Ο ίδιος αναλύει πώς η Ελλάδα αλλάζει πίστα και θωρακίζεται ενεργειακά μετά τη συμφωνία - ορόσημο μεταξύ ExxonMobil–HelleniQ Upstream - Energean για το Block 2 στο Βορειοδυτικό Ιόνιο, δίνοντας μια σαφή εικόνα για το οικονομικό και κοινωνικό όφελος, το χρονοδιάγραμμα για τη γεώτρηση της Exxon αλλά και τι ακολουθεί για τη Chevron.
Στη μεγάλη εικόνα και με αφορμή τα πρόσφατα big ενεργειακά deals, χαρτογραφεί τη μετάβαση της Ελλάδας από διαμετακομιστή σε δυνητικό προμηθευτή της Ευρώπης.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Κ. Τσακίρη, βρισκόμαστε στον απόηχο της συμφωνίας - «ορόσημο» ExxonMobil–HelleniQ Upstream–Energean για το Block 2 στο Βορειοδυτικό Ιόνιο. Τι αλλάζει στο αφήγημα της χώρας ως προς την ασφάλεια εφοδιασμού και τη θέση της στον ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη;
Αλλάζει ότι επιτέλους μετά από σχεδόν 4,5 δεκαετίες ανοίγει ο δρόμος για την πρώτη εξερευνητική γεώτρηση στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο και δικαιώνεται μια προσπάθεια που ξεκινά ουσιαστικά με την πρώτο γύρο αδειοδοτήσεων το 2014 χωρίς να μπορεί να προδικάσει κανείς το αποτέλεσμα.
Η ένταξη της Exxon στο κοινοπρακτικό σχήμα για μια γεώτρηση υψηλού ρίσκου δεδομένου ότι η περιοχή είναι σχετικά ανεξερεύνητη επιλύει το δίλημμα της χρηματοδότησης και καθιστά το ρίσκο της γεώτρησης διαχειρίσιμο. Ωστόσο, μόνο το αποτέλεσμα της γεώτρησης, για την οποία η τελική επενδυτική απόφαση θα ληφθεί μέσα στο 2026, θα μας δώσει μια σχετικά ασφαλή τάξη μεγέθους για το εάν υπάρχει κοίτασμα και κατά το πόσο είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμο.
Ποιο είναι το καθαρό όφελος σε οικονομικούς όρους και σε κοινωνικό αποτύπωμα, πέρα από τη γεωπολιτική ισχύ για την Ελλάδα;
Οι εισαγωγές φυσικού αερίου της Ελλάδας για το Οικονομικό Έτος 2023 ανήλθαν περίπου, βάσει World Integrated Trade Solution (WITS) της Παγκόσμιας Τράπεζας, σε 2,8 δισ. ευρώ.
Εάν το δυνητικό κοίτασμα των 200 δισ. κυβικών μέτρων επιβεβαιωθεί και ένα ποσοστό της τάξης του 70%-90% καταστεί οικονομικά απολήψιμο τότε αρκεί για να καλύψει το σύνολο της εγχώριας ζήτησης και να μηδενίσει τις εισαγωγές μας. Το κόστος παροχής αερίου θα μειωθεί ουσιαστικά εξοικονομώντας δισ. ευρώ σε κόστη εισαγωγής καυσίμου κάτι που θα επηρεάσει φυσικά και τις τιμές ηλεκτρισμού όπως ακριβώς έχει γίνει εδώ και περίπου 15 έτη στο Ισραήλ
Παράλληλα όπως δήλωσε πρόσφατα ο δρ. Στεφάτος, ως Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΔΕΥΕΠ, το ελληνικό δημόσιο έχει λαμβάνειν περίπου το 40% επί των καθαρών κερδών της κοινοπραξίας από την πώληση του υδρογονάνθρακα που θα παραχθεί μετά την ανάκτηση των κεφαλαιακών επενδύσεων της κοινοπραξίας, κάτι εξαιρετικά σημαντικό που θα προσθέσει - εάν υπάρξει παραγωγή - πολλά δισ. ευρώ σε έσοδα κατά την αδειοδότηση της φάσης ανάπτυξης και παραγωγής του πεδίου που διαρκεί 25 τουλάχιστον έτη.
Τέλος, κάθε 1 ευρώ άμεσης επένδυσης της βιομηχανίας υδρογονανθράκων αποφέρει 4 ή 5 ευρώ από έμμεσες δευτερογενείς επενδύσεις εάν φυσικά υπάρξει ανάπτυξη πεδίου, κάτι που θα μπορούσαμε να δούμε στην πράξη από το 2030 και μετά.
