Σε νέα εντατική φάση έχουν μπει οι αναδασώσεις περιμετρικά της Θεσσαλονίκης, με στόχο όχι μόνο την αποκατάσταση τοπίων αλλά και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στην κλιματική αλλαγή, που ειδικά τα τελευταία χρόνια δημιουργεί όλο και πιο συχνά προβλήματα, μεταξύ άλλων πλημμυρικά φαινόμενα, απέναντι στα οποία τα δάση υψώνουν «τείχος» προστασίας.
Στην «καρδιά» αυτής της προσπάθειας βρίσκεται το μεγάλο έργο, που υλοποιείται στις περιοχές των Βασιλικών και του Πενταλόφου, δύο ζώνες με καθοριστικό ρόλο για το περιβάλλον, τη συγκράτηση εδαφών και τη φυσική προστασία από ακραία καιρικά φαινόμενα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Διεύθυνσης Αναδασώσεων Κεντρικής Μακεδονίας (ΔΑΚΜ), στο συγκεκριμένο έργο προβλέπονται συνολικά - και έχουν ήδη φυτευτεί στον μεγαλύτερο βαθμό - περίπου 368.000 φυτεύσεις με αναλογία 70% κωνοφόρα και 30% πλατύφυλλα, επιλογή που ευνοεί τη δημιουργία πιο ανθεκτικών και πιο σύνθετων δασικών σχηματισμών.
Στο πλαίσιο της ίδιας παρέμβασης, εκτός από τη φύτευση, υπάρχει πρόβλεψη για φροντίδα των νεαρών δέντρων με ποτίσματα και λίπανση όπου απαιτείται, ενώ περιλαμβάνεται ένα ολοκληρωμένο πλέγμα αναδασωτικών εργασιών και δασοκομικών χειρισμών.
Το έργο που υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU, εντάσσεται στο Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης ως Τμήμα 4, δηλαδή «Έκταση προς αναδάσωση αρμοδιότητας του Δασαρχείου Θεσσαλονίκης», με τον συμβατικό προϋπολογισμό του φτάνει τα 8.138.817,18 ευρώ, ενώ η συνολική έκταση που καλύπτει είναι 5.076,22 στρέμματα στον Πεντάλοφο και 4.695,33 στρέμματα στα Βασιλικά, με το μεγαλύτερο μέρος τους να αφορά ζώνες φύτευσης.
Όπως τονίζει στα Μακεδονικά Νέα η Γιούλη Αλατζόγλου*, Τμηματάρχης Προγραμματισμού και Μελετών της ΔΑΚΜ και Επιβλέπουσα της υλοποίησης του έργου του Εθνικού Σχεδίου Αναδάσωσης στη Θεσσαλονίκη, η αναδάσωση είναι μια διαδικασία που κρίνεται στο πεδίο και στον χρόνο, σχεδιάζεται με εξαντλητικές μελέτες και υλοποιείται αυστηρά στη βάση Εθνικών Προτύπων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως το έργο εξελίσσεται με θετικά αποτελέσματα και σύμφωνα με τους προκαθορισμένους στόχους, με επιτυχία > 95 %, παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες κατά τους θερινούς μήνες, δηλαδή την ξηρασία και τις ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες. Στο τελευταίο, σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι 12 αρδεύσεις που διενεργήθηκαν κατά τη θερινή περίοδο.
Στα μέχρι τώρα ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα, συνετέλεσαν εξάλλου και οι παράλληλες εργασίες στο πλαίσιο του έργου - όπως υποστηρικτικές παρεμβάσεις στον χώρο και χειρισμοί σε υφιστάμενη βλάστηση - οι οποίες ενισχύουν τη βιωσιμότητα των νέων φυτών και βελτιώνουν τη λειτουργία του οικοσυστήματος.
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται και στη δυνατότητα παραγωγής ποιοτικού φυτευτικού υλικού, το οποίο προήλθε από ελεγμένο γενετικό υλικό. Όλα τα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν στο έργο Βασιλικών – Πενταλόφου παρήχθησαν στο Δασικό Φυτώριο Λαγκαδά.
