Σε σημείο καμπής βρίσκεται τόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία, όσο και η εκεχειρία στη Γάζα, με κοινό παρονομαστή στα δύο μέτωπα, τον Αμερικανό πρόεδρο ο οποίος προσπαθεί να επιβάλει την ειρήνη με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο.
Στο μεν πρώτο μέτωπο, η διεθνής κοινότητα και ειδικά η Ευρώπη, παρακολουθούν με αμηχανία τις εξελίξεις με τις επαφές Τραμπ με Πούτιν και Ζελένσκι, αναμένοντας την επικείμενη συνάντηση στη Βουδαπέστη. Στο δε μέτωπο της Γάζας, οι εχθροπραξίες της Κυριακής ανάμεσα στη Χαμάς και το Ισραήλ, υπενθυμίζουν πόσο εύθραυστη εξακολουθεί να είναι η ειρηνευτική διαδικασία που βρίσκεται μόλις στα πρώτα της στάδια ….με τα δύσκολα να έπονται.
Μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα, ο Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος, Θόδωρος Τσίκας σκιαγραφεί τις κινήσεις Τράμπ και τις προσπάθειες του για μια γρήγορη επιτυχία στο Ουκρανικό, χαρακτηρίζοντας την… βιασύνη αυτή, ως το αδύναμο σημείο του Αμερικανού προέδρου, το οποίο γνωρίζει και προσπαθεί να εκμεταλλευτεί ο Πούτιν.
Ο κ. Τσίκας αναλύει τις δηλώσεις Τράμπ-Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, ενώ στη συνέχεια σχολιάζει την «Αμυντική ετοιμότητα έως το 2030» που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως απάντηση στη Ρωσική απειλή. Επίσης, εξηγεί γιατί η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία – και το οπλοστάσιο της – ενώ τέλος, μιλάει για τις εξελίξεις στη Γάζα και μεταξύ άλλων εκτιμά ότι η εκεχειρία δεν θα τιναχτεί στον αέρα, παρά τα όσα έγιναν το τελευταίο 48ωρο.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ. Θόδωρου Τσίκα στον Αλέξανδρο Αλεξιάδη
Βλέπουμε ότι υπάρχει μια κινητικότητα με πρωτοβουλία του Πρόεδρου Τραμπ, με τη συνάντηση που είχε με τον Ζελένσκι, την επικείμενη συνάντηση με τον Ρώσο Πρόεδρο κ.α. Μπορεί κατά τη γνώμη σας να υπάρξει κάποια θετική εξέλιξη στον νέο γύρο των επαφών, ώστε να τεθούν και οι πρώτες βάσεις για μια ενδεχόμενη διακοπή των εχθροπραξιών;
Το κρίσιμο θέμα είναι εάν ο Τραμπ είναι διατεθειμένος να χρησιμοποιήσει τους μοχλούς και τα μέσα πίεσης που διαθέτει, προκειμένου να πιέσει τον Πούτιν. Εάν δεν το κάνει αυτό, ο Πούτιν δεν έχει ιδιαίτερους λόγους να σταματήσει την εισβολή του στην Ουκρανία. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην αύξηση της στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας των ΗΠΑ προς την Ουκρανία.
Για παράδειγμα, έχει κατατεθεί ένα νομοσχέδιο στο Αμερικανικό Κογκρέσο, υπογεγραμμένο από πολλούς γερουσιαστές και βουλευτές και των δύο Αμερικανικών Κομμάτων - και Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών - το οποίο προβλέπει 400-500% δασμούς επί των ρωσικών προϊόντων και κυρώσεις σε χώρες που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο ή ρωσικό φυσικό αέριο. Κυρίως αυτό αφορά Κίνα και Ινδία, διότι με αυτόν τον τρόπο ενισχύουν την ρωσική πολεμική μηχανή. Εάν όμως δεν το κάνει αυτό ο Τραμπ, φαίνεται ότι βρισκόμαστε πάλι στο σημείο που ήμασταν πριν από δύο μήνες, προτού γίνει η συνάντηση Τραμπ -Πούτιν στην Αλάσκα. Πάλι συζητάμε τα ίδια θέματα.
