Ωστόσο, μόλις τέσσερις στις δέκα επιχειρήσεις έχουν επενδύσει τον τελευταίο χρόνο στις ψηφιακές τεχνολογίες, όπως προκύπτει από την πανελλαδική έρευνα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) σε συνεργασία με την Palmos Analysis, που διεξήχθη σε 603 μεταποιητικές επιχειρήσεις (49% αυτών είναι εξαγωγικές), με τη Θεσσαλονίκη ταυτοχρόνως να διαμορφώνει δυναμική παρουσία αλλά και να αντιμετωπίζει ορισμένες κρίσιμες προκλήσεις.
Ειδικότερα, από το 64% των επιχειρήσεων της χώρας που πραγματοποίησαν κάποιες επενδύσεις την τελευταία διετία (76% το ποσοστό για τη Θεσσαλονίκη), το 42% αφορούσε σε τεχνολογικές αναβαθμίσεις μέσω ψηφιακών τεχνολογιών, από τις οποίες το 22% είχε ως στόχο τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ενδεικτικά, ψηφιακές λύσεις όπως το ERP, το CRM, τα Big Data analytics, η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη και το IoT εισέρχονται δυναμικά στις παραγωγικές μονάδες, αλλά όχι με την ταχύτητα που απαιτεί η διεθνής ανταγωνιστικότητα.
Μάλιστα, με βάση τη γεωγραφική περιοχή, για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις της Θεσσαλονίκης η αγορά λογισμικού αποτελεί μια από τις βασικές επενδυτικές προτεραιότητες οι οποίες συγκεντρώνουν και το υψηλότερο ποσοστό (39%) σε σύγκριση με την Αττική (27%) αλλά και την υπόλοιπη χώρα (25%). Παρ’ όλα αυτά, το 16% όσων επένδυσαν τα τελευταία δύο χρόνια στόχευαν στον ψηφιακό τους μετασχηματισμό.
Ψηφιακή πρόοδος με άνισες ταχύτητες στη Θεσσαλονίκη
Σημειώνεται ότι για το 2025, το 61% των επιχειρήσεων σκοπεύουν να επενδύσουν εκ νέου – και σε αυτές, ο ψηφιακός μετασχηματισμός αναδεικνύεται τέταρτη επενδυτική προτεραιότητα με ποσοστό 17%, και αμέσως μετά ακολουθούν οι επενδύσεις για την αντικατάσταση του εξοπλισμού πληροφορικής σε ποσοστό 13%. Αυτό αλλάζει ανά γεωγραφική περιοχή καθώς στη Θεσσαλονίκη και τα δύο είδη επενδύσεων συγκεντρώνουν μόλις 9% έκαστη. Το γεγονός αυτό μας δείχνει πως η ψηφιοποίηση των παραγωγικών διαδικασιών, αλλά και της συνολικής λειτουργίας των επιχειρήσεων, προχωράει αλλά με πιο αργούς ρυθμούς.
Η περιοχή της Θεσσαλονίκης με σημαντική παρουσία του μεταποιητικού κλάδου συγκεντρώνει ποσοστό άνω του 16% του συνολικού δείγματος της έρευνας, στοιχείο που αποτυπώνει τη βαρύνουσα σημασία της στη μεταποίηση της χώρας. Οι επιχειρήσεις της περιοχής επενδύουν σε ψηφιακές τεχνολογίες σε ποσοστά συγκρίσιμα με τον εθνικό μέσο όρο, όμως η ανάλυση των δεδομένων δείχνει ετερογένεια ανάμεσα στους πιο δυναμικούς εξαγωγικούς παίκτες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με πιο περιορισμένους πόρους.
Η γεωγραφική θέση της Θεσσαλονίκης, οι διασυνδέσεις της με τα Βαλκάνια και η ανάπτυξη πρωτοβουλιών όπως το Thess INTEC (τεχνολογικό πάρκο 4ης γενιάς) ενισχύουν το προφίλ της περιοχής ως κέντρου καινοτομίας και βιομηχανικού μετασχηματισμού. Ωστόσο, παρά τη δυναμική, το χάσμα ψηφιακής ωριμότητας μεταξύ μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) παραμένει σημαντικό.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη εισέρχεται σταδιακά στη μεταποίηση
Παράλληλα, η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί μια από τις πλέον προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες που αξιοποιούνται σταδιακά και από τις ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την έρευνα, μεταξύ των επιχειρήσεων που επένδυσαν σε ψηφιακές τεχνολογίες την τελευταία χρονιά (4 στις 10 επιχειρήσεις), το 15% επέλεξε να επενδύσει ειδικά στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Παρότι το ποσοστό αυτό παραμένει ακόμα χαμηλό σε σχέση με άλλες τεχνολογίες, όπως τα συστήματα ERP/CRM (59%) ή την ψηφιακή εφοδιαστική αλυσίδα (18%), καταδεικνύει την έναρξη μιας σταδιακής υιοθέτησης των λύσεων AI, κυρίως από μεγαλύτερες ή εξωστρεφείς επιχειρήσεις.
