Οι αντάρτες της M23 κατέλαβαν δύο μεγάλες πόλεις στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο και αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για την κυβέρνηση στην Κινσάσα εδώ και δύο δεκαετίες. Η επίθεση προκάλεσε φόβους για νέο περιφερειακό πόλεμο, καθώς οι γειτονικοί στρατοί ήδη πήραν θέση.
Έκτοτε έχει διεξαχθεί μια σειρά ειρηνευτικών συνομιλιών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και του Κατάρ, αλλά αυτές οι προσπάθειες έχουν υπονομευτεί από τους μεσολαβητές που βιάζονται να κλείσουν συμφωνίες και βασίζονται σε προηγούμενες συμφωνίες που έχουν συναφθεί από Αφρικανούς διαπραγματευτές πριν οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, ανέφεραν οι ειδικοί.
Οι αντάρτες θέλουν την απελευθέρωση κρατουμένων πριν προχωρήσουν οι συνομιλίες, καθώς και μια συμφωνία για την κατανομή της εξουσίας στα μέρη του Κονγκό που ελέγχουν τώρα. Η κυβέρνηση του προέδρου του Κονγκό Φέλιξ Τσισεκέντι, εν τω μεταξύ, αρνείται να παραδώσει την εξουσία σε εδάφη που έχει χάσει ή να παραδώσει κρατούμενους.
Αμφότερες οι πλευρές αποστέλλουν τώρα εκατοντάδες άνδρες σε πολλές πόλεις της πρώτης γραμμής στις ανατολικές επαρχίες του Κονγκό που συνορεύουν με τη Ρουάντα και το Μπουρούντι, όπου η βία συνεχίζεται αμείωτη ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονται, σύμφωνα με αξιωματούχους της κυβέρνησης και των ανταρτών του Κονγκό.
Οι αιματοχυσίες συνεχίζονται
Ο ΟΗΕ και ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταγράψει εκατοντάδες δολοφονίες με συνοπτικές διαδικασίες, καθώς και βασανιστήρια και βιασμούς που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές από τότε που υπογράφηκαν οι προκαταρκτικές ειρηνευτικές συμφωνίες, πρώτα στην Ουάσινγκτον και στη συνέχεια στη Ντόχα.
Τον Ιούνιο, Αμερικανοί μεσολαβητές μεσολάβησαν για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Κονγκό και Ρουάντα με στόχο τον τερματισμό της υποστήριξης που η Ουάσινγκτον και οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ λένε ότι παρέχει το Κιγκάλι στους αντάρτες. Μια παράλληλη ειρηνευτική προσπάθεια υπό την ηγεσία του Κατάρ είχε ως στόχο να σφραγίσει μια συμφωνία μεταξύ της Κινσάσα και των ανταρτών, αλλά έχασε την προθεσμία της 18ης Αυγούστου.
Ο πόλεμος για τα ορυκτά
Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι οι αμερικανικές εταιρείες που εποφθαλμιούν ένα κομμάτι του ορυκτού πλούτου του Κονγκό θα επενδύσουν δισεκατομμύρια δολάρια, εάν τελειώσουν οι μάχες.
Αυτό θα απαιτούσε την επίλυση μιας σύγκρουσης που έχει τις ρίζες της στη γενοκτονία της Ρουάντα το 1994, η οποία πυροδότησε μια σειρά πολέμων στο Κονγκό που έχουν σκοτώσει, ακρωτηριάσει και εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Μετά τη γενοκτονία, στην οποία σκοτώθηκαν περίπου 1 εκατομμύριο Τούτσι και μετριοπαθείς Χούτου, τα απομεινάρια της ηττημένης πολιτοφυλακής Χούτου κατέφυγαν στο Κονγκό, σχηματίζοντας μια ομάδα γνωστή ως FDLR. Έκτοτε, η FDLR έχει συλλάβει πολίτες και έχει συμμετάσχει σε διάφορους κατά διαστήματα πολέμους του Κονγκό, κατά καιρούς συμμαχώντας με την κυβέρνηση στην πρωτεύουσα Κινσάσα.
