Σε μια μεγάλη αίθουσα γεμάτη οθόνες, δορυφορικές εικόνες, ζωντανά δεδομένα και επιχειρησιακές ειδοποιήσεις από κάθε γωνιά του κόσμου, αναβοσβήνουν σήματα για πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς, υγειονομικές και ανθρωπιστικές κρίσεις. Γύρω από τα συστήματα παρακολούθησης, ομάδες αναλυτών και ειδικών εργάζονται αδιάκοπα, ανταλλάσσοντας πληροφορίες, αξιολογώντας κινδύνους και συντονίζοντας την άμεση ευρωπαϊκή απόκριση.
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων περιηγήθηκε στους χώρους του Κέντρου και συνομίλησε με τους ανθρώπους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή κάθε κρίσης.
Το ERCC άρχισε να λειτουργεί στις 15 Μαΐου 2013 και υπάγεται στη Γενική Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG ECHO). Αποτελείται από προσωπικό προερχόμενο από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων και αξιωματικών Πυροσβεστικών Σωμάτων κρατών-μελών της ΕΕ.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η εκπρόσωπος Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Έβα Χρντσιρόβα, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει ολοένα και πιο σύνθετες κρίσεις και προκλήσεις ενώ προσθέτει ότι η κλιματική αλλαγή βεβαίως και συμβάλλει στην ταχεία μεταβολή του τοπίου των κινδύνων και των καταστροφών, καθιστώντας, μεταξύ άλλων, τα ακραία καιρικά φαινόμενα πιο συχνά, έντονα και λιγότερο προβλέψιμα. «Όλες οι χώρες της ΕΕ επηρεάζονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει πλημμύρες στην Κεντρική - Ανατολική Ευρώπη, πυρκαγιές που εξαπλώνονται από ανατολικά προς δυτικά και από βορρά προς νότο, ξηρασίες, καύσωνες που σπάνε κάθε ρεκόρ, το φαινόμενο DANA στην Ισπανία και άλλα. Η Ευρώπη είναι η ήπειρος με την ταχύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη», σημειώνει.
Λόγω αυτής της πολυπλοκότητας των προκλήσεων, όπως αναφέρει η κυρία Χρντσιρόβα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε φέτος τη στρατηγική της Ένωσης για την ετοιμότητα, με στόχο να υποστηριχθούν τα κράτη μέλη και να ενισχύσουν την ικανότητα της Ευρώπης να προλαμβάνει και να ανταποκρίνεται σε αναδυόμενες απειλές.
Η στρατηγική της ΕΕ για την ετοιμότητα υιοθετήθηκε τον Μάρτιο του 2025 και περιλαμβάνει 30 βασικές δράσεις και ένα λεπτομερές σχέδιο δράσης για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Σύμφωνα με την κυρία Χρντσιρόβα ορισμένα αποτελέσματα, έχουν ήδη καταγραφεί. Δύο παραδείγματα, όπως εξηγεί, είναι η στρατηγική της ΕΕ για τη δημιουργία αποθεμάτων και η πρόταση της Κομισιόν για την αναθεώρηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ.
Πίσω από τις οθόνες του ERCC – Πώς λειτουργεί 24/7
Στην επιχειρησιακή αίθουσα, η κίνηση δεν σταματά ποτέ. Κάθε βάρδια αποτελείται από αξιωματικούς υπηρεσίας, αναλυτές, χαρτογράφους, ειδικούς και εμπειρογνώμονες σε φυσικές καταστροφές και ανθρωπιστικές κρίσεις, πυροσβέστες και στελέχη πολιτικής προστασίας από διαφορετικές χώρες.
Ανάμεσά τους ο αξιωματικός υπηρεσίας, Αντώνιος Παναγόπουλος, όπου εδώ και δύο χρόνια εργάζεται στο ERCC. Η αποστολή του, όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, είναι ο συντονισμός επιχειρήσεων πολιτικής προστασίας της ΕΕ ενώ προσθέτει ότι παρακολουθώντας τα εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης κι ενημέρωσης, μαζί με τους συναδέλφους του είναι υπεύθυνοι προκειμένου να έχουν επίγνωση της κατάστασης διαρκώς.
