Η ελληνική διπλωματία θα πρέπει να εκμεταλλευτεί το παράθυρο ευκαιρίας μίας διαφαινόμενης διάρρηξης των σχέσεων Καΐρου-Άγκυρας με αφορμή την κηδεμονία της Ανατολικής Λιβύης, επισημαίνει ο κ. Καμπουρίδης, αντιστράτηγος ε. α. και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Defense & Foreign Affairs, «ακτινογραφώντας» τη διαδρομή των σχέσεων Αιγύπτου-Τουρκίας, καθώς και τις τουρκικές κινήσεις εδραίωσης σχέσεων με αμφότερες τις πλευρές της Λιβύης σε πολιτικό, ενεργειακό αλλά και στρατιωτικό επίπεδο.
Μπροστά στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, ο κ. Καμπουρίδης σημειώνει πως ζητούμενο είναι η από κοινού κινητοποίηση Αθήνας, Καΐρου και Τελ Αβίβ προς ανάσχεση της στόχευσης της Τουρκίας για δορυφoριοποίηση ολόκληρης πλέον της Λιβύης και παράλληλα η προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων της Αθήνας με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Ο κ. Καμπουρίδης αναφέρεται ακόμη στην αποστολή των φρεγατών νοτίως της Κρήτης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της στρατιωτικής παρουσίας σε περιοχές κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Κύριε Καμπουρίδη, ξεκινώντας μπορούμε να κωδικοποιήσουμε τις σχέσεις και την επιρροή της Τουρκίας έναντι της Τρίπολης και πλέον έναντι και της Βεγγάζης;
Η αρχή έγινε το 2019 μέσω της υπογραφής μεταξύ της Άγκυρας και της κυβέρνησης της Τρίπολης στη Δυτική Λιβύη του γνωστού ως τουρκολιβυκού μνημονίου που αφορά στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και το οποίο παραβιάζει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Ταυτόχρονα με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το Νοέμβριο του 2019, είχε υπογραφεί και μία συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας και εκπαίδευσης, όπως επίσημα αναφέρεται.
Στη βάση της συμφωνίας αυτής με την τότε Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) υπό τον Φαγιέζ αλ Σάρατζ, η Τουρκία στην ουσία έβαλε «πόδι» σε δύο βάσεις - μία ναυτική και μία αεροπορική. Η ναυτική βάση βρίσκεται στη Μιζράτα και από το 2019 η Τουρκία διατηρεί εκεί παρουσία με τέσσερα πλοία, μία task force όπως ονομάζεται, που αποτελείται από δύο κορβέτες και δύο φρεγάτες. Επίσης διατηρεί και την αεροπορική βάση στην Αλ-Ουατίγια. Αμφότερες οι βάσεις, ναυτική και αεροπορική, βρίσκονται στη βορειοδυτική Λιβύη.
Προχθές έγινε γνωστός ο θάνατος ενός Τούρκου αντισμηνάρχου στη Λιβύη (κατέληξε από φυσικά αίτια), γεγονός που καταδεικνύει πως η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί στρατιωτική δύναμη στη Δυτική Λιβύη, όπως και επίσης διατηρεί και αριθμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη βάση της Αλ-Ουατίγια. Η Τουρκία παράλληλα έχει αναλάβει και την εκπαίδευση του στρατού της Δυτικής Λιβύης. Πολλοί αξιωματικοί εκπαιδεύονται στην Τουρκία.
Η εκπαίδευση στρατιωτικών θα επεκταθεί τώρα και στην Ανατολική Λιβύη;
Είδαμε ήδη πριν από ένα μήνα τον γιο του Χαλίφα Χαφτάρ, τον αντιστράτηγο Σαντάμ Χαφτάρ, που διατελεί και διοικητής των χερσαίων δυνάμεων της Ανατολικής Λιβύης, να πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Άγκυρα. Το τουρκικό υπουργείο Εθνικής Άμυνας, κατά την τελευταία ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους, ανέφερε πως την περίοδο 15-27 Ιουνίου ο Σαντάμ Χαφτάρ επισκέφθηκε επιτελεία, στρατηγεία, μονάδες εκπαιδεύσεως, μονάδες εκστρατείας.