Η Ευρώπη την ίδια στιγμή μοιάζει λίγο αμήχανη ακόμα ως προς τις εξελίξεις. Σαν να αναμένει τις πρωτοβουλίες Τραμπ για να δει που θα οδηγήσουν.
Ο Τραμπ δεν θέλει την Ευρώπη ως παράγοντα διαμόρφωσης των εξελίξεων και στη ρωσοουκρανική σύγκρουση. Βέβαια, έχει ανάγκη την Ευρώπη για ορισμένα θέματα. Π.χ, για το πώς θα διασφαλιστεί η όποια συμφωνία επί του εδάφους, δηλαδή, να πάνε κάποια ευρωπαϊκά στρατεύματα στο ουκρανικό έδαφος και να επιτηρήσουν την υλοποίηση της όποιας συμφωνίας υπάρξει. Και φυσικά, για να συμβάλουν οικονομικά στην ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.
Επομένως, ναι μεν δεν τους θέλει διαμορφωτές της όποιας λύσης, αλλά δεν μπορεί να τους έχει και εντελώς απ' έξω. Κυρίως όμως, ο Πούτιν είναι αυτός που δεν θέλει τους Ευρωπαίους και αυτό του το έχει «δώσει» ο Τραμπ. Ενώ ο Μπάιντεν δεν του το έδινε, ο Τραμπ του το δίνει. Ο Πούτιν δεν θέλει τους Ευρωπαίους. Όπως και δεν θέλει να συνομιλήσει με τον Ζελένσκι, αλλά θέλει να κάνει συνολική διαπραγμάτευση με τον Τραμπ -όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά γενικότερα για την επαναδιαμόρφωση μιας νέας διεθνούς τάξης, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο, με αναγνώριση μιας ευρύτερης σφαίρας επιρροής της Ρωσίας κλπ. Άρα αυτό του το έχει δώσει ο Τραμπ, διότι φαίνεται ότι έχει ανάγκη μια γρήγορη επιτυχία. Και αυτό είναι αδύναμο σημείο του. Δηλαδή ο Πούτιν ξέρει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ανάγκη μια γρήγορη συμφωνία και για να το αξιοποιήσει αυτό πολιτικά στο εσωτερικό της Αμερικής, και για το θέμα του βραβείου Νόμπελ, κλπ. Και επομένως αυτό είναι ένα αδύναμο σημείο του Τραμπ.
Όσον αφορά στη συνάντηση ανάμεσα στον Αμερικανό και τον Ουκρανό πρόεδρο, τι ξεχωρίσατε από το γεγονός;
Κατά τη διάρκεια που γινόταν ο ανοιχτός διάλογος μπροστά στις κάμερες μεταξύ Τραμπ και Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, εκεί ο Ουκρανός πρόεδρος διατύπωσε την επίσημη θέση του - που την είχε πάντα - ότι πρέπει να υπάρξει πρώτα εκεχειρία και μετά να γίνουν διαπραγματεύσεις. Ο Τραμπ είπε ότι «εγώ προτιμώ μια γενική, βιώσιμη και μακρόπνοη ειρήνη». Κάτι το οποίο είναι βέβαια η θέση του Πούτιν και αυτό, γιατί είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί. Δηλαδή είναι προφανές ότι οι όροι μιας εκεχειρίας, είναι πολύ πιο απλοί από τους όρους μιας μόνιμης ειρηνευτικής διευθέτησης. Επομένως όταν προσπαθείς να βρεις τους όρους μιας μόνιμης ειρηνευτικής διευθέτησης, δίνεις χρόνο στον πόλεμο. Άρα δίνεις χρόνο στον Πούτιν να συνεχίσει την εισβολή στην Ουκρανία.