«Όταν εντοπίσουμε μια πιθανή επικείμενη καταστροφή, μπορούμε να αυξήσουμε το επίπεδο ετοιμότητας, να συμβουλευτούμε τους συναδέλφους μας για να αξιολογήσουμε καλύτερα την κατάσταση και ακόμη και να προτείνουμε την ενεργοποίηση συγκεκριμένων εργαλείων. Όταν μια καταστροφή συντελεστεί, διευκολύνουμε τον συντονισμό μεταξύ της χώρας που ζητά βοήθεια και των χωρών που προσφέρουν τη βοήθεια αυτή. Ιδιαίτερα κατά την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών -ένα συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα- η διαδικασία είναι εξαιρετικά γρήγορη και αποτελεσματική. Επιπλέον, διευκολύνουμε την ανάπτυξη δυνατοτήτων και εμπειρογνωμόνων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, υποστηρίζουμε τη μεταφορά βοήθειας στις περιοχές που έχουν πληγεί από καταστροφές και, γενικά, παρακολουθούμε όλες τις διαδικασίες των επιχειρήσεων αντιμετώπισης καταστροφών του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας έως ότου καλυφθούν οι ανάγκες και αναδιαταχθούν οι ομάδες», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παναγόπουλος.
Σημαντικές αποστολές και κρίσιμες επεμβάσεις
Η πορεία του ERCC συνοδεύεται από πολυάριθμες κρίσιμες επιχειρήσεις που έχουν σημαδέψει την ιστορία του. Όπως επισημαίνει η εκπρόσωπος, ορισμένες από τις πιο σημαντικές αποστολές είναι:
* Τυφώνας Haiyan στις Φιλιππίνες (Νοέμβριος 2013): η πρώτη μεγάλη επιχείρηση που συντονίστηκε από το ERCC.
* Κρίση Έμπολα στη Δυτική Αφρική (2014): εκτεταμένη πολιτικο-στρατιωτική και ανθρωπιστική εφοδιαστική επιχείρηση .
* Σεισμός στο Νεπάλ (2015): μεγάλη επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, καθώς και ανθρωπιστικής βοήθειας.
* Ευρωπαϊκή αντιπυρική περίοδος 2017 (Πορτογαλία και άλλες χώρες): περιγραφεται ως η πιο δύσκολη σεζόν δασικών πυρκαγιών εκείνη την εποχή.
* COVID-19 (2020): τεράστια αύξηση αιτημάτων βοήθειας (τα αιτήματα αυξήθηκαν απότομα το 2020) και σημαντικός συντονισμός σε επίπεδο υλικοτεχνικής υποστήριξης και ιατρικής περίθαλψης.
* Πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας (από τον Φεβρουάριο του 2022): περιγράφεται ως η μεγαλύτερη και μακροβιότερη επιχείρηση του ERCC/Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ στην ιστορία του Μηχανισμού, με τη διανομή εκατομμυρίων ειδών, την ενεργοποίηση μεγάλων κέντρων εφοδιασμού και συνεχείς ιατρικές διακομιδές.
* Σεισμοί στη Συρία και την Τουρκία (Φεβρουάριος 2023): μεγάλη επιχείρηση έρευνας και διάσωσης και ανθρωπιστική βοήθεια.
* Κατάσταση στη Μέση Ανατολή: ιατρικές διακομιδές από τη Γάζα, υποστηριζόμενες αναχωρήσεις πολιτών της ΕΕ κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, συνεχιζόμενη ανθρωπιστική βοήθεια.
* Αντιπυρική περίοδος 2025: η χρονιά με τον μεγαλύτερο αριθμό ενεργοποιήσεων για δασικές πυρκαγιές σε μία μόνο σεζόν.
«Αυτές οι επιχειρήσεις αποδεικνύουν το εύρος, τη δυναμική και τη συνεχή παρουσία του ERCC σε όλο τον κόσμο», επισημαίνει η κυρία Χρντσιρόβα.
«Η Ελλάδα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της πολιτικής προστασίας»
Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Ελλάδα έχει υποβάλει αίτημα για βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας 19 φορές ενώ έχει ανταποκριθεί σε αιτήματα άλλων χωρών 54 φορές. Όπως τονίζει η κυρία Χρντσιρόβα η χώρα μας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της πολιτικής προστασίας και προσθέτει ότι έχει ενεργοποιήσει τον Μηχανισμό 12 φορές για δασικές πυρκαγιές από το 2017, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα «την καταστροφική πυρκαγιά του 2023 στον Έβρο - τη μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη».
Όπως σημειώνει, η Ελλάδα έχει συμβάλει στο να καταστεί ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για την προστασία των πολιτών από καταστροφές.
Στο μέλλον η Ελλάδα θα φιλοξενήσει δύο νέα αεροσκάφη στον μόνιμο στόλο εναέριας πυρόσβεσης του rescEU, με τις παραδόσεις να αναμένεται να ξεκινήσουν το 2028. Επιπλέον, η Ελλάδα υποδέχεται κάθε καλοκαίρι ομάδες πυροσβεστών από άλλα κράτη μέλη στο πλαίσιο του προγράμματος προ- εγκατάστασης της ΕΕ, πρόγραμμα που στη συνέχεια υιοθετήθηκε από την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία και συνεχίζει να επεκτείνεται.