Η αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη μεταποίηση αφορά εφαρμογές όπως η πρόβλεψη συντήρησης εξοπλισμού, η ανάλυση δεδομένων παραγωγής και η βελτιστοποίηση εφοδιαστικής αλυσίδας, προσφέροντας σημαντικά περιθώρια αποδοτικότητας. Η πρόκληση για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Θεσσαλονίκης είναι η πρόσβαση σε κατάλληλες λύσεις και ανθρώπινο δυναμικό με σχετική τεχνογνωσία, ώστε η Τεχνητή Νοημοσύνη να μην παραμείνει προνόμιο λίγων αλλά να λειτουργήσει ως επιταχυντής για ολόκληρο τον βιομηχανικό ιστό της περιοχής.
Εκπρόσωποι των ΜμΕ της Θεσσαλονίκης δηλώνουν συνεχώς ότι ενώ ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η υιοθέτηση βασικών ψηφιακών τεχνολογιών αποτελούν κλειδί για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δηλαδή η ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, εξακολουθούν να σκοράρουν αρκετά χαμηλά σε αυτόν τον τομέα.
Εμπόδια και προϋποθέσεις για επιτάχυνση
Παρά την πρόοδο, η έρευνα καταγράφει σοβαρά εμπόδια στον δρόμο του ψηφιακού μετασχηματισμού, με τη Θεσσαλονίκη να μην αποτελεί εξαίρεση. Το 45% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση είναι δύσκολη, με τις τράπεζες να λειτουργούν ανασταλτικά ενώ ακόμη πιο δύσκολη χαρακτηρίζεται από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου. Το υφιστάμενο πλαίσιο κινήτρων επίσης για επενδύσεις κρίθηκε «λίγο» ή «καθόλου αποτελεσματικό» από το 60% των επιχειρήσεων. Κατά συνέπεια οι ΜμΕ χρειάζονται στήριξη με περισσότερα χρηματοδοτικά εργαλεία, προσαρμοσμένα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στις δυνατότητές τους, με εργαλεία για μεταφορά τεχνογνωσίας στην προώθηση της καινοτομίας και της πράσινης και ψηφιακής μετάβασής τους.
Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη, παρά την πρόοδο σε υποδομές και την παρουσία σημαντικών επιχειρηματικών hubs, απαιτείται στρατηγικός σχεδιασμός για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ), την παροχή κινήτρων για επενδύσεις στην ψηφιακή μετάβαση και την ενίσχυση της συνεργασίας με ερευνητικά κέντρα.
Από την άλλη, οι ψηφιακές υποδομές (π.χ. δίκτυα Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνιών -ΤΠΕ) της χώρας ως παράγοντας για την υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων αξιολογούνται ως φιλικές από το 48% των επιχειρήσεων, ενώ το 25% τις θεωρεί ανασταλτικό παράγοντα και το 21% τις κρίνει απλώς «μέτριες». Όπως σχολιάζει ο Διευθυντής Ερευνών της Palmos Analysis Πασχάλης Τεμεκενίδης, πρόκειται για μια θετική εικόνα που έχουν οι επιχειρήσεις για τις ψηφιακές υποδομές της χώρας σε σύγκριση με τη γενικότερη αρνητική διάθεση που υπάρχει.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός στη μεταποίηση δεν αφορά μόνο τη βελτίωση της παραγωγικότητας, αλλά συνδέεται άμεσα με τη βιωσιμότητα, την προσαρμοστικότητα σε περιόδους κρίσεων και τη δυνατότητα πρόσβασης σε νέες αγορές. Για τη Θεσσαλονίκη, ο μετασχηματισμός αυτός είναι και ευκαιρία περιφερειακής υπεροχής με δεδομένο ότι οι επιχειρήσεις εμφανίζονται πιο πρόθυμες να επενδύσουν σε σύγκριση με το εθνικό σύνολο.
Η αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών ενισχύει την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων σε περιβαλλοντικούς και οικονομικούς κινδύνους. Ήδη, το 51% των επιχειρήσεων που υλοποίησαν επενδύσεις δήλωσε ότι επένδυσε για να αυξήσει την ανθεκτικότητά του σε φυσικές καταστροφές ή στην κλιματική αλλαγή, ενώ το 42% επένδυσε για τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου – στοιχεία που φανερώνουν τη διασύνδεση ψηφιακού και πράσινου μετασχηματισμού.
Η μετάβαση της ελληνικής μεταποίησης στην ψηφιακή εποχή είναι σε εξέλιξη, αλλά δεν είναι γραμμική ούτε καθολική. Οι μεταποιητικές επιχειρήσεις και δη οι εξαγωγικές δίνουν τον τόνο, ωστόσο η συστηματική υποστήριξη των μικρομεσαίων μέσω στοχευμένων κινήτρων, ευκολότερης πρόσβασης στη χρηματοδότηση και ενίσχυσης συνεργασιών με τεχνολογικούς φορείς και πανεπιστήμια είναι απολύτως κρίσιμη.
Σύμφωνα με όσα έχουν δηλώσει επιχειρηματίες στα Μακεδονικά Νέα, για να καταστεί η Θεσσαλονίκη κόμβος προηγμένης μεταποίησης και καινοτομίας, απαιτείται ολοκληρωμένη περιφερειακή στρατηγική ψηφιακού μετασχηματισμού, με δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που θα αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητες του οικοσυστήματος της περιοχής. Σε αυτή την κατεύθυνση, η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων πρέπει να συνδυαστεί με ευέλικτα εργαλεία εφαρμοσμένης καινοτομίας, ώστε να προκύψουν χειροπιαστά αποτελέσματα. Η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι πλέον έργο του μέλλοντος – είναι το παρόν της βιομηχανίας.