Οι αντάρτες της M23 είναι η τελευταία εξέγερση που εμφανίστηκε για να προστατεύσει τους Τούτσι του Κονγκό. Η Ρουάντα αρνείται ότι υποστηρίζει τους αντάρτες, αλλά λέει ότι θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να αμυνθεί από την FDLR.
Η Κινσάσα κατηγορεί το Κιγκάλι ότι χρησιμοποιεί την M23 ως μέσο για τη λεηλασία πολύτιμων ορυκτών από το έδαφος του Κονγκό και λέει ότι ο στρατός της Ρουάντα έχει διαπράξει «μαζικά και συστηματικά εγκλήματα».
Ειδικοί του ΟΗΕ έχουν τεκμηριώσει την εξαγωγή μέσω της Ρουάντα μεγάλων ποσοτήτων λεηλατημένων ορυκτών όπως χρυσός και κολτάν - που χρησιμοποιούνται σε κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές και άλλη τεχνολογία. Η M23 ελέγχει τώρα την αλυσίδα εφοδιασμού, από τα ορυχεία μέχρι τα σύνορα.
Ένας αξιωματούχος της προεδρίας, ο οποίος αρνήθηκε να κατονομαστεί, δήλωσε: «Ο στόχος της εξέγερσης είναι η ανατροπή της κυβέρνησης. Επομένως, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση των επιθέσεων της M23».
Έχοντας ιδρυθεί το 2012, η M23 κατέλαβε για λίγο την Γκόμα - την πρωτεύουσα της επαρχίας Βόρειου Κίβου του Κονγκό και έδρα 1 εκατομμυρίου ανθρώπων - πριν αποσυρθεί υπό διπλωματική και στρατιωτική πίεση. Μια δεκαετία αργότερα, μαχητές σε βάσεις κοντά στα ορεινά σύνορα του Κονγκό με την Ουγκάντα και τη Ρουάντα πήραν ξανά τα όπλα.
Χιλιάδες σκοτώθηκαν στις προελάσεις των ανταρτών τον Ιανουάριο, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη αναφέρουν ότι περίπου 7,8 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πλέον εκτοπισμένοι.
Η M23 διαθέτει αυτή τη στιγμή τουλάχιστον 14.000 στρατιώτες σε όλο το Βόρειο και Νότιο Κίβου, συμπεριλαμβανομένων 9.000 νεοεκπαιδευμένων νεοσύλλεκτων, σύμφωνα με δύο πηγές του ΟΗΕ και τρεις διπλωμάτες.
Ένα σημείο ανάφλεξης αναδύεται σε μια πόλη στην πρώτη γραμμή που ονομάζεται Ουβίρα στις όχθες της λίμνης Τανγκανίκα στο Νότιο Κίβου.
Η M23, οι δυνάμεις της Ρουάντα και μια συμμαχική τοπική πολιτοφυλακή με επικεφαλής τους Τούτσι έχουν προχωρήσει και αντιμετωπίζουν εκεί εκατοντάδες νέα στρατεύματα της κυβέρνησης του Κονγκό, συμμάχους του στρατού του Μπουρούντι και φιλοκυβερνητικούς μαχητές πολιτοφυλακής γνωστούς ως Γουαζαλέντο, σύμφωνα με επτά πηγές της κυβέρνησης του Κονγκό και του συνασπισμού των ανταρτών.
Τον Αύγουστο, η M23 κατηγόρησε την Κινσάσα και τους συμμάχους της για σχεδόν καθημερινές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυροβολικό εναντίον των Τούτσι, γνωστών ως Banyamulenge, επιδιώκοντας να τους απομονώσει στα υψίπεδα του Νότιου Κίβου.
Ένα άλλο σημείο ανάφλεξης είναι η Walikale, όπου βρίσκεται ένα ορυχείο που παράγει περίπου το 6% του παγκόσμιου κασσίτερου. Εκεί, η κυβέρνηση έχει προσλάβει δεκάδες ξένους στρατιωτικούς εργολάβους για να υποστηρίξουν τα στρατεύματα, δήλωσαν στο Reuters δύο διπλωμάτες και δύο κάτοικοι. Εργολάβοι της ιδιωτικής εταιρείας ασφαλείας Agemira βρίσκονται επίσης στο Κισανγκάνι, μια πύλη προς την ανατολή, δήλωσαν εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ τον Ιούλιο.
