Η γεωγραφική θέση της περιοχής, στα σύνορα με τη Βουλγαρία και την Τουρκία, σε συνδυασμό με τη σύνδεση με τα λιμάνια της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας και τον οδικό άξονα της Εγνατίας, καθιστά τη Θράκη φυσικό κόμβο εφοδιαστικής αλυσίδας για τον αγροδιατροφικό τομέα. Όμως, για να μετατραπεί αυτό το γεωγραφικό πλεονέκτημα σε πραγματική αναπτυξιακή ευκαιρία, χρειάζονται επενδύσεις, καινοτομία και οργάνωση.
Ο πρωτογενής τομέας ως πυλώνας ανάπτυξης
Ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ιωάννης Ανδριανός τόνισε πρόσφατα ότι «η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη είναι μια περιφέρεια με τεράστιες αναπτυξιακές δυνατότητες, με εύφορα εδάφη, πλούσιους υδάτινους πόρους, σημαντική κτηνοτροφική και γεωργική παραγωγή και δυναμικούς συνεταιρισμούς». Όπως υπογράμμισε, ο πρωτογενής τομέας αποτελεί «κομβικό πυλώνα για την περιφερειακή οικονομία, την εθνική επισιτιστική ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου».
Η κυβέρνηση, σύμφωνα με τον κ. Ανδριανό, έχει θέσει τρεις κεντρικούς στόχους:
1. Τη μείωση του κόστους παραγωγής, με πολιτικές όπως η επανένταξη στο τιμολόγιο ρεύματος αγροτικής χρήσης και οι στοχευμένες ρυθμίσεις χρεών.
2. Την αναβάθμιση των υποδομών άρδευσης και αποθήκευσης νερού, που αποτελούν τη βάση μιας ανταγωνιστικής γεωργίας.
3. Την ψηφιακή μετάβαση του πρωτογενούς τομέα μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο σοβαρά ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα τους παραγωγούς: την κρίση αξιοπιστίας του ΟΠΕΚΕΠΕ και την έξαρση της ευλογιάς. «Αυτά τα προβλήματα», λέει, «αποκαλύπτουν την ανάγκη για θεσμική ανασυγκρότηση, διαφάνεια και ουσιαστική στήριξη των παραγωγών ώστε να συνεχίσουν να παράγουν και να καινοτομούν».
Η εξαγωγική ισχύς της Θράκης
Η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη αποτελεί μία από τις ελάχιστες ελληνικές περιφέρειες με θετικό εμπορικό ισοζύγιο. Σύμφωνα με τον Συμεών Διαμαντίδη, Πρόεδρο του Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΣΕΒΕ), «η περιοχή εξάγει προϊόντα και υπηρεσίες αξίας 1,191 εκατ. ευρώ και εισάγει 1,124 εκατ. ευρώ, διατηρώντας πλεόνασμα περίπου 70 εκατ. ευρώ».
Τα τρόφιμα αποτελούν τον κύριο εξαγωγικό τομέα (350 εκατ. ευρώ με μερίδιο 29,3%), ακολουθούμενα από τα ποτά και τα καπνά (95 εκατ. ευρώ), τα μη μεταλλικά ορυκτά (145 εκατ.), τα χημικά και πλαστικά (172 εκατ.), την κλωστοϋφαντουργία (196 εκατ.) και τα πετρελαιοειδή (35 εκατ.).
Η Θράκη εξάγει κυρίως προς Τουρκία και Γερμανία (10%), Ιταλία και ΗΠΑ (8%), Βουλγαρία (6%), Γαλλία (4,6%), ενώ σημαντικοί προορισμοί είναι και το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ουκρανία, η Ρουμανία και η Κύπρος.
Ανά νομό, η Ξάνθη ηγείται με 350 εκατ. ευρώ εξαγωγές (κυρίως καπνά και ένδυση προς ΗΠΑ), ακολουθούμενη από την Καβάλα (334 εκατ. ευρώ, τρόφιμα προς Γερμανία), τη Δράμα (231 εκατ., τρόφιμα και ποτά προς Ιταλία), τη Ροδόπη (183 εκατ. χημικά και πλαστικά προς Τουρκία) και τον Έβρο (96 εκατ. τρόφιμα προς Βουλγαρία).
«Η Θράκη είναι πλεονασματική και αυτό είναι το σωστό μοντέλο – να εξάγουμε περισσότερα απ’ όσα εισάγουμε», τόνισε ο κ. Διαμαντίδης προσθέτοντας ότι «Η περιοχή μπορεί να εξελιχθεί σε ισχυρό κόμβο αγροδιατροφικών logistics, αξιοποιώντας τις υποδομές της και τη θέση της στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων».
Ο καινοτόμος οινικός τομέας
Η ΑΜΘ διαθέτει έναν από τους πιο δυναμικούς οινοποιητικούς τομείς της χώρας. Όπως εξηγεί ο Σπυρίδων Μάμαλης, Πρόεδρος του Τμήματος Αμπελουργίας και Οινολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, «στην περιοχή καλλιεργούνται περίπου 23.000 στρέμματα οινοποιήσιμων σταφυλιών, που αντιστοιχούν στο 3,5-4% της εθνικής παραγωγής».