Το Δασικό Φυτώριο Λαγκαδά
Το συγκεκριμένο φυτώριο έχει εξελιχθεί σε έναν από τους βασικούς κρίκους της εθνικής αλυσίδας αναδάσωσης. Με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, εντάχθηκε στο πρόγραμμα αναβάθμισης των δημόσιων δασικών φυτωρίων που συνοδεύει το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης και πλέον από την παραγωγή περίπου 400.000 φυτών, έχει τη δυνατότητα παραγωγής πάνω από 1,5 εκατ. φυτών από 29 είδη, στηρίζοντας όχι μόνο τις μεγάλες φυτεύσεις της Θεσσαλονίκης αλλά και κρίσιμα έργα αναδάσωσης σε άλλες περιοχές της χώρας, όπως στην Πεντέλη και τη Λαυρεωτική και σύντομα και στην Πάρνηθα.
Αναδασώσεις και σε Μεσαίο, Πεντάλοφο και Ευκαρπία
Πέρα όμως από το έργο που είναι σε εξέλιξη σε Βασιλικά και Πεντάλοφο, επιπλέον αναδασωτικές παρεμβάσεις υλοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, όπως η αναδάσωση στη θέση «Ράχες» Μεσαίου με 49.800 φυτεύσεις και η αναδάσωση στη Μαυροράχη, στη θέση «Βλάχικα» με 180.000 φυτά.
Οι παρεμβάσεις αυτές συνδέονται θεσμικά με τη λογική αποκατάστασης δασικού δυναμικού που έχει πληγεί από πυρκαγιές, φυσικές καταστροφές, διάβρωση ή υποβάθμιση από άλλες αιτίες, όπως η διάβρωση του εδάφους.
Στη δυτική Θεσσαλονίκη, ξεχωριστή θέση στον χάρτη των παρεμβάσεων έχει και η δημιουργία του περιαστικού δάσους Ευκαρπίας στον Δήμο Παύλου Μελά, που υλοποιείται χάρη στη δωρεά του επιχειρηματία Σταύρου Ανδρεάδη. Στην περιοχή «Ρέμα Μύλος» διαμορφώνεται ένας νέος πνεύμονας πρασίνου σε έκταση περίπου 3.000 στρεμμάτων, όπου έχουν ήδη φυτευτεί περίπου 70.000 δενδρύλλια, κυρίως τραχείας πεύκης και πλατύφυλλων ειδών.
Στο ίδιο τόξο παρεμβάσεων γύρω από τη Θεσσαλονίκη, κομβικό ρόλο είχε και το έργο «Βελτίωση και συμπλήρωση της βλάστησης των τμημάτων 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 12 & 25 του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης», που υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. Φυτεύτηκαν συνολικά 42.500 δενδρύλλια, κυρίως πλατύφυλλα είδη, με στόχο να εμπλουτιστεί η υπάρχουσα βλάστηση, να πυκνώσει η δασική κάλυψη και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του περιαστικού δάσους απέναντι σε πυρκαγιές, διάβρωση και ακραία καιρικά φαινόμενα.
Εξάλλου, σημαντικές ήταν και άλλες μικρότερες και διαφορετικά στοχευμένες φυτεύσεις που έκανε το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του «Antinero», σε άλλα σημεία συμπληρώνοντας ένα ευρύ μέτωπο αναδασωτικών ενεργειών περιμετρικά της πόλης, αλλάζοντας έτσι ποιοτικά τη δασική της “ασπίδα”.
Και περιβαλλοντικά οφέλη και αναπτυξιακό αποτύπωμα
Οι αναδασώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στον νομό Θεσσαλονίκης ενισχύουν πρώτα απ’ όλα τη φυσική ανθεκτικότητα των περιοχών, απέναντι στην κλιματική πίεση που εντείνεται όλο και πιο πολύ με όλο και μεγαλύτερη ραγδαιότητα στην εκδήλωση των καιρικών φαινομένων. Η αύξηση της δασικής κάλυψης συμβάλλει στη συγκράτηση του εδάφους και μειώνει τη διάβρωση, περιορίζει την επιφανειακή απορροή και ενισχύει τη διήθηση του νερού, λειτουργώντας έτσι ως φυσική άμυνα απέναντι σε πλημμυρικά επεισόδια τα οποία απειλούν τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες περιοχές.
