Έντεκα φοιτητές προερχόμενοι από έξι διαφορετικά τμήματα του ΑΠΘ κατάφεραν να δημιουργήσουν μία στοχευμένη RNAi θεραπευτική προσέγγιση ακριβείας για έναν από τους πιο συχνούς τύπους λευχαιμίας στους ενήλικες στις δυτικές χώρες, χρησιμοποιώντας μία ήπια αλλά συγχρόνως άκρως στοχευμένη και εξειδικευμένη μέθοδο.
Η «iGEM Thessaloniki» δημιουργήθηκε το 2017 και -πλην του 2021 που απείχε λόγω της πανδημίας- έχει διακριθεί πολλές φορές για τα καινοτόμα project της, έχοντας πάντοτε στραμμένο το βλέμμα στην κοινωνία και στα σημαντικά προβλήματα, κυρίως ιατρικά, που την απασχολούν. Η προετοιμασία της ομάδας ξεκινά κάθε Νοέμβριο και ολοκληρώνεται τον επόμενο Οκτώβριο.
Ένα πρωτοποριακό RNAi εργαλείο για τη Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία
Όπως εξηγεί μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα ο επιστημονικός υπεύθυνος της ομάδας, Καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής, Μιχαήλ Αϊβαλιώτης, η προσέγγιση σχεδιάστηκε «πατώντας πάνω σε γνώση που ήδη υπάρχει», αλλά με στόχο τη δημιουργία ενός «καινούργιου μοριακού εργαλείου» που θα στοχεύει με ακρίβεια τα κύτταρα της νόσου.
«Θέλαμε έναν τρόπο εξειδικευμένο και ήπιο, ώστε να αποφύγουμε τις παρενέργειες και να μη δημιουργήσουμε περισσότερα προβλήματα σε έναν ήδη ταλαιπωρημένο ασθενή», σημειώνει. Οι φοιτητές σχεδίασαν μόρια ικανά να αναστείλουν πρωτεΐνες που ευθύνονται για την εξέλιξη της καρκινικής κατάστασης, αξιοποιώντας και νέες ιδέες στον πειραματικό σχεδιασμό.
Ερωτηθείς για την πιθανότητα εφαρμογής της ερευνητικής πρότασης σε ασθενείς, ο ίδιος υπενθυμίζει τον ρόλο των ακαδημαϊκών και ερευνητικών κέντρων, τα οποία «χτίζουν τον αρχικό σχεδιασμό, συνθέτουν τα πρώτα κομμάτια του μηχανισμού και επαληθεύουν ότι λειτουργεί». Όπως αναφέρει, «το σχεδιάζουμε από το μηδέν, το στήνουμε, το ελέγχουμε και το σίγουρο είναι ότι στους επόμενους μήνες η ομάδα θα συνεχίσει να δουλεύει σε αυτό και θα προσπαθήσει να συνθέσει και άλλα κομμάτια για να δούμε αν μπορεί σίγουρα να αποτελέσει ένα πιθανό εργαλείο».
Σε κάθε περίπτωση, όπως υπογραμμίζει, «από εκεί και πέρα υπάρχουν άλλοι φορείς που μπορούν να πάρουν αυτό το εργαλείο και να το συνθέσουν για εφαρμογή. Αυτή η πορεία μέχρι να γίνει φάρμακο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και δεν μπορεί να την ολοκληρώσει η ομάδα μας ή ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα. Μπαίνουν μέσα εταιρείες, χρειάζονται πολύ μεγαλύτερες χρηματοδοτήσεις. Εμείς ελπίζουμε ότι βάλαμε ένα λιθαράκι και μια γνώση στο πώς κάποιος θα μπορούσε να ξεκινήσει από αυτό που κάναμε και να πάει πιο κοντά σε μια καινούργια θεραπευτική προσέγγιση».
Η ομάδα των 11 φοιτητών: Το πλεονέκτημα της διεπιστημονικότητας
Η φετινή ομάδα αποτελείται από 11 φοιτητές έξι διαφορετικών τμημάτων του ΑΠΘ. Ένας εξ’ αυτών, ο φοιτητής Αντώνης Τσιορβάς από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, περιγράφει την εμπειρία ως «μοναδική».