Παρόλο που η έκταση είναι περιορισμένη, η ΑΜΘ φιλοξενεί τρεις από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες οίνου της Ελλάδας, με ετήσια παραγωγή 10 εκατομμυρίων φιαλών, εκ των οποίων το 70-80% εξάγεται. Παράλληλα, λειτουργούν 22 επισκέψιμα οινοποιεία, κυρίως στη Δράμα, που προσελκύουν χιλιάδες οινοτουρίστες ετησίως.
Ο κ. Μάμαλης υπογραμμίζει ότι η περιοχή συμβάλλει πολλαπλασιαστικά στο αγροτικό ΑΕΠ, ενώ μέσω του Πανεπιστημίου επενδύει ενεργά στην έρευνα και την καινοτομία με νέες ανθεκτικές ποικιλίες προσαρμοσμένες στην κλιματική κρίση, μελέτη του “τερουάρ” της Δράμας και των επιδράσεων των εδαφών και του μικροβιώματος στην ποιότητα του κρασιού, ανάπτυξη ρομπότ τρύγου για την εκμηχάνιση της παραγωγής, βιοτεχνολογικές εφαρμογές για κρασιά χαμηλότερου ή μηδενικού αλκοόλ.
«Θέλουμε να βοηθήσουμε το positioning των κρασιών της Δράμας μέσα από την επιστημονική έρευνα και να ενισχύσουμε τη διεθνή ταυτότητα του ελληνικού κρασιού», σημειώνει, επισημαίνοντας ότι η εκπαίδευση των νέων επιστημόνων είναι εξίσου κρίσιμη: «Προετοιμάζουμε τους αυριανούς επαγγελματίες του αμπελοοινικού τομέα, από τον Έβρο έως την Κρήτη και την Κύπρο».
Οι αγρότες της Ροδόπης στο πεδίο
Πίσω από τους αριθμούς και τις εξαγωγές, η πραγματικότητα της παραγωγής παραμένει σκληρή. Ο Πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Κομοτηνής, Νίκος Μποντρότσος, περιγράφει την αγωνία των καλλιεργητών: «Τα τελευταία τρία χρόνια δεν έχει ρίξει ποτιστική βροχή στη Ροδόπη. Πολλά βαμβάκια μένουν ασυγκόμιστα, καθώς το κόστος συγκομιδής είναι 30 ευρώ το στρέμμα, ενώ η τιμή του προϊόντος στα 38 λεπτά δεν καλύπτει ούτε τα έξοδα».
Με τα μισά χωράφια να είναι ξηρικά και χωρίς νέα αρδευτικά έργα, οι παραγωγοί βλέπουν την κατάσταση να χειροτερεύει. «Αν δεν έχουμε νερό, δεν υπάρχει μέλλον. Και με τόσο κατακερματισμένο κλήρο, δεν μπορούμε να επενδύσουμε σε τεχνολογία ή σύγχρονα μηχανήματα», αναφέρει.
Ζητά, μάλιστα, «να προχωρήσουν αναδασμοί ακόμα και σε περιοχές που έχουν ήδη γίνει, ώστε να δημιουργηθούν βιώσιμες εκμεταλλεύσεις». Όπως τονίζει, «οι αγρότες μπορούν να παράξουν ποιοτικά προϊόντα, αλλά χωρίς υποδομές και χρηματοδοτήσεις δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί».
Η Θράκη στο νέο αγροδιατροφικό μοντέλο
Η Θράκη διαθέτει όλα τα συστατικά για να αναδειχθεί σε πρότυπο αγροδιατροφικής περιφέρειας: παραγωγή, έρευνα, εξαγωγές και ανθρώπινο δυναμικό. Η πρόκληση είναι η σύνδεση όλων αυτών των στοιχείων σε μια ενιαία στρατηγική.
Η μετάβαση σε ένα ολοκληρωμένο αγροδιατροφικό οικοσύστημα απαιτεί συνέργειες μεταξύ κράτους, πανεπιστημίων, συνεταιρισμών και επιχειρήσεων. Από την εκπαίδευση και την έρευνα μέχρι τη μεταποίηση και την εξαγωγή, η αλυσίδα αξίας πρέπει να λειτουργήσει με κοινό στόχο: τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου και την ενίσχυση της ελληνικής παραγωγής στις διεθνείς αγορές.
Όπως επισήμανε ο κ. Ανδριανός, «η γεωργία χρειάζεται και χρηματοδοτική στήριξη, αλλά και μετασχηματισμό». Έναν μετασχηματισμό που, στη Θράκη, μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα επιτυχούς μετάβασης από την παραδοσιακή γεωργία στη σύγχρονη, καινοτόμο και εξαγώγιμη αγροδιατροφική οικονομία.
