Η οργάνωση UK-China Transparency (UKCT), ένα βρετανικό think tank, αναφέρει πως από την έρευνά της σε ακαδημαϊκούς στον τομέα των κινεζικών σπουδών προέκυψαν μαρτυρίες για παρεμβάσεις Κινέζων κυβερνητικών αξιωματούχων, οι οποίοι προειδοποιούν καθηγητές να αποφεύγουν την αναφορά σε συγκεκριμένα ζητήματα κατά τη διάρκεια των μαθημάτων τους.
Η δημοσιοποίηση της έκθεσης συμπίπτει με την έναρξη ισχύος νέας νομοθεσίας στη Βρετανία, η οποία ενισχύει την υποχρέωση των πανεπιστημίων να διασφαλίζουν την ελευθερία του λόγου και την ακαδημαϊκή ελευθερία.
Η κινεζική πρεσβεία στο Λονδίνο απέρριψε την έκθεση, χαρακτηρίζοντάς την «αβάσιμη και παράλογη», υποστηρίζοντας πως η Κίνα σέβεται την ελευθερία του λόγου στη Βρετανία και διεθνώς.
Το Γραφείο Φοιτητών (Office for Students – OfS), η ρυθμιστική αρχή για την ανώτατη εκπαίδευση στη Βρετανία, δήλωσε ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία του λόγου είναι «θεμελιώδεις αξίες». Σύμφωνα με τον νέο νόμο, τα πανεπιστήμια οφείλουν να τις προστατεύουν ενεργά, ακόμη και όταν συνεργάζονται με φορείς άλλων κρατών. Σε περίπτωση παράβασης, προβλέπονται πρόστιμα που μπορεί να φτάσουν τα εκατομμύρια.
Η έκθεση της UKCT επισημαίνει ωστόσο πως αρκετά πανεπιστήμια εμφανίζονται απρόθυμα να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της κινεζικής επιρροής, λόγω της οικονομικής τους εξάρτησης από τα δίδακτρα των Κινέζων φοιτητών.
Κατά την έκθεση, Κινέζοι ακαδημαϊκοί που ερευνούν ευαίσθητα θέματα έχουν δει τις αιτήσεις τους για βίζα να απορρίπτονται από τις κινεζικές αρχές, ενώ άλλοι αναφέρουν ότι μέλη των οικογενειών τους στην Κίνα έχουν δεχθεί παρενόχληση ή απειλές λόγω της εργασίας τους στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα «ευαίσθητα» αυτά θέματα, σύμφωνα με την έκθεση, εκτείνονται από την επιστήμη και την τεχνολογία έως τις ανθρωπιστικές επιστήμες και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη φερόμενη εθνοκάθαρση στην περιοχή Σιντζιάνγκ, την προέλευση της πανδημίας Covid-19 και την άνοδο των κινεζικών τεχνολογικών κολοσσών.
Ορισμένοι ακαδημαϊκοί καταγγέλλουν ότι δέχθηκαν εκφοβισμό από επισκέπτες καθηγητές ή Κινέζους αξιωματούχους, αλλά και από μέλη των Ινστιτούτων Κομφούκιου - πολιτιστικών φορέων που προωθούν την κινεζική γλώσσα και κουλτούρα στα βρετανικά πανεπιστήμια, με χρηματοδότηση από την κινεζική κυβέρνηση. Τα Ινστιτούτα έχουν επανειλημμένα επικριθεί για στενούς δεσμούς με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα.
Η επικεφαλής του OfS, Σούζαν Λάπγουορθ, έχει δηλώσει ότι τα Ινστιτούτα Κομφούκιου θα τεθούν υπό εξέταση στο πλαίσιο της νέας νομοθεσίας, εξαιτίας ανησυχιών ότι μπορεί να υπονομεύουν την ελευθερία του λόγου εντός των πανεπιστημιουπόλεων.
Το OfS έχει ήδη την αρμοδιότητα να παρεμβαίνει ώστε να προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία από επιρροές ξένων κυβερνήσεων ή οργανισμών. Οι εξουσίες αυτές ενισχύονται με την εισαγωγή ενός νέου μηχανισμού υποβολής καταγγελιών, μέσω του οποίου μέλη διδακτικού προσωπικού ή προσκεκλημένοι ομιλητές θα μπορούν να απευθύνονται απευθείας στην Αρχή.
Η ρυθμιστική αρχή έχει επίσης καταστήσει σαφές ότι τα πανεπιστήμια θα πρέπει να τροποποιήσουν ή να καταργήσουν συμφωνίες συνεργασίας που απειλούν την ελευθερία της έκφρασης, συμπεριλαμβανομένων υποτροφιών ή προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από κυβερνήσεις του εξωτερικού.
Σύμφωνα με το BBC, το OfS αναμένει από τα πανεπιστήμια να δείχνουν «επαρκή περιέργεια» σχετικά με τέτοιες συνεργασίες, ακόμη κι αν ενδέχεται να προκύψει απώλεια εσόδων.
Εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας επανέλαβε ότι το Πεκίνο τηρεί σταθερά την αρχή της μη επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών.
Ωστόσο, η έκθεση της UKCT αναφέρει ότι Κινέζοι φοιτητές έχουν δηλώσει στους καθηγητές τους πως τους ζητήθηκε από Κινέζους αξιωματούχους να παρακολουθούν και να αναφέρουν τις απόψεις των συμμαθητών τους.
Φοιτητές διαφόρων εθνικοτήτων δηλώνουν επίσης πως νιώθουν άβολα να συμμετέχουν σε συζητήσεις που αφορούν ευαίσθητα για την Κίνα ζητήματα και αποφεύγουν να ασχοληθούν ακαδημαϊκά με τέτοιες θεματικές.
Η υπουργός Δεξιοτήτων, Τζάκι Σμιθ, τόνισε ότι κάθε προσπάθεια ξένου κράτους να εκφοβίσει, να παρενοχλήσει ή να απειλήσει άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο «δεν πρόκειται να γίνει ανεκτή».
«Συνεργαζόμαστε στενά με το Γραφείο Φοιτητών ώστε να στηρίξουμε τα πανεπιστήμια στην προστασία της ελευθερίας του λόγου και στην αντιμετώπιση οποιασδήποτε μορφής παρενόχλησης στους χώρους των πανεπιστημίων», πρόσθεσε.
Η ίδια επανέλαβε ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία αποτελεί «αδιαπραγμάτευτη αξία» στα κορυφαία βρετανικά ιδρύματα και υπογράμμισε ότι η εφαρμογή της νέας νομοθεσίας το καθιστά πλέον σαφές.
Όπως ανέφερε, το πρόστιμο - ρεκόρ των 585.000 λιρών που επιβλήθηκε νωρίτερα φέτος από το OfS «έστειλε το μήνυμα» ότι τα πανεπιστήμια οφείλουν να τηρούν τις υποχρεώσεις τους, διαφορετικά, θα υπάρξουν συνέπειες.
