Η συνωμοσία του στρατού του προέδρου Άσαντ να εκχωματώσει τον μαζικό τάφο στην Κουταϊφά και να δημιουργήσει έναν τεράστιο δεύτερο τάφο στην έρημο Ντουμάιρ έξω από την πόλη δεν είχε αναφερθεί ποτέ ξανά πριν την αποκλειστική αποκάλυψη του Reuters.
Για να εντοπίσει την τοποθεσία του τάφου στο Ντουμάιρ και να τεκμηριώσει τη μεγάλη αυτή επιχείρηση, το Reuters μίλησε με 13 άτομα που έχουν άμεση γνώση της διετούς προσπάθειας μεταφοράς των σωμάτων, εξέτασε έγγραφα που παρήγαγαν αξιωματούχοι που ενεπλάκησαν και ανέλυσε εκατοντάδες δορυφορικές εικόνες και των δύο χώρων, τραβηγμένες κατά τη διάρκεια ετών.
Η επιχείρηση μεταφοράς σωμάτων από την Κουταϊφά σε άλλη κρυφή τοποθεσία δεκάδων χιλιομέτρων ονομάστηκε «Επιχείρηση Μετακίνηση της Γης» και διήρκεσε από το 2019 έως το 2021.
Σύμφωνα με μάρτυρες, σκοπός της ήταν να καλυφθούν τα εγκλήματα της κυβέρνησης Άσαντ και να αποκατασταθεί η εικόνα της.
Το Reuters ενημέρωσε την κυβέρνηση του προέδρου Αχμέντ αλ Σάρα για τα ευρήματα της έρευνας την Τρίτη. Η κυβέρνηση δεν απάντησε άμεσα σε ερωτήματα για την έκθεση.
Το πρακτορείο δεν αποκαλύπτει εδώ την ακριβή θέση του χώρου ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος παρεμβολών ή αλλοίωσης του τάφου.
Μία επερχόμενη αποκλειστική έκθεση του Reuters θα αναλύσει λεπτομερώς πώς η κυβέρνηση Άσαντ εκτέλεσε τη μυστική επιχείρηση και πώς οι ρεπόρτερ εντόπισαν το σχέδιο.
Με τουλάχιστον 34 χαρακώματα μήκους έως 2 χιλιομέτρων, ο τάφος στην έρημο Ντουμάιρ είναι ένας από τους πλέον εκτεταμένους που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου, διαπίστωσε το Reuters.
Μαρτυρίες και οι διαστάσεις του νέου χώρου υποδηλώνουν ότι εκεί ενδέχεται να είναι θαμμένοι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι.
Η κυβέρνηση του Άσαντ άρχισε να θάβει τους νεκρούς στην Κουταϊφά γύρω στο 2012, στις αρχές του εμφύλιου. Σύμφωνα με μάρτυρες, ο μαζικός τάφος περιείχε πτώματα στρατιωτών και κρατουμένων που πέθαναν στις φυλακές και στα στρατιωτικά νοσοκομεία του καθεστώτος.
Ένας Σύρος ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποκάλυψε την Κουταϊφά το 2014, δημοσιεύοντας φωτογραφίες στα τοπικά μέσα που αποκάλυπταν την ύπαρξη και τη γενική θέση του τάφου στα περίχωρα της Δαμασκού.
Η ακριβής θέση ήρθε στο φως λίγα χρόνια αργότερα μέσω μαρτυριών στο δικαστήριο και άλλων δημοσιευμάτων.
Για τέσσερις νύχτες σχεδόν κάθε εβδομάδα, από τον Φεβρουάριο του 2019 έως τον Απρίλιο του 2021, έξι έως οκτώ φορτηγά γεμάτα χώμα και ανθρώπινα κατάλοιπα ταξίδευαν από την Κουταϊφά προς τον χώρο της ερήμου Ντουμάιρ, αφηγούνται μάρτυρες που συμμετείχαν στην επιχείρηση.
Το Reuters δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει αν σώματα από άλλες τοποθεσίες επίσης μεταφέρθηκαν στο μυστικό σημείο και δεν βρήκε έγγραφα που να αναφέρουν την «Επιχείρηση Μετακίνηση της Γης» ή μαζικούς τάφους γενικότερα.
Όλοι όσοι συμμετείχαν θυμούνται έντονα τη δυσωδία, ανάμεσά τους δύο οδηγοί φορτηγών, τρεις μηχανικοί, ένας χειριστής εκσκαφέα και ένας πρώην αξιωματικός της Προεδρικής Φρουράς που συμμετείχε από τις αρχικές φάσεις της μεταφοράς.
Ο πρώην πρόεδρος Άσαντ, που βρίσκεται στη Ρωσία, και αρκετοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι που ταυτοποιήθηκαν από μάρτυρες ως κεντρικοί στη επιχείρηση δεν ήταν δυνατόν να σχολιάσουν. Μετά την πτώση του δικτάτορα αργά πέρυσι, ο Άσαντ και πολλοί από τους συνεργάτες του διέφυγαν από τη χώρα.
