Η απόφαση επιβεβαιώνει τον οδικό χάρτη REPowerEU της ΕΕ για τον τερματισμό της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια, μετά την οπλοποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο από τη Ρωσία και τις επανειλημμένες διακοπές εφοδιασμού προς την ΕΕ, οι οποίες είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
Ο προτεινόμενος κανονισμός εισάγει νομικά δεσμευτική, σταδιακή απαγόρευση τόσο των εισαγωγών φυσικού αερίου μέσω αγωγών όσο και των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τη Ρωσία, με πλήρη απαγόρευση που θα ισχύσει από την 1η Ιανουαρίου του 2028.
Η συμφωνία του Συμβουλίου διατηρεί αυτήν την προθεσμία και, ως εκ τούτου, αποτελεί ένα φιλόδοξο μήνυμα προθυμίας για την υλοποίηση της σταδιακής κατάργησης. Ο κανονισμός θα συμβάλει στον πρωταρχικό στόχο της επίτευξης μιας ανθεκτικής και ανεξάρτητης αγοράς ενέργειας της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού.
Μεταβατική φάση για υφιστάμενες συμβάσεις προμήθειας
Το Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου θα απαγορευτούν από την 1η Ιανουαρίου 2026, διατηρώντας παράλληλα μια μεταβατική περίοδο για τις υφιστάμενες συμβάσεις. Συγκεκριμένα, οι βραχυπρόθεσμες συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν από τις 17 Ιουνίου 2025 μπορούν να συνεχιστούν έως τις 17 Ιουνίου 2026, ενώ οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις μπορούν να διαρκέσουν έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
Οι τροποποιήσεις σε υφιστάμενες συμβάσεις θα επιτρέπονται μόνο για περιορισμένους επιχειρησιακούς σκοπούς και δεν μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των όγκων, εκτός από ορισμένες δυνατότητες ευελιξίας για τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν χερσαία σύνορα και επηρεάζονται από πρόσφατες αλλαγές στις οδούς εφοδιασμού.
Τελωνειακές διαδικασίες και άδειες
Σε σύγκριση με την πρόταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο απλοποίησε τις τελωνειακές υποχρεώσεις, θεσπίζοντας ελαφρύτερες απαιτήσεις και διαδικασίες τεκμηρίωσης για τις εισαγωγές μη ρωσικού φυσικού αερίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι πληροφορίες πρέπει να παρέχονται στις αρμόδιες αρχές πριν από την είσοδο του φυσικού αερίου στο τελωνειακό έδαφος της ΕΕ, ενώ για τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου κατά τη μεταβατική φάση ζητούνται περισσότερες πληροφορίες, όπως η ημερομηνία και η διάρκεια της σύμβασης, οι συμφωνημένες ποσότητες και τυχόν τροποποιήσεις.
Το Συμβούλιο συμπεριέλαβε την απαίτηση ότι και οι δύο κατηγορίες εισαγωγών θα υπόκεινται σε καθεστώς προηγούμενης άδειας, προκειμένου να διασφαλιστεί η εφαρμογή της απαγόρευσης:
- Για το ρωσικό φυσικό αέριο και τις εισαγωγές της μεταβατικής περιόδου, οι πληροφορίες για την άδεια πρέπει να υποβάλλονται τουλάχιστον ένα μήνα πριν από την έναρξη ισχύος.
- Για μη ρωσικό φυσικό αέριο, η απόδειξη πρέπει να προσκομιστεί τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν από την είσοδο.
- Στην περίπτωση μικτών φορτίων LNG, η τεκμηρίωση πρέπει να αποδεικνύει τα αντίστοιχα μερίδια ρωσικού και μη ρωσικού φυσικού αερίου, ενώ μόνο οι μη ρωσικές ποσότητες επιτρέπεται να εισέρχονται στην ΕΕ.
Για τη μείωση του διοικητικού φόρτου, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι η διαδικασία προηγούμενης έγκρισης δεν θα εφαρμόζεται στις εισαγωγές από χώρες που πληρούν τα κριτήρια του καταλόγου που θα καταρτίσει η Επιτροπή εντός πέντε ημερών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού.
Επιπλέον, εισήχθησαν πρόσθετοι μηχανισμοί παρακολούθησης και κοινοποίησης για την αποτροπή της εισόδου ρωσικού φυσικού αερίου στο πλαίσιο διαμετακόμισης, δηλαδή φυσικού αερίου που διέρχεται από την ΕΕ προς άλλον προορισμό χωρίς να εισέλθει στην ευρωπαϊκή αγορά.
Εθνικά σχέδια διαφοροποίησης
Ο κανονισμός απαιτεί από όλα τα κράτη μέλη να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης, περιγράφοντας τα μέτρα και τις προκλήσεις για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού τους. Το Συμβούλιο συμφώνησε να εξαιρέσει τα κράτη μέλη που δεν λαμβάνουν πλέον άμεσες ή έμμεσες εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου.
Η ίδια απαίτηση ισχύει για τα κράτη μέλη που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο, με στόχο τη διακοπή αυτών των εισαγωγών έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
Σε σχέση με την πρόταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο ενίσχυσε τις διατάξεις για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών, του ACER και της Επιτροπής, ζητώντας επανεξέταση της εφαρμογής του κανονισμού εντός δύο ετών, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών προηγούμενης άδειας.
Διευκρινίστηκε επίσης η ρήτρα αναστολής, προσδιορίζοντας ποιοι τύποι διαταραχής της ασφάλειας του εφοδιασμού μπορούν να δικαιολογήσουν προσωρινή άρση της απαγόρευσης εισαγωγής ή της απαίτησης προηγούμενης άδειας.
Τα επόμενα βήματα
Η Προεδρία του Συμβουλίου θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την επίτευξη συμφωνίας επί του τελικού κειμένου του κανονισμού, μόλις το Κοινοβούλιο υιοθετήσει τη θέση του.