Παράλληλα, η μίξη ειδών και ο εμπλουτισμός των δασών βελτιώνουν τη βιοποικιλότητα, δημιουργούν πιο σταθερά μικροκλίματα και βοηθούν τη συνολική υγεία του οικοσυστήματος, ώστε τα νέα δάση να μπορούν να αντέξουν καλύτερα σε ξηρασίες, καύσωνες και νέους βιοτικούς κινδύνους, όπως το φλοιοφάγο έντομο που είχε ασκήσει μεγάλη πίεση στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης τα προηγούμενα χρόνια, απειλή η οποία πλέον, φαίνεται να είναι υπό έλεγχο.
Αυτό το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μπορεί να μετατραπεί μακροπρόθεσμα και σε αναπτυξιακή προοπτική, εφόσον οι αναδασώσεις συνδεθούν με συνεπή, μακροπρόθεσμη διαχείριση. Ήδη, στο μεγάλο έργο του Εθνικού Σχεδίου Αναδάσωσης, που παρουσιάζεται από τη Διεύθυνση Αναδασώσεων Κεντρικής Μακεδονίας καταγράφεται δημιουργία πάνω από 70 θέσεων εργασίας, κυρίως από τις τοπικές κοινωνίες, ως άμεσο αποτέλεσμα των εργασιών αναδάσωσης και συντήρησης.
Σε βάθος χρόνου, οι καλλιεργητικοί χειρισμοί, οι αραιώσεις και η οργανωμένη αξιοποίηση της βιομάζας από δράσεις πρόληψης μπορούν να στηρίξουν μια σταθερή τοπική οικονομία γύρω από το δάσος. Με αυτόν τον τρόπο η αναδάσωση δεν παραμένει μόνο μια περιβαλλοντική ανάγκη, αλλά μπορεί να εξελιχθεί και σε μια πρακτική «επένδυση» σε βιώσιμη απασχόληση και ανθεκτική ανάπτυξη.
«Κρίσιμο εργαλείο απέναντι στην κλιματική κρίση οι αναδασωτικές εργασίες»
Με δήλωση της στα Μακεδονικά Νέα, η Δρ.Τατιάνα Καλαϊτζή, Διευθύντρια Αναδασώσεων Κεντρικής Μακεδονίας, επισημαίνει πως οι αναδασωτικές εργασίες, που αποτελούν την κορωνίδα της δασολογικής επιστήμης, αναδεικνύονται σε κρίσιμο εργαλείο ανθρώπινης παρέμβασης στην κλιματική κρίση.
Και προσθέτει αναλυτικά η Δρ. Καλαϊτζή: «Η επιτυχία τους στηρίζεται στην παραγωγή ποιοτικού φυτευτικού υλικού, σε σύγχρονες υποδομές και σε εξελιγμένες τεχνικές φύτευσης, ανάπτυξης και παρακολούθησης της προσαρμογής των φυτών στα κλιματικά και αβιοτικά δεδομένα. Η Διεύθυνση Αναδασώσεων Κεντρικής Μακεδονίας, στο πλαίσιο της υλοποίησης της Εθνικής πολιτικής για τα δάση, το περιβάλλον και το κλίμα, συμμετέχει ενεργά σε όλο το εύρος δράσεων που αποσκοπούν στη διατήρηση του δασικού πλούτου της χώρας. Καίριο ρόλο σε αυτή την προσπάθεια εκτός από τις τεχνικές και τεχνολογικές καινοτομίες, διαδραματίζει η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης στη νέα γενιά μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αυτή η ολιστική προσέγγιση γεννά ελπίδα και προσφέρει φως για τη διαφύλαξη των δασών ως πολύτιμου εργαλείου ζωής για τις επόμενες γενιές».
*Η κ. Γιούλη Αλατζόγλου είναι Τμηματάρχης Προγραμματισμού και Μελετών της ΔΑΚΜ, Επιβλέπουσα της υλοποίησης του έργου του Εθνικού Σχεδίου Αναδάσωσης στη Θεσσαλονίκη αλλά και του έργου Αναδάσωσης στην περιοχή «Ρέμα Μύλος», που αποτελεί το κυριότερο τμήμα της Δημιουργίας Περιαστικού Δάσους Αναψυχής στο Δήμο Παύλου Μελά.