Με βάση τα μέχρι τώρα γεωλογικά δεδομένα, ποιες είναι οι ρεαλιστικές προσδοκίες για τα εν δυνάμει κοιτάσματα στο ΒΔ Ιόνιο και ευρύτερα; Και ποιο είναι το ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα από την έναρξη σεισμικών έως την πρώτη παραγωγή, εφόσον υπάρξει ανακάλυψη;
Το ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για ένα δυνητικό κοίτασμα 200 δισ. κυβικών μέτρων σε ότι αφορά την έναρξη παραγωγής είναι 3-5 έτη από την πιθανή αρχική ανακάλυψη με ποιο πιθανό ως πρώτο έτος παραγωγής το 2032, καθώς συνήθως χρειάζεται επιβεβαιωτική γεώτρηση και η ανακήρυξη της εμπορικής εκμεταλλευσιμότητας του πεδίου πριν η ανάδοχος εταιρίας καταθέσει το σχέδιο ανάπτυξης του πεδίου και λάβει την τελική άδεια ανάπτυξης/παραγωγής.
Από την έκδοση της άδειας αυτής η έναρξη παραγωγής είναι ζήτημα 1-3 ετών ανάλογα με το μέγεθος του κοιτάσματος εφόσον αμέσως μετά τη διασφάλιση της άδειας ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση ανάπτυξης και κινητοποιηθούν τα κεφάλαια που απαιτούνται για την ανάπτυξη του πεδίου.
Πώς «κουμπώνει» αυτή η εξέλιξη με τον άλλο μεγάλο αμερικανικό παίκτη, τη Chevron, στον διαγωνισμό για τις νέες παραχωρήσεις σε Πελοπόννησο και Κρήτη;
Η δυνητική ανακάλυψη 200 δισ. κυβικών μέτρων ή 7 τρισ. Κυβικών Ποδών (ΤΚΠ) στο βορειοδυτικό Ιόνιο θα καλύψει μετά βεβαιότητας το σύνολο της εγχώριας ζήτησης αλλά δεν επαρκεί για να καταστήσει τη χώρα μας ουσιαστικώς εξαγωγική.
Το μεγάλο στοίχημα είναι τι θα βρεθεί στην Κρήτη όπου τα δυνητικά κοιτάσματα είναι 10-13 φορές μεγαλύτερα, εδώ βρίσκεται ο πραγματικός υπερπολλαπλασιστής ισχύος για τη χώρα και εκεί τα καλά νέα, δηλαδή το πότε θα κάνει η Exxon γεώτρηση, φαίνεται ότι θα έρθουν μέσα στο 2026. Είναι απαραίτητο να προχωρήσουν γρήγορα οι γεωτρήσεις. Εδώ το παράδειγμα της Κύπρου, που έχει κάνει 15 γεωτρήσεις μετά το 2011 ανακαλύπτοντας 15-20 ΤΚΠ είναι ιδιαιτέρως διδακτικό.
Εάν υπάρχει εκεί ανακάλυψη τότε θα ανέβουμε επίπεδα όχι απλώς επίπεδο και ως οικονομία και ως γεωστρατηγική επιρροή. Αυτές οι δυνητικές ανακαλύψεις μπορούν να μας καταστήσουν το μεγαλύτερο εξαγωγό φυσικού αερίου της Μεσογείου και ενδεχομένως όλης της ΕΕ από τις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Γεωτρήσεις από τη Chevron λογικά θα μπορούσαμε, ανάλογα με το τι θα δείξουν τα αποκλειστικά σεισμικά που θα γίνουν από την εταιρία, προς τα τέλη της δεκαετίας, αλλά η Exxon μπορεί και πρέπει να έρθει 2-3 έτη νωρίτερα από τη Chevron.
Πέρα από το Block 2, βλέπουμε να διαμορφώνεται ένα ενιαίο πλέγμα αναβάθμισης για τη χώρα μετά τα απανωτά ενεργειακά deals που έλαβαν χώρα στην P-TEC. Μπορεί η Ελλάδα να μετατραπεί σε ανταγωνιστικό προμηθευτή, εκτός από διαμετακομιστή φυσικού αερίου προς την ΕΕ; Ποια προϋποθέσεις και ποιες θεσμικές/υποδομικές κινήσεις χρειάζονται τώρα;
Να θυμίσω αρχικά ότι είμαστε διαμετακομιστές από το 2020. Μέσω Ελλάδας ρέουν προς την ΕΕ 9 δισ. κυβικά μέτρα μέσω του ΤΑΡ και του IGB σε αντίστοιχα Ιταλία και Βουλγαρία. Και μάλιστα διαμετακομιστές μη-ρωσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν.
