Σύμφωνα με ανάλυση του Politico, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επέμεινε ότι το σχέδιο ύψους €1,8 τρισεκατομμυρίων θα καταστήσει το ταμείο της ΕΕ «μεγαλύτερο», «εξυπνότερο» και «οξύτερο», και ότι ο προϋπολογισμός ήταν «ο πιο φιλόδοξος που έχει προταθεί ποτέ».
Όλες οι εθνικές πρωτεύουσες, όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρέπει να συμφωνήσουν επί του σχεδίου πριν εγκριθεί.
Καθώς τα στρατόπεδα αρχίζουν να διαμορφώνονται, το Poltico συνέταξε έναν χρήσιμο οδηγό για το ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν, αν εφαρμοστεί η αρχική πρόταση.
Ποιοι είναι οι χαμένοι;
Οι αγρότες
Στον τελευταίο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) ανερχόταν στα €386,6 δισ.
Αυτή τη φορά, έχουν προβλεφθεί €300 δισ. για τη γεωργία.
Και η Κομισιόν ρίχνει «αλάτι στην πληγή». Ενώ η ΚΑΠ αποτελούσε ένα αυτόνομο τμήμα του προϋπολογισμού, τώρα έχει συγχωνευθεί με χρηματοδότηση για άλλες πολιτικές σε ένα ταμείο για τα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης».
Βάσει αυτών των σχεδίων, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να δαπανήσουν τουλάχιστον €300 δισ. για τη γεωργία και θα μπορούσαν να δαπανήσουν περισσότερα εφόσον το επιλέξουν.
Καπνικά προϊόντα
Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του προϋπολογισμού θα προέλθει από τις εθνικές συνεισφορές των χωρών της ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε επίσης τρεις νέους φόρους που στοχεύουν στα ηλεκτρικά απόβλητα, τις μεγάλες εταιρείες και τα καπνικά προϊόντα όπως τα τσιγάρα και τα πούρα.
Αυτά τα αγαθά φορολογούνται προς το παρόν από τα μεμονωμένα κράτη, τα οποία κρατούν τα έσοδα για τον εαυτό τους.
Ο στόχος είναι να παραχθούν από €25 έως €30 δισ. ετησίως, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του κοινού χρέους της ΕΕ που χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης μετά την Covid.
Οι τιμές των τσιγάρων ήδη πρόκειται να αυξηθούν σε όλη την ΕΕ στο πλαίσιο μιας πολυαναμενόμενης ενημέρωσης της Οδηγίας για τη Φορολογία του Καπνού, με τις πρόχειρες εκτιμήσεις να αναφέρουν ότι η τιμή ενός πακέτου θα αυξηθεί κατά 1-2 ευρώ
Φύση
Η βιοποικιλότητα πρόκειται να χάσει το δικό της αποκλειστικό μερίδιο στον προϋπολογισμό της ΕΕ και αντ’ αυτού θα ενσωματωθεί σε έναν ευρύτερο στόχο για το «κλίμα και το περιβάλλον» που θα ανέρχεται στο 35% του προϋπολογισμού, φτάνοντας περίπου τα €700 δισ.
Προηγουμένως — επιπλέον του στόχου για 30% δαπάνες για το κλίμα — το 7,5% των ετήσιων δαπανών επρόκειτο να διατεθεί σε στόχους για τη βιοποικιλότητα το 2024, με άνοδο στο 10% το 2026 και το 2027.
Ο νέος στόχος «κλίματος και περιβάλλοντος» θα εξυπηρετεί όλους τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, από το κλίμα και τη βιοποικιλότητα έως την κυκλική οικονομία και την πρόληψη της ρύπανσης.
Το πρόγραμμα LIFE — ειδική χρηματοδότηση για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα — έχει επίσης απορροφηθεί στα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια», καθώς και στο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας ύψους €410 δισ., το οποίο συγκεντρώνει διάφορα υφιστάμενα χρηματοδοτικά προγράμματα.
