Το έργο, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ΜΕΤΡΟΥ 16 «ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» του ΠΑΑ 2014-2020 με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ανέδειξε τη βουβαλοτροφία ως ανερχόμενο και πολλά υποσχόμενο παραγωγικό τομέα της χώρας. Όπως επισήμανε στα Μακεδονικά Νέα ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου και καθηγητής του τμήματος Γεωπονίας στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ), Δρ. Αριστοτέλης Λυμπερόπουλος, «το πρόγραμμα ήρθε να καλύψει αυτό που χρόνια ζητούσαν οι βουβαλοτρόφοι: να αναδειχθούν επιστημονικά και τεκμηριωμένα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ελληνικού βουβαλίσιου κρέατος και γάλακτος».
Σύμφωνα με τον ίδιο, πρόκειται για την πρώτη φορά που πραγματοποιήθηκε τόσο εκτεταμένη και εξειδικευμένη ανάλυση φυσικοχημικών και μικροβιολογικών παραμέτρων, προσφέροντας ένα εργαλείο στρατηγικής για την αξιοποίηση των προϊόντων του ελληνικού βούβαλου.
Από τη φυσική εκτροφή στην τεκμηριωμένη παραγωγή
Ο ελληνικός βούβαλος, είδος που κάποτε θεωρούνταν υπό εξαφάνιση, επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο, όχι μόνο ως μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και ως ζωικός πόρος υψηλής προστιθέμενης αξίας. Στόχος του έργου ήταν η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και βιώσιμου συστήματος παραγωγής, το οποίο βασίζεται σε ημι-εκτατικά και ημι-εντατικά πρότυπα εκτροφής, τη χρήση νέων τεχνολογιών, την ενίσχυση της ποιότητας και τη σύνδεση με τις ανάγκες της αγοράς. Περιλαμβάνονται αναλύσεις φυσικοχημικών και μικροβιολογικών παραμέτρων, οικονομικών δεδομένων, αλλά και δράσεις μεταφοράς τεχνογνωσίας στους παραγωγούς.
Σύμφωνα με τον κ. Λυμπερόπουλο, πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση που απαντά στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή και ενισχύει τη βιωσιμότητα του κλάδου, ενώ τα αποτελέσματα μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο για την αγορά.
Ποιότητα με επιστημονική σφραγίδα
Το βουβαλίσιο κρέας, σύμφωνα με τα ευρήματα του έργου, χαρακτηρίζεται από υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και σίδηρο, χαμηλά κορεσμένα λιπαρά και παρουσία απαραίτητων αμινοξέων. Οι αναλύσεις κατέδειξαν αυξημένες τιμές σε ακόρεστα, μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα κατά τη θερινή περίοδο, ενισχύοντας το διατροφικό του προφίλ.
Το γάλα, με χαρακτηριστικά παρόμοια με του πρόβειου αλλά χαμηλότερη χοληστερόλη, περιέχει σημαντικά θρεπτικά συστατικά όπως ασβέστιο, λακτόζη, ωμέγα-3 και ολικά στερεά. Όπως υπογράμμισε ο κ. Λυμπερόπουλος, αποτελεί εξαιρετική βάση για προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας.
Οι μικροβιολογικές αναλύσεις επιβεβαίωσαν την ασφάλεια των προϊόντων, καθώς απουσίαζαν παθογόνα, ενώ καταγράφηκε παρουσία ωφέλιμων βακτηρίων όπως Lactobacilli και Lactococci.
Τεχνικοοικονομική αποτίμηση
Η ανάλυση των εκμεταλλεύσεων, σε συνεργασία με εκτροφείς από τον νομό Σερρών και άλλες περιοχές, έδειξε ότι τα ημι-εντατικά συστήματα, παρά τις υψηλότερες επενδύσεις σε πάγιο κεφάλαιο και ζωοτροφές, έχουν καλύτερη παραγωγικότητα και θετικό καθαρό κέρδος – κυρίως όταν αξιοποιούν το γάλα και ενσωματώνουν την εισοδηματική ενίσχυση. Παράλληλα, εμφανίζουν μειωμένη εξάρτηση από επιδοτήσεις μακροπρόθεσμα και μεγαλύτερη ευελιξία.