Η ιδέα της μεταφοράς χιλιάδων σωμάτων γεννήθηκε στα τέλη του 2018, όταν ο Άσαντ πλησίαζε στη νίκη στον εμφύλιο. Ο δικτάτορας ήλπιζε ότι θα επανέλθει σε διεθνή αναγνώριση μετά από χρόνια κυρώσεων και κατηγοριών για βαρβαρότητα, είπε ο πρώην αξιωματικός της Προεδρικής Φρουράς.
Εκείνη την εποχή, ο Άσαντ ήδη κατηγορούνταν ότι κρατούσε χιλιάδες Σύρους υπό κράτηση. Ωστόσο, ανεξάρτητες συριακές οργανώσεις ή διεθνείς φορείς δεν είχαν πρόσβαση στις φυλακές ή στους μαζικούς τάφους.
Δύο οδηγοί και ο αξιωματικός είπαν στο Reuters ότι τους είχαν ενημερώσει από στρατιωτικούς διοικητές πως ο σκοπός της μεταφοράς ήταν το κλείσιμο του μαζικού τάφου της Κουταϊφά και η απόκρυψη των αποδείξεων μαζικών δολοφονιών.
Μέχρι την πτώση του Άσαντ, όλα τα 16 χαρακώματα που είχε τεκμηριώσει το Reuters στην Κουταϊφά είχαν αδειάσει.
Περισσότεροι από 160.000 άνθρωποι εξαφανίστηκαν μέσα στο τεράστιο σύστημα ασφαλείας του αποπεμφθέντος δικτάτορα και πιστεύεται ότι είναι θαμμένοι σε δεκάδες μαζικούς τάφους που δημιούργησε, σύμφωνα με συριακές οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων.
Η οργανωμένη εκσκαφή και η ανάλυση DNA θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αναζήτηση της τύχης τους, διευκολύνοντας ένα από τα πιο επώδυνα ζητήματα της Συρίας.
Ωστόσο, με περιορισμένους πόρους στη Συρία, ακόμη και γνωστοί μαζικοί τάφοι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αφύλακτοι. Οι νέες Αρχές της χώρας, που ανέτρεψαν τον Άσαντ τον Δεκέμβριο, δεν έχουν δημοσιοποιήσει έγγραφα για τα άτομα που είναι θαμμένα σε αυτούς, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις από τις οικογένειες των αγνοουμένων.
Ο Υπουργός Έκτακτης Ανάγκης και Διαχείρισης Καταστροφών της Συρίας, Ραέντ αλ Σαλέχ, δήλωσε ότι ο μεγάλος αριθμός θυμάτων και η ανάγκη ανοικοδόμησης του συστήματος δικαιοσύνης εμποδίζουν το έργο.
Η νέα Εθνική Επιτροπή για τους Αγνοούμενους της Συρίας ανακοίνωσε σχέδια για τη δημιουργία τράπεζας DNA και μιας ψηφιακής κεντρικής πλατφόρμας για τις οικογένειες των αγνοουμένων και επισήμανε την επείγουσα ανάγκη εκπαίδευσης ειδικών στην ιατροδικαστική και τη δοκιμή DNA.
«Υπάρχει μια αιμορραγούσα πληγή όσο οι μητέρες περιμένουν να βρουν τους τάφους των γιων τους, οι σύζυγοι περιμένουν να βρουν τους τάφους των ανδρών τους και τα παιδιά περιμένουν να βρουν τους τάφους των πατέρων τους», δήλωσε ο al-Saleh στην ημιεπίσημη συριακή ιστοσελίδα al-Watan στα τέλη Αυγούστου.
Ο Μοχάμεντ αλ Αμπνταλάχ, επικεφαλής του Syria Justice and Accountability Center, μιας συριακής οργάνωσης που επιχειρεί να εντοπίσει τους αγνοουμένους και να ερευνήσει εγκλήματα πολέμου, είπε ότι μια αδέξια μεταφορά σωμάτων όπως αυτή από την Κουταϊφά στο Ντουμάιρ είναι καταστροφική για τις οικογένειες που θρηνούν.
«Το να ενώσεις τα κομμάτια αυτών των λειψάνων ώστε να επιστραφούν ολοκληρωμένα στις οικογένειες θα είναι εξαιρετικά δύσκολο», είπε οαλ Αμπνταλάχ, μετά την ενημέρωσή του από τα ευρήματα του Reuters. Χαρακτήρισε τη δημιουργία της επιτροπής για τους αγνοούμενους ως θετικό βήμα από τη νέα κυβέρνηση.
«Έχει πολιτική στήριξη, αλλά εξακολουθεί να του λείπουν οι πόροι και οι ειδικοί», πρόσθεσε.
Οι οδηγοί, οι μηχανικοί και άλλα άτομα που συμμετείχαν στη μεταφορά είπαν ότι το να μιλήσουν εκείνη την εποχή για την επιχείρηση σήμαινε βέβαιο θάνατο.
«Κανείς δεν θα αψηφούσε τις εντολές», είπε ένας οδηγός. «Εσύ ο ίδιος μπορεί να καταλήξεις στα χαρακώματα».
