο από δημόσιους πόρους και ριζική αλλαγή φιλοσοφίας
Η τελική απόφαση συνεπώς για το μέλλον της ανάπλασης της ΔΕΘ ήταν στα χέρια του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ο οποίος φάνηκε να ακούει προσεκτικά τα θέλω της Θεσσαλονίκης αφού στην προηγούμενη επίσκεψή του στην πόλη αναφερόμενoς στις επιφυλάξεις Δήμου και πολιτών είχε πει χαρακτηριστικά ότι «Θεωρώ πως ορισμένες είναι δικαιολογημένες».
Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε χτες (28/8) στη Θεσσαλονίκη, ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε τον τελικό –μάλλον- σχεδιασμό για το εκθεσιακό κέντρο δηλώνοντας ξεκάθαρα ότι δεν θα κατασκευαστεί ξενοδοχείο ούτε επιχειρηματικό πάρκο και το έργο θα υλοποιηθεί εξ ολοκλήρου από εθνικούς πόρους, ύψους 120 εκατ. ευρώ, χωρίς συμμετοχή ιδιωτών.
Θα διατηρηθεί το ίδιο αποτύπωμα εκθεσιακών χώρων (περίπου 41.500 τ.μ) αλλά σε νέο, σύγχρονο κτίριο. Το Βελλίδειο (6.500 τ.μ.) θα ανακαινιστεί πλήρως, διατηρώντας τον χαρακτήρα του ως εμβληματικό συνεδριακό κέντρο και ο υπόλοιπος χώρος (άνω των 100 στρεμμάτων) θα γίνει πάρκο με σύνδεση στις ανοιχτές εκτάσεις του κέντρου της πόλης. Ο κυβερνητικός σχεδιασμός προβλέπει «υπογειοποίηση των πάρκινγκ προεκιμένου να απελευθερωθεί ο υπαίθριος χώρος προς όφελος των κατοίκων. Στο σύνολο θα υπάρχουν 660 σύγχρονες υπόγειες θέσεις στάθμευσης για την ανακούφιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης (θα δημιουργηθούν 250 νέες θέσεις στάθμευσης κάτω από το νέο εκθεσιακό κέντρο, και θα ανακαινιστούν οι 410 υπόγειες θέσεις του Βελλιδείου)».
Η αλλαγή αυτή μετατρέπει την ανάπλαση σε ένα έργο με έντονο περιβαλλοντικό και κοινωνικό πρόσημο, μακριά από την αρχική λογική της πολυλειτουργικής αστικής ανάπτυξης με ιδιωτική συμμετοχή. Ανακοίνωσε δε πως θα υπάρξουν και οι απαραίτητες αλλαγές οι οποίες πρέπει να γίνουν στο σχήμα διοίκησης της ΔΕΘ-HELEXPO, προκειμένου να μπορέσει να μετατραπεί σε μια εταιρεία η οποία θα μπορεί πραγματικά να αξιοποιήσει αυτή τη σημαντική υποδομή.
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης εμφανίστηκε ικανοποιημένος από τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού και για την αποδοχή της πρότασής του, καθώς όπως τονίζει, «η διεκδίκησή μας από την πρώτη στιγμή αφορούσε στη δημιουργία ενός μεγάλου πνεύμονα πρασίνου στο κέντρο της πόλης με τη συγκρότηση ενός δυναμικού κόμβου επιχειρηματικότητας και εξωστρέφειας που θα σηματοδοτήσει την επανεκκίνηση της ΔΕΘ. Ισχυρή ΔΕΘ σημαίνει ισχυρή, παραγωγική και ανταγωνιστική Θεσσαλονίκη».
Το έργο θα υλοποιηθεί με ευθύνη της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) του Υπερταμείου. Με τα νέα δεδομένα, η προκήρυξη του διαγωνισμού αναμένεται στο πρώτο εξάμηνο 2026 όπως αναφέρεται στην παρουσίαση της κυβέρνησης.