Πηγή: iGem Foundation
«Το κάθε μέλος συμβάλλει με βάση τις γνώσεις και τις δεξιότητές του σε ένα ειδικό κομμάτι του project», λέει. «Έχουμε τον πειραματικό σχεδιασμό και τη διεξαγωγή πειραμάτων, την ανάλυση βιοπληροφορικής, το fundraising, τα social media, τα γραφιστικά, την ανάπτυξη της σελίδας και τα human practices, που είναι η επικοινωνία του project με την κοινωνία». Όπως εξηγεί, κάθε μέλος συμμετέχει σε υποομάδες και η διαρκής επικοινωνία μεταξύ τους είναι κρίσιμη για την πρόοδο του project.
Ερωτηθείς για το εάν φαντάστηκε ποτέ πως θα ήταν μέρος ενός τέτοιου εγχειρήματος, ο ίδιος παραδέχεται πως «όταν μπήκα στο Πανεπιστήμιο δεν μου είχε περάσει η ιδέα να ασχοληθώ με τη βιολογία και συγκεκριμένα με τη Συνθετική Βιολογία». «Στην αρχή έπρεπε να μάθω πάρα πολλά, γιατί δεν ήταν το αντικείμενό μου. Από εκεί και πέρα, ανέλαβα tasks που είχαν να κάνουν με προγραμματισμό, κώδικα, μηχανική μάθηση, ανάπτυξη σελίδων -πράγματα πιο κοντά στα ενδιαφέροντά μου. Χαίρομαι πολύ που κατάφερα να συνεισφέρω με τον δικό μου τρόπο στα projects αυτά τα δύο χρόνια που συμμετέχω».
Η επιλογή του φετινού project προέκυψε -όπως εξηγεί- μέσα από συλλογικό brainstorming. «Η Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία είναι ένας από τους πιο συχνούς τύπους στους ενήλικες, και παρά τις εξελίξεις, εξακολουθούν να υπάρχουν ασθενείς με δυσκολίες στη θεραπεία, λόγω παρενεργειών, αντοχής ή υποτροπών. Με βάση τα δεδομένα που διαβάσαμε και τις συζητήσεις με γιατρούς, αιματολόγους και ογκολόγους, αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε εκεί».
Ο ίδιος θεωρεί ότι το γεγονός πως η ομάδα σχεδίασε μια καινοτόμα θεραπευτική προσέγγιση ήταν από μόνο του «πολύ σημαντικό». «Μας χαροποίησε ιδιαίτερα που μπορέσαμε να συνεισφέρουμε στην αναζήτηση λύσεων για την ασθένεια αυτή. Το project μας ήταν καινοτόμο λόγω των μεθοδολογιών και των τεχνικών που συνδυάσαμε. Είμαστε αισιόδοξοι ότι στο μέλλον θα δούμε στον κόσμο να χορηγούνται φάρμακα που είναι παρόμοια με την ιδέα που προτείναμε».
Επιστήμη με κοινωνικό αποτύπωμα
Ένας από τους βασικότερους άξονες του διαγωνισμού είναι η σύνδεση της επιστήμης με την κοινωνία. Η iGEM Thessaloniki φέτος κατατάχθηκε ανάμεσα στις κορυφαίες παγκοσμίως στον τομέα της συμπερίληψης. Η ομάδα πραγματοποίησε δεκάδες δράσεις σε σχολεία, στο παιδοογκολογικό τμήμα του ΑΧΕΠΑ, σε ανοιχτές εκδηλώσεις του ΑΠΘ και σε διαδικτυακές συνδέσεις με σχολεία σε νησιά και ακριτικές περιοχές που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε ερευνητικές δράσεις. Παράλληλα, έλαβε τρεις υποψηφιότητες: για το Βραβείο Συμπερίληψης, το Βραβείο Καλύτερης Ενσωμάτωσης Ανθρωπίνων Πρακτικών και το Βραβείο Καλύτερου Ογκολογικού Project, το οποίο τα μέλη της ομάδας χαρακτηρίζουν ως «την πιο αναπάντεχη τιμή».
