Η επέτειος θα εορταστεί με εκδήλωση την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2025, στις 19.00, στον κινηματογράφο ΟΛΥΜΠΙΟΝ, παρουσία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος θα εκφωνήσει κεντρική ομιλία. Η εκδήλωση σηματοδοτεί μία αναδρομή στο έργο της Αγιορειτικής Εστίας, έναν απολογισμό πορείας αλλά και έναν προσανατολισμό στο μέλλον.
Η ίδρυση του φορέα, όπως εξηγεί ο Αναστάσης Ντούρος, διευθυντής της Αγιορειτικής Εστίας, ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης επιτυχίας της έκθεσης «Θησαυροί του Αγίου Όρους» το 1997, στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. «Ήταν η πρώτη φορά τότε που περισσότερα από 1.000 κειμήλια, εικόνες, έγγραφα και αντικείμενα καθημερινής ζωής βγήκαν από το Άγιο Όρος και παρουσιάστηκαν σε έκθεση. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη ώστε περισσότεροι από 735.000 επισκέπτες από όλο τον κόσμο -από την Ιαπωνία μέχρι την Αυστραλία και τις ΗΠΑ- σχημάτιζαν ουρές για να την επισκεφθούν. Ήταν ένα γεγονός σπάνιο. Έτσι ξεκίνησε η συζήτηση για τη δημιουργία ενός μόνιμου φορέα».
Το καταστατικό υπογράφηκε τον Μάιο του 2000, με την Αγιορειτική Εστία να στεγάζεται στο διατηρητέο κτίριο Νεδέλκου, στην οδό Εγνατία 109. Διοικείται από επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο υπό την προεδρία του εκάστοτε Δημάρχου Θεσσαλονίκης, έχει δε ως επίτιμο Πρόεδρο τον εκάστοτε Πρωτεπιστάτη του Αγίου Όρους. Από τα υπόλοιπα έξι μέλη του Συμβουλίου τα τρία ορίζονται από τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τα τρία από την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους. Το γεγονός ότι η δομή του Διοικητικού Συμβουλίου διασφαλίζει ισότιμη εκπροσώπηση του Δήμου και της Ιεράς Κοινότητας, σύμφωνα με τον Αναστάση Ντούρο έχει ιδιαίτερη σημασία: «Δεν υπάρχει άλλος φορέας στον οποίο να συμμετέχει ενεργά το Άγιο Όρος».
Στα 25 χρόνια της λειτουργίας της η Αγιορειτική Εστία, υπηρετώντας τους καταστατικούς της στόχους, παρουσίασε περισσότερες από 200 εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, εξέδωσε 54 πολύτιμες εκδόσεις, οργάνωσε 11 Διεθνή Επιστημονικά Συνέδρια και 8 Διεθνή Επιστημονικά Εργαστήρια.
Αναφερόμενος στον απολογισμό των 25 ετών, ο διευθυντής της Αγιορειτικής Εστίας στέκεται όχι σε ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά στη σταθερή συμβολή του θεσμού στην ακαδημαϊκή μελέτη του Αγίου Όρους. «Το σημαντικότερο είναι ότι επανασυνδέσαμε τη Θεσσαλονίκη με το Άγιο Όρος, όχι τόσο στο κομμάτι του θρησκευτικού τουρισμού -δεν συγκαταλέγεται στους καταστατικούς σκοπούς μας κάτι τέτοιο- όσο στο πεδίο της έρευνας και ανάδειξης της πολιτιστικής και πνευματικής του κληρονομιάς. Η Αγιορειτική Εστία έφερε στο φως καινούργια πράγματα στη μελέτη για το Άγιο Όρος, μέχρι πρότινος άγνωστα, και έδωσε βήμα σε επιστήμονες να παρουσιάσουν το έργο τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: μέσα από συνέδριά μας ήρθε στο φως η αναθεώρηση της άποψης για τον Πανσέληνο, τον γνωστό αγιογράφο του Πρωτάτου, στο έργο του οποίου αφιερώσαμε μεγάλη έκθεση το 2003 στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Η έρευνα δείχνει πλέον ότι ήταν μυθικό πρόσωπο και μάλλον πρόκειται για ομάδα αγιογράφων, τους λεγόμενους Αστραπάδες, από τη Θεσσαλονίκη. Αυτή η ανακάλυψη παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε συνέδριό μας».
Η διεθνής εμβέλεια της Αγιορειτικής Εστίας είναι αναμφισβήτητη. «Το Άγιο Όρος έχει τρομερή ακτινοβολία παγκοσμίως. Όπου ακουστεί το όνομά του, υπάρχει αναγνωρισιμότητα, είναι ένα ισχυρό brand name. Αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να παρουσιάσουμε εκθέσεις στο εξωτερικό -στις ΗΠΑ, στο Παρίσι, στο Στρασβούργο, στην Αγία Πετρούπολη, στο Βελιγράδι, στην Κωνσταντινούπολη. Όλες βασίστηκαν σε δική μας πρωτοβουλία, με παραγωγή που ξεκίνησε από το μηδέν».