Παρατηρούμε, λοιπόν, ένα «άνοιγμα» της Τουρκίας· τον προθάλαμο μίας διαδικασία έναρξης σχέσεων με την Ανατολική Λιβύη και στον στρατιωτικό τομέα. Η Άγκυρα, δηλαδή, εδραιώνει σχέσεις με την Ανατολική Λιβύη του Χαλίφα Χαφτάρ και στον πολιτικό και στον στρατιωτικό τομέα.
Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε τις αντιδράσεις που ήλθαν για πρώτη φορά εκ μέρους της Ανατολικής Λιβύης στο ζήτημα της αδειοδότησης από ελληνικής πλευράς της Chevron στα δύο οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, τη στιγμή που παράλληλα αναφέρεται και από πλευράς Λιβύης, αλλά και από τουρκικής πλευράς, ότι βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία να εγκρίνει και η Βουλή των Αντιπροσώπων του Τομπρούκ, της Ανατολικής Λιβύης δηλαδή, το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει παράλληλα η συμφωνία που έχει υπογράψει η Τουρκία με την κυβέρνηση της Τρίπολης όσον φορά την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και η τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου TPAO με την αντίστοιχη εταιρεία NOC της Λιβύης.
Πώς κατάφερε η Τουρκία να κινηθεί σε δύο ταμπλό και να διεισδύσει και στην Ανατολική Λιβύη;
Θα πρέπει ως προς αυτό να υπεισέλθουμε στον παράγοντα Αίγυπτος. Αμέσως μετά τους καταστροφικούς σεισμούς της 5ης και 6ης Φεβρουαρίου του 2023 στην Τουρκία δόθηκε η αφορμή για να υπάρξει μία προσέγγιση του Καΐρου με την Άγκυρα. Είχαμε και την επίσκεψη του Αιγύπτιου πρώην υπουργού Εξωτερικών στην Άγκυρα, όπου είχε συναντηθεί με τον τότε Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, και εκεί φαίνεται ότι υπήρξε ένα παράθυρο να ανοίξει ο δρόμος επαναπροσέγγισης.
Η Αίγυπτος, ωστόσο, είχε θέσει όρο για την επαναπροσέγγιση των δύο πλευρών την απομάκρυνση των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων από τη Λιβύη. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ενώ σε αυτό το διάστημα των δύο ετών που έχουν μεσολαβήσει η Τουρκία με την Αίγυπτο έχουν υπογράψει διάφορες συμφωνίες -και σε θέματα στρατιωτικής συνεργασίας, κοινών εκπαιδεύσεων στον στρατιωτικό τομέα, στην αμυντική βιομηχανία, τον αγροτικό τομέα, καθώς και σε θέματα που έχουν σχέση με λιμένες και υποδομές της Αιγύπτου- σιγά σιγά η Τουρκία στην ουσία απενεργοποίησε αυτόν τον όρο του Καΐρου για επαναπροσέγγιση.
Διότι βλέπουμε ότι η Τουρκία προχώρησε τις σχέσεις με την Αίγυπτο και ταυτόχρονα όχι μόνο δεν απομάκρυνε τις στρατιωτικές δυνάμεις που διατηρούσε και διατηρεί στη Δυτική Λιβύη, αλλά αντίθετα εδραιώνει πολιτικές, ενεργειακές και στρατιωτικές σχέσεις και με την Ανατολική Λιβύη του στρατάρχη Χαφτάρ, ο οποίος στην ουσία βρισκόταν κάτω από την «ομπρέλα» της Αιγύπτου.
Πρόκειται για μία επιτυχία της τουρκικής διπλωματίας και κάτι το οποίο επηρεάζει και τη στρατηγική της ελληνικής διπλωματίας, δεδομένου ότι έχουμε υπογράψει τη συμφωνία για την ΑΟΖ με την Αίγυπτο και μένει να διαφανεί πώς θα εξελιχθεί το ζήτημα αυτό στο μέλλον.
Πώς ερμηνεύετε τις πληροφορίες περί επιδιωκόμενης από την Αίγυπτο παρέμβασης των Ηνωμένων Πολιτειών προς τον Χαλίφα Χαφτάρ για να μην επικυρωθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο από τη Βουλή του Τομπρούκ;
Στην ουσία αυτό αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης απάντησης που σας έδωσα και είναι αποκαλυπτικό της αδυναμίας της Αιγύπτου να ανταποκριθεί.