Σε αυτό το πλέγμα μετά το 2019 αναπτύσσεται μια ευρύτερη στρατηγική , που ανάγεται σε ιδέες που αρχικά αναπτύχθηκαν μεταξύ 2009 και 2013, για την υλοποίηση της στρατηγικής του λεγόμενου Κάθετου Άξονα, το πώς δηλαδή οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που λόγω της κατάρρευσης του σχεδίου Nabucco δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν πρόσβαση σε μη ρωσικό αέριο, θα μπορούσαν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη Gazprom.
Αρχικά η ιδέα αυτή αφορούσε τις εξαγωγές ΥΦΑ από την Ανατολική Μεσόγειο αλλά εμφαντικά μετά το 2019, όταν άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του στις ευρωπαϊκές αγορές το αμερικανικό ΥΦΑ, το πλαίσιο υλοποίησης άλλαξε δραματικά με βάση τις εξαγωγές των ΗΠΑ. Η υποδομή της Αλεξανδρούπολης και η αύξηση της αεριοποιητικής δυναμικότητας της Ρεβυθούσας σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση του IGB και της ανάστροφης ροής μεταξύ των δύο ΕΣΜΦΑ Ελλάδας-Βουλγαρίας αλλά και ο αγωγό Ελλάδας Βόρειας Μακεδονίας του ΔΕΣΦΑ περιγράφουν την υποδομή της στρατηγικής του Κάθετου Διαδρόμου τόσο στην Ανατολική όσο και τη Δυτική Βαλκανική του διάσταση
Οι συμφωνίες που υπογράφηκαν στο P-TEC του Ζαππείου υποδεικνύουν ότι υπάρχει αμερικανική επάρκεια προσφοράς ενώ μέχρι τις αρχές του 2028 η Ελλάδα θα έχει τη δυνατότητα να διαμετακομίσει προς Βορά, περί τα 9,5 ΔΚΜ/Ε μέσω της αύξηση της δυναμικότητας του IGB στα 5 ΔΚΜ/Ε, την πλήρη λειτουργία της δυναμικότητας στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στα 3 ΔΚΜ/Ε και την ενεργοποίηση του αγωγού προς τη Βόρεια Μακεδονία που μπορεί να επεκταθεί προς τη Σερβία και μέσω αυτής προς την Ουγγαρία.
Προφανώς εάν υπάρξει ζήτηση μπορεί να γίνουν και άλλες μονάδες επαν-αεριοποίησης και νέοι αγωγοί. Υπάρχει λοιπόν προσφορά, υπάρχει διαμετακομιστική ικανότητα αλλά αυτό που δεν υπάρχει είναι η βεβαιότητα ότι όντως από 1/1/2028 δεν θα υπάρξει καμία ροή ρωσικού αερίου προς την περιοχή πλην προφανώς της Σερβίας, ότι δηλαδή η εποχή ρωσικού αερίου στην ΕΕ παρέρχεται ανεπιστρεπτί. Αυτό προϋποθέτει ότι θα κλείσει η στρόφιγγα του TurkStream 2 για όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ και εν προκειμένω θα υπάρξουν τριβές με την Τουρκία.
Στο πλαίσιο αυτής της συνεχούς αναβάθμισης του ρόλου της Ελλάδας μέσω των μεγάλων ενεργειακών συμφωνιών, πόσο πιθανή είναι μια αντίδραση από την Άγκυρα και με ποιες κινήσεις θα μπορούσε να επηρεάσει τις εξελίξεις;
Η Τουρκία δεν μπορεί να πατάει για πολύ ακόμη σε δύο βάρκες, είτε θα αφήσει τη ρωσική είτε θα χάσει εντελώς την ευρωατλαντική και δεν μπορεί να χαλάσει ή να ζημιώσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που η χώρα μας διεκδικεί στο δεύτερο αμιγώς αντιρωσικό πλαίσιο ενεργειακής γεωπολιτικής.
Το πρόβλημα για την Άγκυρα είναι ότι δεν μπορεί να εγκαταλείψει το ρωσικό ενεργειακό άρμα, άρα θα προσπαθήσει να το εξισορροπήσει επιδιώκοντας να εξαιρεθεί από τον αποκλεισμό του διαμετακομιστικού της ρόλου για τις ροές ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω του TurkStream κάτι στο οποίο η ΕΕ και οι ΗΠΑ πρέπει να είναι άτεγκτοι.
Σε διαφορετική περίπτωση εάν συνεχίζει να ρέει ρωσικό αέριο στην περιοχή μασκαρεμένο ως «τουρκικό» τότε όλη η ανωτέρω στρατηγική που σας περιέγραψα πολύ απλά δεν πρόκειται να υλοποιηθεί ποτέ.