Μετά τη συνομιλία του με τον Ζελένσκι, ο Τραμπ έκανε μια δήλωση μπροστά στην κάμερα, ότι «ζητώ από τα δύο μέρη να μείνουν εκεί που βρίσκονται», ζητώντας ουσιαστικά το πάγωμα των γραμμών του μετώπου.
Αυτό είναι πιθανό να μπορεί να γίνει αποδεκτό από τις δύο πλευρές, διότι και οι δύο έχουν κουραστεί και έχουν βέβαια πολύ μεγάλη επιβάρυνση από τη συνέχιση του πολέμου. Είναι κοντά στη θέση του Ζελένσκι για εκεχειρία, υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι δεν θα αναγνωριστούν νομικά, διπλωματικά, διεθνώς, οι κατακτήσεις της Ρωσίας στα ουκρανικά εδάφη, γιατί ο Πούτιν θα ζητήσει κάτι τέτοιο. Όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, διότι πια ανατρέπεται πλήρως το διεθνές Δίκαιο και ο κάθε ένας που θέλει να κάνει κατακτήσεις, θα μπορεί να το κάνει και να ζητάει μετά τη διπλωματική τους αναγνώριση. Είναι άλλο το «πάγωμα» των γραμμών ενός μετώπου, όπου τα εδάφη αυτά θα θεωρούνται από τη διεθνή κοινότητα κατεχόμενα - παρά το γεγονός ότι η Ρωσία λέει ότι τα έχει προσαρτήσει - και είναι εντελώς διαφορετικό το θέμα της διπλωματικής αναγνώρισης, που είναι μια «κόκκινη γραμμή» η οποία δεν πρέπει να ξεπεραστεί.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή η θέση του Τραμπ -εάν παραμείνει ίδια, διότι έχουμε δει πολλές μεταστροφές και κωλοτούμπες- θα μπορούσε ίσως να είναι μια διέξοδος. Βέβαια ο Πούτιν θα ζητήσει κάποια ανταλλάγματα, αλλά αυτό είναι θέμα της συνάντησης που θα έχουν κάποια στιγμή στη Βουδαπέστη ο Αμερικανός και ο Ρώσος πρόεδρος.
Στο θέμα της Ευρωπαϊκής άμυνας, ανακοινώθηκε ένας «χάρτης» πορείας για «Αμυντική ετοιμότητα ως το 2030». Πιστεύετε ότι είναι ρεαλιστική η υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδιασμού μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα;
Νομίζω ότι κυρίως - όχι αποκλειστικά, αλλά κυρίως - είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Διότι ακόμα και η εξεύρεση και η παροχή οικονομικών πόρων για να γίνει αυτό, προϋποθέτει πολιτικές αποφάσεις των κυβερνήσεων των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και η ταχύτητα είναι θέμα πολιτικής βούλησης, διότι πρέπει να εξευρεθούν από δεδομένο «καλάθι» οι πόροι. Νομίζω όμως ότι γενικά οι Ευρωπαίοι έχουν κατανοήσει ότι έχουν ήδη καθυστερήσει σε αυτόν τον τομέα και ότι πρέπει να επιταχύνουν τα βήματά τους. Ήδη τα έχουν επιταχύνει σε μεγάλο βαθμό από τότε που ανέλαβε ο Τραμπ την προεδρία των ΗΠΑ, διότι έχουν αρχίσει πλέον να καταλαβαίνουν ότι έχουν ένα τεράστιο θέμα ασφάλειας στην ευρωπαϊκή ήπειρο, που είναι η απειλή της Ρωσίας και η οποία δεν θα εξαλειφθεί, ακόμα και αν υπάρξει κάποιου τύπου διευθέτηση στο ουκρανικό μέτωπο. Και ταυτόχρονα κατανοούν ότι, με Τραμπ ή χωρίς Τραμπ, οι Αμερικανοί αργά ή γρήγορα θα αρχίσουν να μειώνουν τη δέσμευσή τους για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Είναι πολύ πιθανό να μειώσουν τα στρατεύματά τους κλπ.