Αναλογιστείτε ότι η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ήταν οι δύο χώρες που υποστήριζαν τον στρατάρχη Χαφτάρ, δηλαδή την Ανατολική Λιβύη, από την έναρξη της σύγκρουσης με την Τρίπολη το 2019.
Βλέπουμε ότι με αφορμή τους σεισμούς, η Τουρκία αποκατέστησε σχέσεις και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα -υπέγραψε συμφωνίες ύψους άνω των 30 δισ δολαρίων για επενδύσεις των Εμιράτων στην Τουρκία-, αλλά και, όπως σας προανέφερα, στην ουσία πήρε τον Χαλίφα Χαφτάρ ή την Ανατολική Λιβύη από την «αγκαλιά» της Αιγύπτου.
Αυτή η πληροφορία, η είδηση που αναφέρετε, θεωρώ δείχνει τώρα την αδυναμία της Αιγύπτου -καθότι μιας και συνορεύει γεωγραφικά με την Ανατολική Λιβύη, ήταν αυτή που είχε βοηθήσει τον Χαφτάρ εναντίον της κυβέρνησης της Τρίπολης- καθώς και πόσα βήματα πίσω έχει κάνει το Κάιρο στις κόκκινες γραμμές που είχε θέσει απέναντι στην Άγκυρα αναφορικά με την πολιτική της στη Λιβύη.
Ποια στάση εκτιμάτε ότι θα τηρήσουν οι ΗΠΑ όσον αφορά την προσπάθεια της Τουρκίας να αυξήσει την επιρροή της στην Ανατολική Μεσόγειο; Πώς επιδρά το γεγονός ότι αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες έχουν ζωτικά συμφέροντα όσον αναφορά τις έρευνες υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης αλλά και στα οικόπεδα της Κύπρου;
Ο αμερικανικός παράγοντας είναι υποχρεωμένος από τις εξελίξεις να εκδηλώνει παρουσία στην περιοχή, και ιδιαίτερα στη Λιβύη, όχι μόνο για λόγους εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων σε περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και των περιοχών μεταξύ Ελλάδος και Λιβύης, Κρήτης και Λιβύης, αλλά και λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει όλη η περιοχή μέσα από μια γεωπολιτική θεώρηση.
Θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία, στις 12 Δεκεμβρίου του 2024, που ήταν στην ουσία και μία αποτυχία θα λέγαμε της πολιτικής της Ρωσίας στην περιοχή, είδαμε κινήσεις της τελευταίας να μετακινούνται και από τις δύο ρωσικές βάσεις στην Λαττάκεια και την Ταρτούς στρατιωτικά μέσα μάχης προς την Ανατολική Λιβύη του Χαφτάρ.
Συνεπώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες αν θέλουν να έχουν ένα ενισχυμένο αποτύπωμα στην περιοχή θα πρέπει όχι μόνο για λόγους ενεργειακούς, αλλά και γεωπολιτικούς που αφορούν στη Μέση Ανατολή, στη σκιά δε και της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν αλλά και όχι μόνο, να έχουν έκδηλη παρουσία στην περιοχή, ιδιαίτερα στο βόρειο αυτό κομμάτι της αφρικανικής χερσονήσου.
Πώς κρίνετε την αποστολή των ελληνικών φρεγατών νοτίως της Κρήτης;
Πρόκειται για πολύ σημαντική και πολύ θετική εξέλιξη η αποστολή ναυτικής δύναμης τριών φρεγατών νοτίως της Κρήτης και το ζήτημα αυτό έχει δύο πυλώνες. Ο πρώτος αφορά την ανάσχεση των ροών και ο δεύτερος έχει σχέση με αυτή καθαυτή την ελληνική παρουσία σε περιοχές κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.