Η οικονομική βιωσιμότητα των μικρότερων, οικογενειακού χαρακτήρα εκμεταλλεύσεων ενισχύεται μέσω της διαφοροποίησης, της συνεργασίας με μεταποιητικές επιχειρήσεις και της ανάπτυξης νέων προϊόντων, όπως ζυμαρικά από βουβαλίσιο γάλα ή βουβαλίσια τυριά, όπως η «Κερκινέλλα».
Καινοτομία και περιβαλλοντικός σεβασμός
Το έργο ενσωματώνει σύγχρονες τεχνολογίες με στόχο την ιχνηλασιμότητα, τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και την ανάδειξη της ποιότητας. Οι εκτροφές αξιοποιούν φυσικά λιβάδια και υγρότοπους χωρίς να επιβαρύνουν τα οικοσυστήματα.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη βελτίωση της ελληνικής φυλής βουβαλιού, χωρίς εξαρτήσεις από εισαγόμενους γενετικούς βελτιωτές, διασφαλίζοντας την αυθεντικότητα του τελικού προϊόντος. Ο κ. Λυμπερόπουλος δήλωσε ότι «η ελληνική φυλή πρέπει να βελτιώνεται από τα ίδια τα ζώα, χωρίς εισαγόμενους βελτιωτές που θέτουν σε κίνδυνο την ελληνικότητα του προϊόντος. Το στοίχημα είναι να ενισχυθεί η παραγωγή χωρίς να χαθεί η ταυτότητα».
Δυναμική μεταποίηση και γαστρονομικές συνέργειες
Η μεταποίηση αναδεικνύεται ως κρίσιμος παράγοντας για την αξιοποίηση του γάλακτος και την οικονομική αναβάθμιση του κλάδου. Παρά τα μικρά διαθέσιμα αποθέματα, το ενδιαφέρον από εστιατόρια και μικρές βιοτεχνίες – όπως η «Μπόρας» με προϊόντα κρέατος ή βιοτεχνίες με παρασκευές ζυμαρικών – ενισχύει τις συνέργειες με τη γαστρονομία. Παράλληλα, παρατηρείται κινητικότητα στην εστίαση σε περιοχές όπως οι Σέρρες και η Θεσσαλονίκη, όπου τα προϊόντα δοκιμάζονται σε gourmet εφαρμογές.
Διεύρυνση της εκτροφής και επόμενο ερευνητικό βήμα
Αν και οι Σέρρες παραμένουν ο βασικός πυρήνας, εκτροφές ελληνικού βούβαλου καταγράφονται και σε Φλώρινα, Ροδόπη, Φθιώτιδα, Λαμία, Τρίκαλα και Πρέβεζα. Ο συνολικός ζωικός πληθυσμός (8.000-9.000 ζώα) παραμένει χαμηλός, γεγονός που περιορίζει τη δυνατότητα κάλυψης μεγάλων συμβάσεων, επιτρέποντας όμως την παραγωγή premium προϊόντων.
Η ερευνητική ομάδα, σε συνεργασία με εκτροφείς και τοπικούς φορείς, ετοιμάζεται να καταθέσει νέα πρόταση στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, με επίκεντρο την ευζωία, τη βιοασφάλεια και την αναβάθμιση της ποιότητας. Ο Δήμος Σιντικής που έχει υπογράψει Μνημόνιο Συνεργασίας με το ΔΙΠΑΕ στηρίζει επίσης την προσπάθεια της ομάδας, ενώ σχεδιάζεται παρουσίαση των αποτελεσμάτων σε εμπορικούς φορείς και επιχειρήσεις του κλάδου τροφίμων στην Αθήνα.
«Ειδικά το γάλα μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης για τις ημι-εντατικές μονάδες», τόνισε ο καθηγητής προσθέτοντας ότι «Η αγορά αρχίζει να το ζητά. Όσο προωθούνται τα προϊόντα και ενισχύεται η αναγνωρισιμότητα τους, τόσο θα αυξάνεται και η ζήτηση, δίνοντας ώθηση και στη μεταποίηση».