Ο Έρικ Πρινς, υποστηρικτής του Τραμπ που προσφέρει υπηρεσίες ασφαλείας παγκοσμίως, υπέγραψε συμφωνία ασφαλείας με την κυβέρνηση του Κονγκό, αλλά δεν έχει ακόμη αναπτύξει προσωπικό, σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει την επιχείρηση. Ο Πρινς αρνήθηκε να σχολιάσει το χρονοδιάγραμμα της αναμενόμενης ανάπτυξης.
Οι συμφωνίες που δεν εφαρμόστηκαν
Από την αναβίωση της M23 το 2022, οι Αφρικανοί ηγέτες προσπάθησαν να τερματίσουν τις μάχες μέσω διπλωματίας και αποστολής στρατευμάτων.
Το 2024, η Αγκόλα μεσολάβησε για μια συμφωνία μεταξύ Κονγκό και Ρουάντα που στόχευε στον αφοπλισμό των ανταρτών Χούτου σε αντάλλαγμα για την αποχώρηση των στρατευμάτων της Ρουάντα. Η συμφωνία δεν εφαρμόστηκε πριν κλιμακωθούν οι μάχες.
Η διπλωματία των ΗΠΑ, η οποία επανέφερε τη Ρουάντα και το Κονγκό στη συμφωνία που είχε μεσολαβήσει η Αγκόλα, έχει αποφέρει κάποια μέτρια κέρδη.
Τον Μάρτιο, η πίεση των ΗΠΑ στη Ρουάντα οδήγησε στην αποχώρηση της M23 από το Walikale, την πόλη εξόρυξης κασσιτέρου που κατείχαν για λίγο.
Ωστόσο, μόνο μια χούφτα διαπραγματευτών ανταρτών και κυβέρνησης παραμένουν στην πρωτεύουσα του Κατάρ, δήλωσαν η M23 και η κυβέρνηση του Κονγκό. Η M23 δήλωσε τον Ιούλιο ότι το Κονγκό πρέπει να απελευθερώσει περίπου 700 κρατούμενους για να προχωρήσουν οι συνομιλίες. Η Κινσάσα δεν έχει απελευθερώσει κανέναν έκτοτε.
Το Κατάρ πρότεινε τη δημιουργία μιας νέας δύναμης αποτελούμενης από την M23 και την αστυνομία του Κονγκό για να ασφαλίσει την περιοχή για πέντε χρόνια, σύμφωνα με ένα προσχέδιο συμφωνίας.
Στις 30 Αυγούστου, ο Τσισεκέντι αμφισβήτησε την ανάγκη να βοηθήσουν οι εξωτερικοί παράγοντες στην επίτευξη ειρήνης, λέγοντας στους επευφημούντες υποστηρικτές του κόμματος ότι η διαμεσολάβηση ήταν περιττή.
«Επιτρέψτε μας να λύσουμε τα προβλήματα του Κονγκό μεταξύ μας», είπε.
Απαντώντας, η M23 κατηγόρησε την Κινσάσα ότι παραβίασε την εκεχειρία και αθέτησε τις υποσχέσεις.
Ένας αξιωματούχος της προεδρίας του Κονγκό δήλωσε αργότερα ότι τα σχόλια αφορούσαν τις προσπάθειες υπό αφρικανική ηγεσία και ότι η Κινσάσα παρέμεινε προσηλωμένη στις διαδικασίες του Κατάρ και των ΗΠΑ.
Στις 3 Σεπτεμβρίου, αξιωματούχοι των ΗΠΑ, του Κατάρ, του Κονγκό και της Ρουάντα αναγνώρισαν ότι υπήρχαν καθυστερήσεις και συνεχιζόμενη βία, αλλά δήλωσαν ότι όλες οι πλευρές παρέμειναν προσηλωμένες στην ειρηνευτική διαδικασία.