Το «θρίλερ» του προϋπολογισμού
Η οικονομική διάσταση του έργου υπήρξε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα. Ο αρχικός προϋπολογισμός των 240 εκατ. ευρώ αυξήθηκε στα 280, μετά στα 300, ενώ σε συνέδριο της Prodexpo αναφέρθηκε πιθανή εκτίναξη ακόμη και στα 370 εκατ. ευρώ, με επενδυτές να θεωρούν το ποσό υπερβολικό. Τελικά η κυβέρνηση δεσμεύθηκε για 120 εκατ. ευρώ δημόσιας χρηματοδότησης, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο σταδιακής υλοποίησης και αναζήτησης πρόσθετων πόρων από ευρωπαϊκά προγράμματα. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι, όπως έχει ανακοινωθεί εξ αρχής, το κόστος της αναμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου θα αναλάβει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Οφέλη για την πόλη και την οικονομία
Παρά τις καθυστερήσεις και τις αλλαγές κατεύθυνσης, το έργο υπόσχεται σημαντικά οφέλη όπως περιβαλλοντική αναβάθμιση καθώς οι χώροι πρασίνου θα αποδοθούν στους πολίτες, δημιουργώντας έναν μητροπολιτικό πνεύμονα στην καρδιά της πόλης, το νέο εκθεσιακό κέντρο και το ανακαινισμένο Βελλίδειο θα ενισχύσουν τον επαγγελματικό τουρισμό και θα επιμηκύνουν την τουριστική περίοδο, ενώ η Θεσσαλονίκη θα αποκτήσει υποδομές αντάξιες διεθνών συνεδριακών προορισμών, χωρίς όμως το «τσιμεντένιο» αποτύπωμα της αρχικής πρότασης.
Η πορεία της ανάπλασης αποτυπώνει ένα έργο που ξεκίνησε με φιλοδοξίες, πέρασε από αντιπαραθέσεις και κοινωνικές αντιδράσεις, για να καταλήξει σε μια πιο ρεαλιστική, περιβαλλοντικά ευαίσθητη λύση. Η απόσυρση των ξενοδοχείων και του επιχειρηματικού πάρκου μπορεί να θεωρηθεί ήττα για όσους οραματίζονταν μια «μητρόπολη εκθέσεων», αλλά ταυτόχρονα ευθυγραμμίζεται με τη σύγχρονη τάση των ευρωπαϊκών πόλεων που δίνουν προτεραιότητα στο πράσινο και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η κριτική πολλών, ωστόσο, εστιάζει στο γεγονός ότι χάθηκαν πολύτιμα χρόνια και η Θεσσαλονίκη έχασε την ευκαιρία να έχει ήδη ένα νέο εκθεσιακό κέντρο, καθώς οι συζητήσεις, οι προσφυγές και οι ανατροπές καθυστέρησαν την υλοποίηση.
Ένα έργο με βαρύ συμβολισμό για τη Θεσσαλονίκη
Η ανάπλαση της ΔΕΘ δεν είναι απλώς ένα τεχνικό έργο· είναι μια ιστορία για το πώς η Θεσσαλονίκη αντιλαμβάνεται το μέλλον της. Από την αρχική ιδέα των εμβληματικών κτιρίων περάσαμε σε ένα σχέδιο που δίνει έμφαση στον δημόσιο χώρο, το πράσινο και τη βιωσιμότητα.
Αν ολοκληρωθεί όπως σχεδιάζεται, τότε η πόλη θα διαθέτει έναν σύγχρονο εκθεσιακό και συνεδριακό χώρο, ένα μητροπολιτικό πάρκο και μια νέα ταυτότητα που συνδυάζει ανάπτυξη και ποιότητα ζωής. Το αν η τελική εκδοχή θα δικαιώσει τις προσδοκίες, θα το δείξει ο χρόνος – αλλά η διαδρομή της ανάπλασης της ΔΕΘ θα μείνει μάθημα για το πώς ένα έργο μπορεί να αλλάξει ριζικά χαρακτήρα προτού καν μπει η πρώτη μπουλντόζα.