Ο Μιχαήλ Αϊβαλιώτης παραδέχεται πως συγκινήθηκε από τη δίψα των φοιτητών να μεταφέρουν τη γνώση στην κοινωνία. «Η ομάδα είχε πολλές δράσεις σε διαφορετικούς αποδέκτες -από μικρά παιδιά μέχρι γιατρούς, ασθενείς,άτομα με αναπηρίες- και προσπάθησε να δείξει ότι η επιστήμη δεν πρέπει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία», τονίζει και συνεχίζει σημειώνοντας πως «αυτό που έκαναν φέτος τα παιδιά ήταν απίστευτο. Η επανατροφοδότηση που παίρναμε ήταν πάντα εξαιρετική».
Από την πλευρά του ο Αντώνης Τσιορβάς σημειώνει ότι «ήταν προτεραιότητά μας να αφήνουμε πάντα χρόνο στις δράσεις συμπερίληψης», οι οποίες στόχευαν στο να καταρριφθεί η αντίληψη ότι η επιστήμη «δεν είναι προσιτή στον κόσμο». Παράλληλα, χαρακτηρίζει την επίσκεψη στο Παιδοογκολογικό τμήμα του ΑΧΕΠΑ ως «την πιο ουσιαστική και σημαντική δράση της χρονιάς. Εκεί με τα παιδιά κάναμε συγκεκριμένες δραστηριότητες κάποια παιχνίδια εκπαιδευτικές δράσεις βιολογίας για να εξηγήσουμε την επιστήμη με την οποία ασχολούμαστε να φέρουμε τα παιδιά αυτά πιο κοντά στην επιστήμη γιατί λόγω των συνθηκών που αντιμετωπίζουν αδυνατούν να έχουν μια καλή εικόνα της επιστήμης, της βιολογίας και γενικότερα φυσικών επιστημών».
Με το βλέμμα στο μέλλον: Η επιστήμη πέρα από τα μαθήματα και τις εξετάσεις
Η διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τα νέα μέλη της ομάδας έχει ήδη ανοίξει και μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα ξεκινήσει η διαμόρφωση του project για το 2026. «Ξαποσταίνουμε λίγο και ξαναξεκινάμε», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Αϊβαλιώτης, υπογραμμίζοντας ότι το όραμα του ΑΠΘ, αλλά και το προσωπικό του όραμα, είναι να προσφέρεται στους φοιτητές χώρος, έμπνευση και εμπειρία ώστε να ζουν την επιστήμη πέρα από τα μαθήματα και τις εξετάσεις.
«Το όραμα της φετινής ομάδας ήταν να δουλέψει με ομαδικότητα, αγάπη προς την επιστήμη και αγάπη προς τον άνθρωπο, προσφέροντας καινοτομία στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος», εξηγεί. «Τα παιδιά χτίζουν μέσα από αυτό όχι μόνο το project, αλλά και τη θέση τους μέσα στην επιστήμη. Βλέπω πολλά από αυτά να σκέφτονται ήδη το μέλλον τους στην έρευνα. Και εμείς μαθαίνουμε από αυτά. Η αλληλεπίδραση δεν είναι μονόπλευρη. Είναι μια διαδικασία εξαιρετικά σημαντική».
Τα μέλη της φετινής ομάδας είναι από το Τμήμα Ιατρικής η Ερρικέττη-Θεοδώρα Μούμκα, από το τμήμα Βιολογίας ο Γεώργιος Ζέκας, η Μαργαρίτα Παπαστεργίου και η Έρρικα Συλάι, από το Τμήμα Χημείας ο Γεώργιος Μαρουλής και η Όλγα-Άννα Σκαρλάτου, από το Τμήμα Γεωπονίας η Μαριάννα Ραφαηλία Παλιεράκη, από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών ο Αντώνιος Τσιορβάς και ο Κυριάκος-Μάριος Παπαμανώλης, από το Τμήμα Χημικών Μηχανικών η Ιωάννα Καράμπελα, καθώς και η απόφοιτη του Τμήματος Βιολογίας Αγγελική Ιορδανίδου.
