Η απαγόρευση της πρόσβασης ανηλίκων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Αυστραλία, ανοίγει ακόμη μια δύσκολη αλλά αναγκαία συζήτηση, για το πώς μπορούμε τελικά να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τα social media, χωρίς να τα αποκόψουμε από τον ψηφιακό κόσμο.
Σε μία εποχή που η ψηφιακή τεχνολογία διαμορφώνει «κανονικότητες», η πρόσφατη απόφαση της Αυστραλίας να απαγορεύσει τη χρήση των social media σε παιδιά και εφήβους κάτω των 16 ετών δεν μπορεί να αξιολογείται περιοριστικά ως μία απλώς «σκληρή» νομοθετική πρωτοβουλία αλλά ως πράξη ευθύνης απέναντι στη νέα γενιά και ως κάλεσμα προς όλες τις σύγχρονες κοινωνίες να επανεξετάσουν τα όρια της τεχνολογίας στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Με την απόφαση αυτή, επιβάλλεται στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης να αποτρέπουν τη δημιουργία λογαριασμών από ανήλικους, με αυστηρά πρόστιμα, ακόμη και εκατομμυρίων δολαρίων, σε περίπτωση παραβίασης. Πρόκειται για ένα μέτρο που αναγνωρίζει μια πραγματικότητα, ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν βαθιά την ψυχολογία, τη συμπεριφορά και την κοινωνικοποίηση των παιδιών, ωστόσο δεν λείπουν και οι φωνές που αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας απαγόρευσης.
Στη δημόσια συζήτηση, συχνά, συγχέουμε δύο διαφορετικά πράγματα. Την ανάγκη η νέα γενιά να αποκτήσει τεχνολογικές δεξιότητες και τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η τεχνολογική εκπαίδευση είναι απολύτως απαραίτητη. Θέλουμε τα παιδιά μας να ξέρουν να χρησιμοποιούν τα ψηφιακά εργαλεία, να αναζητούν αξιόπιστες πληροφορίες, να σκέφτονται κριτικά μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον. Αυτό είναι «προϋπόθεση συμμετοχής» στη σύγχρονη κοινωνία.
Όμως, η χρήση των social media είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Δεν πρόκειται για εκπαίδευση, αλλά για έκθεση και μάλιστα σε ένα περιβάλλον σχεδιασμένο να κρατάει την προσοχή μας όσο το δυνατόν περισσότερο. Αρκεί να σκεφτούμε ότι ακόμη και οι ενήλικες, δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε την παρουσία μας στα social media. Συγκεκριμένα, κατά μέσο όρο, κοιτάμε τις ειδοποιήσεις μας κάθε 10 με 15 λεπτά. Φανταζόμαστε τι σημαίνει αυτό για έναν εγκέφαλο δεκάχρονου ή δωδεκάχρονου παιδιού που ακόμα διαμορφώνεται;
Μάλιστα, οι ίδιες οι πλατφόρμες γνωρίζουν τον κίνδυνο και έχουν προσπαθήσει να θέσουν ορισμένα όρια. Χρονικά reminders, λειτουργίες «παύσης», περιορισμούς στη χρήση τη νύχτα. Κανένα όμως από αυτά τα μέτρα δεν επαρκεί. Την ίδια στιγμή, η ηλικιακή επαλήθευση είναι σχεδόν ανύπαρκτη και οι περισσότερες πλατφόρμες γνωρίζουν πως ανήλικοι δημιουργούν λογαριασμούς με ψεύτικες ημερομηνίες γέννησης. Αυτό είναι το κενό που οι σύγχρονες κοινωνίες καλούνται να καλύψουν, όχι για να απαγορεύσουν την τεχνολογία, αλλά για να την οριοθετήσουν.
Η Ελλάδα έχει, ήδη, κάνει δύσκολα, αλλά ουσιαστικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η απαγόρευση της χρήσης κινητών στα σχολεία, το Kids Wallet, το parco.gov.gr. Όλα αυτά δείχνουν μια πρόθεση να μπει τάξη σε έναν άναρχο ψηφιακό κόσμο. Όμως, η ευθύνη δεν μπορεί τελικά να βαραίνει μόνο τους γονείς. Οι γονείς προσπαθούν, συχνά μόνοι, να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ασφάλεια και την ελευθερία των παιδιών τους. Η Πολιτεία πρέπει να είναι σύμμαχος, να εκπαιδεύει, να ενημερώνει, να θέτει κανόνες, να παίρνει τις «δύσκολες» αποφάσεις.
Ο συγγραφέας Jonathan Haidt, στο βιβλίο του «The Anxious Generation», περιγράφει πώς τα social media και η υπερβολική χρήση οθονών έχουν διαμορφώσει μια νέα γενιά εφήβων με υψηλότερα επίπεδα άγχους, μοναξιάς και δυσκολίας συγκέντρωσης. Δεν είναι θεωρία, είναι η σκληρή πραγματικότητα που βλέπουμε γύρω μας. Παιδιά που μεγαλώνουν μπροστά σε μια οθόνη, με φίλους «ψηφιακούς» αλλά συναισθήματα υπαρκτά. Η τεχνολογία δεν φταίει. Ο τρόπος που τη χρησιμοποιούμε φταίει. Και εκεί έγκειται η ευθύνη των ενηλίκων. Να δώσουμε στα παιδιά μας τα εφόδια για να σταθούν στον ψηφιακό κόσμο χωρίς να πνιγούν μέσα του.
Καλά κάναμε και ανοίξαμε και στην Ελλάδα αυτήν τη συζήτηση. Έχουμε την ευθύνη να δούμε, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ποιες επιλογές έχουμε, τι προτείνουμε, ποιες καλές πρακτικές μπορούμε να υιοθετήσουμε. Το ζητούμενο εδώ, δεν είναι αν το μέτρο είναι «σκληρό» ή όχι. Είναι αν μπορεί να είναι αποτελεσματικό. Αν μπορεί να προστατεύσει τα παιδιά μας από την υπερβολική έκθεση, από την ανάγκη για διαρκή επιβεβαίωση, από την ψηφιακή βία και τη σύγχυση ταυτότητας που συχνά προκαλεί ο online κόσμος.
Ίσως αυτή να είναι μία από τις δυσκολότερες αποφάσεις που καλούνται να πάρουν οι σύγχρονες κοινωνίες. Να θέσουν όρια σε κάτι που είναι πια παντού. Να επιλέξουν τη φροντίδα αντί για την αδιαφορία. Η τεχνολογία δεν είναι ο εχθρός μας. Είναι εργαλείο. Το ερώτημα είναι ποιος κρατά το τιμόνι. Εμείς ή εκείνη;
*Η Νεφέλη Χατζηιωαννίδου είναι Βουλευτής Επικρατείας Νέας Δημοκρατίας