Συνολικά, «αυτές οι προσπάθειες καταδεικνύουν τον εποικοδομητικό ρόλο της Ελλάδας στη συλλογική ευρωπαϊκή ετοιμότητα και ανταπόκριση», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κυρία Χρντσιρόβα.
Αναφορικά με την διαχείριση των κινδύνων και των καταστροφών από την Ελλάδα η εκπρόσωπος Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπογραμμίζει ότι πέρυσι πραγματοποιήθηκε μια αξιολόγηση για την Ελλάδα. Η αξιολόγηση, όπως τονίζει, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα τελευταία χρόνια, η χώρα έχει καταβάλει συγκεκριμένες προσπάθειες για να εφαρμόσει μια αλλαγή μοντέλου από τη διαχείριση των πυρκαγιών στη διαχείριση του κινδύνου πυρκαγιών, εστιάζοντας περισσότερο στην πρόληψη και προωθώντας μια διατομεακή και ολιστική προσέγγιση. Η συνεργασία μεταξύ των βασικών φορέων που εμπλέκονται στον συνολικό κύκλο διαχείρισης του κινδύνου πυρκαγιών αυξάνεται συνεχώς και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη βελτίωση της συνεργασίας των εμπλεκόμενων μερών στα διάφορα εδαφικά επίπεδα. Αυτές οι αποτελεσματικές σχέσεις θα πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω και να επεκταθούν ώστε να συμπεριλάβουν και άλλους φορείς, όπως τον ιδιωτικό τομέα, την έρευνα και την ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς και τους πολίτες, με σκοπό την προώθηση μιας προσέγγισης που θα περιλαμβάνει το σύνολο της κυβέρνησης και το σύνολο της κοινωνίας».
Σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου η κυρία Χρντσιρόβα, επισημαίνει ότι χρειάζεται «να επενδύσουμε όχι μόνο στην αντιμετώπιση αλλά και στην πρόληψη, πρόβλεψη και ετοιμότητα». «Πιο συχνοί και πιο έντονοι καύσωνες και ξηρασίες οδηγούν σε υψηλότερο κίνδυνο πυρκαγιών και σε μεγαλύτερες αντιπυρικές περιόδους», σημειώνει.
Τα νέα εργαλεία για ενίσχυση της ετοιμότητας και της ανθεκτικότητας
Με βάση τη στρατηγική τής Ένωσης για την ετοιμότητα που υιοθετήθηκε τον φετινό Μάρτιο διατίθενται πλέον, όπως τονίζει η κυρία Χρντσιρόβα, συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στις εθνικές προσπάθειες ετοιμότητας, ενισχύοντας τον συντονισμό και την αποτελεσματικότητα και προωθώντας μια κουλτούρα ανθεκτικότητας μέσω της συμμετοχής όλων των κομματιών της κοινωνίας.
Στο πλαίσιο αυτό όπως σημειώνει, ενισχύεται ο στόλος του rescEU, με περισσότερα εναέρια μέσα πυρόσβεσης, χρηματοδοτούμενα πλήρως από την ΕΕ ενώ διευρύνονται τα στρατηγικά αποθέματα της ΕΕ περιλαμβάνοντας ιατρικά μέσα, κινητά νοσοκομεία και εξοπλισμό CBRN.
Η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπογραμμίζει ότι «ο χρόνος είναι κρίσιμος στις οξείες κρίσεις - αλλά και στην πρόβλεψή τους». Για τον λόγο αυτό, όπως τονίζει, η ΕΕ επενδύει στην ενίσχυση εργαλείων στρατηγικής προνοητικότητας και έγκαιρης προειδοποίησης, όπως οι χάρτες του Copernicus Emergency Management Service (CEMS) και οι εξειδικευμένες επιστημονικές ομάδες υποστήριξης, μεταξύ των οποίων και η ειδική ομάδα για τις δασικές πυρκαγιές κατά την αντιπυρική περίοδο. Παράλληλα, επισημαίνει ότι ένας από τους στόχους είναι η βελτίωση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, με την Επιτροπή να αναπτύσσει νέες κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας PreparEU.
«Η επικείμενη υπηρεσία Galileo Emergency Warning (EWSS) και το Copernicus Emergency Management Service θα επιτρέψουν στις εθνικές αρμόδιες Αρχές πολιτικής προστασίας να έχουν άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες έγκαιρης προειδοποίησης από το διάστημα, ώστε να διαδίδουν απευθείας μηνύματα προειδοποίησης στον πληθυσμό», σημειώνει. Ακόμη δύο βασικοί πυλώνες, όπως υπογραμμίζει, είναι οι πολιτικές πρόληψης και ανθεκτικότητας καθώς και η ετοιμότητα των πολιτών.