Στρατηγική εξειδίκευση και εθνική ταυτότητα
Το έργο ανέδειξε επίσης τη σημασία της εξειδίκευσης και των συνεργειών. Η συμμετοχή του Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Βουβαλοτρόφων Ελλάδος, οι συνεργασίες με το ΔΙΠΑΕ, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, καθώς και η ενεργή εμπλοκή των τοπικών μονάδων, ενίσχυσαν την εμπιστοσύνη μεταξύ έρευνας και παραγωγής. Η ανάγκη για εθνική στρατηγική για την ελληνική φυλή είναι επιτακτική, ώστε να αποφευχθεί η υποκατάσταση από εισαγόμενα ζώα και να διατηρηθεί η δυνατότητα διαφοροποίησης στις αγορές.
Πλεονεκτήματα και προκλήσεις – τα συμπεράσματα της SWOT ανάλυσης
Η SWOT ανάλυση επιβεβαίωσε ότι ο κλάδος διαθέτει ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα: προϊόντα υψηλής ποιότητας, οικολογική προσέγγιση, χαμηλό κόστος και πολιτισμική σύνδεση. Ωστόσο, ζητήματα όπως ο μικρός πληθυσμός, η εξάρτηση από επιδοτήσεις, η απουσία καινοτομίας και η αδύναμη μεταποίηση παραμένουν κρίσιμα. Ευκαιρίες προσφέρουν η πιστοποίηση ποιότητας, τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και η δυνατότητα εξαγωγών, ενώ απειλές αποτελούν η κλιματική αλλαγή, οι πιέσεις των καταναλωτών και ο αθέμιτος ανταγωνισμός.
Ο ελληνικός βούβαλος στην επόμενη ημέρα της αγροδιατροφής
Η ανάδειξη του ελληνικού βουβαλίσιου προϊόντος ως «πρεσβευτή» της εθνικής γαστρονομίας αποτελεί στρατηγικό στόχο. Η σύνδεση με την τοπική ταυτότητα και την υγεία ενισχύει τις προοπτικές του για εξαγωγή και γαστρονομικό τουρισμό. Το έργο «Quality Bubalis» έθεσε τις βάσεις για τη μετάβαση από την επιβίωση στην καταξίωση – μέσα από στοχευμένες επενδύσεις, συνεργασίες και επιστημονική τεκμηρίωση. «Η βουβαλοτροφία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην περιφερειακή ανάπτυξη και την ανάδειξη της ελληνικής αγροδιατροφής. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι να στηριχθούν οι προσπάθειες που ήδη ξεκίνησαν, με σχέδιο, επενδύσεις και συνεργασίες», τόνισε στα Μακεδονικά Νέα ο κ. Λυμπερόπουλος καθώς οι συνέργειες με τη γαστρονομία, τη βιώσιμη παραγωγή και τον τουρισμό μπορούν να φέρουν υπεραξία όχι μόνο στα προϊόντα, αλλά και στις περιοχές παραγωγής τους.
Ο ελληνικός βούβαλος μπορεί συνεπώς να καταστεί σύμβολο ποιότητας, παράδοσης και τοπικής ανάπτυξης στην αγροδιατροφική στροφή της νέας εποχής.
Σημειώνεται τέλος ότι το έργο "QualityBubalis" υλοποιήθηκε με τη συνεργασία με το Εργαστήριο Αναπαραγωγής & Γενετικής Βελτίωσης Παραγωγικών Ζώων, Τμήμα Γεωπονίας, Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, το Εργαστήριο Ζωικής Παραγωγής και Προστασίας Περιβάλλοντος, Τμήμα Κτηνιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τον Τομέα Υγιεινής και Τεχνολογίας Τροφίμων Ζωικής Προέλευσης, Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας και Κοινωνιολογίας, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και τον Κτηνοτροφικό Συνεταιρισμό Βουβαλοτρόφων Ελλάδος.