Αυτό μπορεί με τον Τραμπ να γίνεται βίαια και απότομα, αλλά είναι σχεδιασμός πολλών Αμερικανών προέδρων, κυρίως διότι θέλουν να ρίξουν το βάρος τους στον Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό, κυρίως για την ανάσχεση της ανερχόμενης Κίνας. Επομένως δεν μπορούν οι Ευρωπαίοι παρά να προχωρήσουν σε έναν τέτοιο σχεδιασμό και νομίζω ότι θα προχωρήσουν αρκετά .
Εκτός από την Ουκρανία, στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης, drones – τα οποία αναφέρονται στον σχεδιασμό για την Ευρωπαϊκή Άμυνα - παράγει κυρίως η Τουρκία. Υπάρχει περίπτωση να κινηθεί η Ευρώπη προς αυτήν την κατεύθυνση για εξοπλισμό και αυτό τι θα σημαίνει για τις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας; Θα αναβαθμιστούν περαιτέρω;
Οι Ευρωπαίοι χρειάζονται την Τουρκία. Η Τουρκία έχει μια πολύ ισχυρή αμυντική βιομηχανία η οποία παράγει κάποιου τύπου εξοπλισμούς, τους οποίους αυτή τη στιγμή τουλάχιστον δεν έχουν οι ευρωπαϊκές χώρες. Και αυτός είναι και ο λόγος που έχουν βάλει ένα όριο, ότι ένα 35% των συνολικών προμηθειών μπορεί να προέρχεται από άλλες χώρες πέραν των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και οι άλλες χώρες είναι συγκεκριμένες. Είναι η Βρετανία, η Τουρκία, πιθανόν να είναι και ο Καναδάς και ίσως και η Νορβηγία. Ευρωπαϊκές χώρες (εκτός του Καναδά) που είναι μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά όχι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επομένως ως έναν βαθμό αυτό το πράγμα θα γίνει. Και γενικώς οι Ευρωπαίοι εκτιμούν πάρα πολύ τη γεωπολιτική θέση της Τουρκίας που είναι σε μια πολύ κρίσιμη περιοχή. Βρίσκεται πολύ κοντά στο μέτωπο της σύγκρουσης Ουκρανίας-Ρωσίας, βρίσκεται πολύ κοντά στη Μέση Ανατολή που είναι η άλλη μεγάλη κρίση - έχει σύνορα με Συρία, Ιράν, Ιράκ- έχει σύνορα πάνω στον Καύκασο - ας θυμηθούμε την πρόσφατη διευθέτηση της σύγκρουσης Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν – και υπό αυτήν την έννοια οι Ευρωπαίοι θέλουν αρκετά κοντά τους την Τουρκία.
Τώρα η μορφή, η έκταση, ο βαθμός της σύνδεσης αυτής, φυσικά θα εξαρτηθεί και από διαπραγματεύσεις και από την πολιτική βούληση των διαφόρων μερών. Αλλά νομίζω ότι κατά βάση, επειδή και οι Ευρωπαίοι θέλουν και η Τουρκία θέλει, ως έναν βαθμό αυτό θα υλοποιηθεί.
Πάντως βλέπουμε ότι η Τουρκία συνεχίζει να πέφτει στα «μαλακά» όσον αφορά στην αντιμετώπιση της και από την Ευρώπη και από την Αμερική.
Και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι η Τουρκία είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, τουλάχιστον στην ευρύτερη περιοχή μας. Μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία είναι μέρος της ευρωπαϊκής Ασφάλειας, καθώς είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Δεν υπάρχει αμφιβολία για αυτό. Επίσης, επισήμως είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορεί να έχουν παγώσει προς το παρόν οι διαπραγματεύσεις, αλλά είναι στον κατάλογο των υποψηφίων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επομένως, έχει σχέση με όλους τους δυτικούς οργανισμούς. Άρα τη θεωρούν ιδιόρρυθμο μεν - με ιδιαιτερότητες δηλαδή - αλλά τμήμα ενός συλλογικού συστήματος, που σχηματικά το ονομάζουμε «Δύση».