Όσον αφορά το πρώτο, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι το Πολεμικό Ναυτικό δεν αποτελεί την καλύτερη επιλογή για την ανάσχεση των ροών δεδομένου ότι είναι αποστολή της ακτοφυλακής και του λιμενικού της κάθε χώρας, όμως ας μην ξεχνάμε ότι και μόνο η παρουσία ναυτικής δύναμης σε μια θαλάσσια περιοχή αποθαρρύνει τους διακινητές και ακόμη και τους πρόσφυγες-μετανάστες να κινηθούν μέσα από μια περιοχή που πλέον ελέγχεται από στρατιωτική δύναμη.
Άρα, λοιπόν, θα λέγαμε ότι έστω και ως συμβολισμός δρα αποτρεπτικά η παρουσία του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στην περιοχή στο σκέλος που αφορά στην ανάσχεση των προσφυγικών ροών προς την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα.
Ως προς τον δεύτερο πυλώνα που αποτελεί και την ουσιαστική πτυχή, αυτό της στρατιωτικής παρουσίας, θα πρέπει να πούμε ότι είναι πολύ σημαντική η παρουσία μας σε μια περιοχή όπου έχει δοθεί άδεια για έρευνα στον αμερικανικό κολοσσό Chevron σε δύο οικόπεδα νοτίως της Κρήτης. Ακόμη νοτιότερα βρίσκεται το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό που, όπως προαναφέραμε, έχει μία παρουσία έξι ετών από το 2019 στην περιοχή.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι είναι αναγκαία και επιτακτική η παρουσία του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στην περιοχή όπου θα υπάρχουν ενεργειακές εξελίξεις με έρευνες σε οικόπεδα σε περιοχές κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.
Ποια θα πρέπει να είναι τα βήματα της Αθήνας μπροστά στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί εν όψει και της επίσκεψης του κ. Γεραπετρίτη στη Λιβύη;
Η Ελλάδα έχει χάσει έδαφος όσον αφορά τις εξελίξεις που σχετίζονται με την επόμενη μέρα στη Λιβύη. Ενώ διατηρούσαμε άριστες σχέσεις με τον Χαλίφα Χαφτάρ, βλέπουμε ότι σιγά-σιγά η Ανατολική Λιβύη πέφτει στην «αγκαλιά» της Τουρκίας.
Εκτιμώ ότι θα πρέπει η Ελλάδα καταρχήν να ενεργοποιηθεί σε συνεργασία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ διότι στην ουσία ο άξονας Τουρκίας και Λιβύης -και μιλάμε και για τις δύο πλευρές της Λιβύης- διεμβολίζει όχι μόνο τη συμφωνία ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου, αλλά αγγίζει και πολλά άλλα ζητήματα που έχουν σχέση με την ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας-Αιγύπτου, Κύπρου-Αιγύπτου, καθώς επίσης και όλα τα προγράμματα που έχουν σχέση με τη συνεργασία μας με το Ισραήλ σε ενεργειακά και όχι μόνο θέματα.
Η ελληνική διπλωματία θα πρέπει ιδίως να εκμεταλλευτεί το παράθυρο ευκαιρίας που δίνεται μέσω μίας διαφαινόμενης διάρρηξης των σχέσεων Αιγύπτου-Τουρκίας με αφορμή την κηδεμονία της Ανατολικής Λιβύης. Να ενεργήσει από κοινού με τις χώρες της περιοχής, το Ισραήλ και κυρίως την Αίγυπτο, και πέραν τούτου να προσπαθήσει να βελτιώσεις σχέσεις με την κυβέρνηση της Τρίπολης και να επιδείξει ένα πιο ενεργητικό πρόσωπο διότι σε αντίθετη περίπτωση θα δούμε την Τουρκία να κερδίζει έδαφος στο στόχο που έχει θέσει και ο οποίος είναι να δημιουργήσει κράτη-δορυφόρους στην περιοχή, τα οποία θα εξυπηρετούν τα συμφέροντά της. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού αποτελεί και η Συρία.
Χρειάζεται ένα κοινό σχέδιο, συνεπώς, με την Αίγυπτο και το Ισραήλ για την ανάσχεση του άξονα Άγκυρα-Βεγγάζη-Τομπρούκ και Άγκυρα-Τρίπολη - ένα κοινό σχέδιο για την ανάσχεση της στόχευσης της Τουρκίας για δορυφοροποίηση ολόκληρης πλέον της Λιβύης.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.