Μη κυβερνητικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι οι αλλαγές αυτές ενδέχεται να σημαίνουν ότι η χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα θα αποδυναμωθεί. Η ΕΕ ήδη αντιμετωπίζει ένα εκτιμώμενο ετήσιο χρηματοδοτικό κενό για τη βιοποικιλότητα ύψους €37 δισ., σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ποιοι είναι οι κερδισμένοι;
Ανατολικές χώρες και Ουκρανία
Οι ανατολικές χώρες σημείωσαν μεγάλη νίκη την Τετάρτη, όταν η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι ανατολικές περιοχές, και ιδιαίτερα εκείνες που συνορεύουν με την Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, θα λάβουν περισσότερα κονδύλια από τις υπόλοιπες ώστε να καλύψουν τόσο τις ανάγκες ασφαλείας όσο και τις οικονομικές τους ανάγκες.
Κέρδισαν επίσης μία ακόμη μάχη: Αν και η ΕΕ ήταν απελπισμένη για φρέσκο χρήμα για τα ταμεία της, δεν συμπεριέλαβε τα έσοδα από την ήδη σχεδιασμένη επέκταση του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές στο προτεινόμενο καλάθι νέων πηγών εσόδων.
Τέλος, η ΕΕ πρότεινε τη στήριξη της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας και της πορείας της προς την ένταξη στην ΕΕ με επιπλέον €100 δισ.
Πληρωτές λογαριασμών ρεύματος
Σύμφωνα με την πρόταση, η ΕΕ θα ενισχύσει δραστικά τη στήριξη για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ ώστε να μειωθούν οι τιμές του ρεύματος, οι οποίες επισημάνθηκαν σε έκθεση του πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι ως η «Αχίλλειος πτέρνα» της Ευρώπης στην ανταγωνιστικότητα με τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Ο Μηχανισμος «Συνδέοντας την Ευρώπη», ένα ταμείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναβάθμιση υποδομών και την επένδυση σε νέες τεχνολογίες, θα δει τον ενεργειακό της προϋπολογισμό να αυξάνεται στα €30 δισ. από μόλις €6 δισ. Επιπλέον, τα δίκτυα θα έχουν πρόσβαση στο σημαντικά διευρυμένο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας ύψους €410 δισ. σε μια προσπάθεια να μειωθεί η σπατάλη και να μειωθούν οι λογαριασμοί για τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά.
Ο Ντράγκι προειδοποίησε ότι «οι επενδύσεις σε υποδομές είναι αργές και ανεπαρκείς», ενώ η σταθερά ακριβότερη ενέργεια αναγκάζει τους κατασκευαστές να μειώσουν την παραγωγή ή να μετεγκατασταθούν.
Ψηφιακές τεχνολογίες
Η Επιτροπή θέλει να πενταπλασιάσει τα χρήματα του μπλοκ για τις ψηφιακές τεχνολογίες, διακήρυξε η φον ντερ Λάιεν. Κάτι τέτοιο θα ανέβαζε τα ψηφιακά κεφάλαια στα 54,8 δισεκατομμύρια ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό.
Πρόκειται για μια τεράστια αύξηση σε έναν τομέα όπου, ήδη, η ΕΕ επένδυε σημαντικά κεφάλαια για την έρευνα και την καινοτομία. Αλλά τα διακυβεύματα έχουν αυξηθεί, με περιοχές από τις ΗΠΑ έως την Κίνα να ανταγωνίζονται σκληρά για καινοτόμες τεχνολογίες - κυρίως την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Η ψηφιακή τεχνολογία είναι ένας από τους τέσσερις πυλώνες ενός νέου, ολοκληρωμένου Ταμείου Ανταγωνιστικότητας, το οποίο διαθέτει συνολικό ποσό 410 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Άμυνα
Η πρόταση της Επιτροπής είναι να διατεθούν τουλάχιστον 131 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα και το διάστημα, πράγμα που σημαίνει «πενταπλασιασμό σε σχέση με σήμερα», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.