Η εκθεσιακή δραστηριότητα της Αγιορειτικής Εστίας στην πορεία των 25 χρόνων ήταν πλούσια και πολυσχιδής. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της τρέχουσας έκθεσης του ζωγράφου Γιώργου Ταξίδη, η οποία βασίστηκε σε ένα πρότζεκτ που διήρκεσε πέντε χρόνια με αλλεπάλληλα ταξίδια του καλλιτέχνη στο Άγιο Όρος: «Η έκθεση αυτή σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε εξολοκλήρου από την Αγιορειτική Εστία. Έχουμε πλέον την εμπειρία να σχεδιάζουμε παραγωγές με υλικό που ταξιδεύει εύκολα και στο εξωτερικό».
Η οργάνωση του επιστημονικού έργου, όπως σημειώνει ο κ. Ντούρος, είναι αποτέλεσμα ετήσιου προγραμματισμού. «Κάθε χρόνο Νοέμβριο ή Δεκέμβριο προτείνω το πρόγραμμα στο Διοικητικό Συμβούλιο προκειμένου να πάρει έγκριση και στη συνέχεια να υποβληθεί στους δύο εταίρους. Υπάρχει σταθερή επιστημονική δραστηριότητα: οργανώνουμε κάθε χρόνο είτε θεματικό συνέδριο είτε επιστημονικό εργαστήριο. Στα εργαστήρια απευθύνουμ ανοιχτή πρόσκληση σε ερευνητές, υπάρχει επιστημονική επιτροπή που ελέγχει την αρτιότητα των προτάσεων και πολλές φορές αναδεικνύονται θέματα που κι εμείς οι ίδιοι δεν γνωρίζαμε. Μελέτες πάνω στο περιβάλλον, τη συντήρηση έργων τέχνης, τον πνευματικό βίο στον Άθω. Ταυτόχρονα δημιουργείται ένα πλούσιο αρχείο και βιβλιοθήκη -πλέον έχουμε 10.000 τίτλους- πολύτιμο για τους ερευνητές».
Παράδειγμα αυτής της εξωστρέφειας είναι και η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Princeton: «Η έκθεση με το αρχείο του Princeton θα παρουσιαστεί στη Ρουμανία μέσα στον Οκτώβριο και τον Φεβρουάριο του 2026 θα ταξιδέψει στη Φλόριντα, στο Shrine of Saint Photios, ένα πολύ δημοφιλές παρεκκλήσι απ’ όπου περνούν 200.000 επισκέπτες τον χρόνο».
Όσο για την επετειακή εκδήλωση της 28ης Σεπτεμβρίου, ο Αναστάσης Ντούρος τη χαρακτηρίζει «μια μεγάλη γιορτή». «Θέλαμε να καλέσουμε φίλους, συνεργάτες και κοινό για να γιορτάσουμε μαζί τα 25 χρόνια. Μας τιμά η παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη, ο οποίος πάντα ευλογεί το έργο μας και θα εκφωνήσει λόγο για τη συνεργασία που είχαμε. Από την πρώτη στιγμή είχαμε δίπλα μας τον Πατριάρχη, ήταν εκείνος που εγκαινίασε το κτίριό μας μαζί με τον μακαριστό Χριστόδουλο, έχει έρθει πολλές φορές στην Εστία. Από την πλευρά μας κάθε χρόνο φροντίζουμε να επισκεπτόμαστε την Κωνσταντινούπολη ή την Ίμβρο, τον τόπο καταγωγής του Πατριάρχη».
Στο ερώτημα για το μέλλον, ο κ. Ντούρος απαντά χωρίς δισταγμό: «Το όραμά μου συνδέεται με το κτιριακό μας ζήτημα. Έχουμε γιγαντωθεί και δεν μας χωράει. Θέλουμε ένα νέο, σύγχρονο αρχιτεκτονικό κέλυφος, που να μας επιτρέπει να κάνουμε εκθέσεις μεγαλύτερης κλίμακας, να στεγάσουμε τα αρχεία μας, να δημιουργήσουμε ένα Κέντρο Ηλεκτρονικής Ενημέρωσης για το Άγιο Όρος. Ταυτόχρονα, να διασώσουμε και να αναδείξουμε το σημερινό διατηρητέο κτίσμα, που σχεδιάστηκε το 1909 από τον Ξενοφώντα Παιονίδη. Ελπίζω το όραμα αυτό να υλοποιηθεί. Είναι το μεγάλο στοίχημα για τη συνέχεια».
Η εκδήλωση
Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2025, 19.00 «Ολύμπιον»
Την εκδήλωση θα τιμήσει με την παρουσία του η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος και θα εκφωνήσει λόγο για την συμπλήρωση είκοσι πέντε ετών από την ίδρυση της Αγιορειτικής Εστίας.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα χαιρετήσει ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Φιλόθεος, θα παρουσιαστεί μέσω ολιγόλεπτου ντοκιμαντέρ το έργο της εικοσιπενταετίας και θα ακολουθήσουν ομιλίες από εκπρόσωπο της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους και από τον Δήμαρχο Θεσσαλονίκης και Πρόεδρο του Δ.Σ. της Αγιορειτικής Εστίας Στέλιο Αγγελούδη. Στην εκδήλωση θα συμμετάσχουν η Βυζαντινή χορωδία μαθητών της Αθωνιάδος Εκκλησιαστικής Ακαδημίας και ο Βυζαντινός χορός «Οι φιλαθωνίται».
Η είσοδος είναι ελεύθερη με ειδικές προσκλήσεις. Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να στείλουν μήνυμα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: [email protected]