Στη Λωρίδα της Γάζας, υπάρχει σε εξέλιξη μια διαδικασία για την επιστροφή των σορών, η οποία γίνεται εν μέσω νέων εχθροπραξιών κυρίως κατά τη χθεσινή μέρα. Είναι μόλις η αρχή της συμφωνίας και θα θέλαμε να μας πείτε εάν κατά τη γνώμη σας συνεχίζει να είναι εξαιρετικά εύθραυστη η κατάσταση εκεί.
Εύθραυστη είναι η κατάσταση έτσι κι αλλιώς, γιατί είναι τέτοιες οι συνθήκες που την καθιστούν εύθραυστη. Το κυρίως θέμα βέβαια, δεν είναι η επιστροφή των υπόλοιπων σορών των νεκρών ομήρων διότι φαίνεται ότι σε αυτόν τον τομέα και ο Τραμπ δίνει μια πίστωση χρόνου στη Χαμάς, κατανοεί δηλαδή τις τεχνικές δυσκολίες που υπάρχουν ώστε να επιλυθεί το ζήτημα. Πιστεύω ότι και οι επιμέρους αυτές επιθέσεις που σημειώθηκαν χθες, δεν οδηγούν, προς το παρόν τουλάχιστον, σε κατάρρευση της εκεχειρίας.
Το δύσκολο είναι η δεύτερη φάση, η οποία βέβαια ήδη συζητείται, δηλαδή, τεχνικά κλιμάκια της Χαμάς και του Ισραήλ έχουν παραμείνει στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου και συνεχίζουν να συζητούν τις λεπτομέρειες της εφαρμογής της συμφωνίας. Η δεύτερη φάση είναι αυτή που προβλέπει ότι πρέπει να αφοπλιστεί η Χαμάς. Είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα το πώς θα επιτευχθεί αυτό. Υπάρχει η πρόνοια ότι θα εγκατασταθεί μια πολυεθνική δύναμη στη Γάζα, κυρίως από αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, η οποία θα αναλάβει την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας και στην οποία κατά βάση θα πρέπει να παραδώσει τον οπλισμό της η Χαμάς.
Το θέμα είναι ότι για να εγκατασταθεί αυτή η δύναμη χρειάζεται περίπου ένα διάστημα από έναν έως τρεις μήνες και τίθεται ένα μεγάλο ερώτημα «ποιος θα ελέγχει τη Γάζα στην περίοδο αυτή, όπου μπορούν να συμβούν πολλά». Όμως, το γεγονός ότι ο Τραμπ συνεχίζει να πιέζει για την υλοποίηση της συμφωνίας του, καθιστά τα δύο μέρη, το Ισραήλ και τη Χαμάς, πολύ προσεκτικά και αρκετά επιφυλακτικά στο να τελειώσουν, να τινάξουν στον αέρα τη συμφωνία. Γιατί φοβούνται τις συνέπειες από τον Τραμπ, διαφορετικές βέβαια για την κάθε πλευρά. Επομένως, νομίζω ότι είναι οι «ωδίνες ενός τοκετού» που εξελίσσεται - όπως πάντοτε έχουν οι τοκετοί - αλλά αυτή τη στιγμή δεν νομίζω ότι είμαστε σε φάση να τιναχθεί στον αέρα η συμφωνία.
Βέβαια η αλήθεια είναι πως οι δύο πλευρές έχουν έντονη ρητορική, γιατί η κάθε πλευρά μιλάει στο εσωτερικό της ακροατήριο. Ο Νετανιάχου μιλάει στο δικό του εσωτερικό ακροατήριο, κυρίως κοιτώντας προς τους ακροδεξιούς συμμάχους του στην κυβέρνηση και η Χαμάς κοιτάει στο εσωτερικό ακροατήριο της Γάζας, σε έναν σκληροπυρηνικό κόσμο που την ακολουθεί και που την στηρίζει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε θα οδηγηθούν στα άκρα.