Ξεχωριστοί προϋπολογισμοί θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας του μπλοκ. Η πρόταση «δείχνει μια ευπρόσδεκτη φιλοδοξία», σχολίασε η Χάνα Νέουμαν, Γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία συμμετέχει στην Επιτροπή Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το ποσό συνάδει με τις ανάγκες που εντόπισε νωρίς ο Επίτροπος Άμυνας Άντριους Κουμπίλιους όταν μίλησε για πρώτη φορά στο Politico στα τέλη του περασμένου έτους.
Έρευνα και πολιτισμός
Το εμβληματικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης του μπλοκ, Horizon Europe, πρόκειται να σχεδόν διπλασιαστεί στα 175 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι ήδη ένα από τα μεγαλύτερα τέτοια ταμεία στον κόσμο, με προϋπολογισμό 95 δισεκατομμυρίων ευρώ - αν και μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υποστήριξε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες της για έρευνα και ανάπτυξη στα 220 δισεκατομμύρια ευρώ προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική.
Η κατανομή για το εμβληματικό πρόγραμμα της ΕΕ για την κινητικότητα των φοιτητών, Erasmus+, αυξήθηκε κατά 50% σε πάνω από 40 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης ένα νέο πρόγραμμα, το «AgoraEU», αξίας 8,6 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα υποστηρίξει τον πολιτισμό, τα μέσα ενημέρωσης και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Ποιοι βρίσκονται σε εκκρεμότητα;
Στρατιωτική κινητικότητα και πόλεις και περιφέρειες
Η Επιτροπή θέλει η Ένωση να διαθέσει 17,7 δισεκατομμύρια ευρώ για στρατιωτική κινητικότητα, σύμφωνα με τον Επίτροπο Μεταφορών, Απόστολο Τζιτζικώστα. Στα χαρτιά, αυτό μοιάζει με μια σημαντική νίκη σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό στρατιωτικής κινητικότητας ύψους 1,7 δισεκατομμυρίων ευρώ στον τρέχοντα προϋπολογισμό.
Στην πραγματικότητα, υπολείπεται κατά πολύ των 75 δισεκατομμυρίων ευρώ ή ακόμα και 100 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε δηλώσει ότι χρειαζόταν ο Τζιτζικώστας.
Ενώ τμήματα του προϋπολογισμού για τις πολιτικές μεταφορές μπορεί να υποστηρίζουν υποδομές διπλής χρήσης - και ενδέχεται να αξιοποιηθούν πρόσθετα αμυντικά κονδύλια - οι στρατιωτικές ανάγκες εξακολουθούν να φαίνονται να αντιμετωπίζονται μόνο εν μέρει.
Παράλληλα, το πρόγραμμα χρηματοδότησης συνοχής της ΕΕ έχει ως στόχο να ενισχύσει την ανάπτυξη στις φτωχότερες περιοχές του μπλοκ και να μειώσει την ανισότητα. Αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ένα τρίτο του τρέχοντος προϋπολογισμού της ΕΕ.
Αλλά αντί να αποτελεί αυτόνομη πολιτική στην πρόταση προϋπολογισμού του 2028, η χρηματοδότηση συνοχής αντιμετωπίζεται μέσω των λεγόμενων Εθνικών και Περιφερειακών Σχεδίων Εταιρικής Σχέσης που έχουν αναπτυχθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Σε μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής, η Επιτροπή υπόσχεται ότι οι φτωχότερες περιοχές του μπλοκ θα λάβουν 218 δισεκατομμύρια ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό, κάτι που ήταν βασικό αίτημα του επιτρόπου περιφερειών Ραφαέλε Φίτο.
Ωστόσο, δεν έχουν δοθεί τέτοιες εγγυήσεις για την υπόλοιπη ΕΕ, γεγονός που προκαλεί φόβους ότι το συνολικό διατιθέμενο ποσό για την περιφερειακή ανάπτυξη θα είναι μικρότερο από ό,τι στον τρέχοντα προϋπολογισμό.
