Αυτό προέκυψε μεταξύ άλλων από τη συζήτηση του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), με θέμα «Πληθωρισμός, δασμοί και βιομηχανική πολιτική σ’ έναν κόσμο που αλλάζει», η οποία πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου του υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και Καθηγητή Οικονομικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Θεόδωρου Πελαγίδη, με τίτλο «Από τον πληθωρισμό στους δασμούς. Η υπονόμευση της φιλελεύθερης διεθνούς οικονομικής τάξης» (Εκδόσεις Παπαζήση, 2025).
Στη συζήτηση συμμετείχαν ο Γιώργος Μυλωνάς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ALUMIL, ο Ιωάννης Τσουκαλάς, επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή και Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης και η Πρόεδρος του ΣΒΕ Λουκία Σαράντη. Οι τοποθετήσεις ανέδειξαν τη μεγάλη εικόνα: ο κόσμος αλλάζει, η εποχή του απόλυτου ελεύθερου εμπορίου υποχωρεί, τα κράτη αποκτούν ενεργό ρόλο στον οικονομικό σχεδιασμό, ενώ η Ελλάδα οφείλει να διαμορφώσει ένα παραγωγικό μοντέλο που στηρίζεται στην τεχνολογία, στη γνώση και στην εξωστρέφεια.
Η παραγωγικότητα, ως αποτέλεσμα επενδύσεων, τεχνολογίας, δεξιοτήτων και οργανωτικής καινοτομίας, αποτελεί όχι μόνο το αντίδοτο στον πληθωρισμό, αλλά και τη μοναδική αξιόπιστη βάση για την αύξηση πραγματικών μισθών και τη διατήρηση μακροχρόνιας οικονομικής ευημερίας.
Ένας κόσμος που αλλάζει: προστατευτισμός, δασμοί και επιστροφή του μερκαντιλισμού
Ο κ. Πελαγίδης επεσήμανε ότι ο καπιταλισμός βρίσκεται σε πορεία βαθιάς αναδιάρθρωσης, με την επιστροφή ενός νέου μερκαντιλισμού. Οι κυβερνήσεις αποκτούν περισσότερο έλεγχο επί των αγορών, ενώ η συνεργασία μεταξύ κρατών, τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας αναδιαμορφώνει την παγκόσμια οικονομική σκηνή.
Όπως τόνισε, «το σύστημα του καπιταλισμού αλλάζει δέρμα». Η πολιτική οικονομία μετατοπίζεται από το πλήρως φιλελεύθερο μοντέλο σε έναν πολιτικοποιημένο καπιταλισμό, όπου κράτη και κυβερνήσεις διεκδικούν ξανά ρόλο καθοριστικό στην κατανομή παραγωγής, κεφαλαίου και στρατηγικών πόρων.
Ο κ. Πελαγίδης εξήγησε ότι η άνοδος του προστατευτισμού δεν αποτελεί ένα παροδικό φαινόμενο. Τα περιοριστικά εμπορικά μέτρα αυξάνονται ραγδαία: σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ και της βάσης Global Trade Alert, οι παρεμβάσεις που πλήττουν τις ελεύθερες ροές εμπορίου εκτοξεύτηκαν από μηδενικά σχεδόν επίπεδα το 2009 σε περισσότερες από 3.000 έως το 2023. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν επιδοτήσεις, δασμούς, περιορισμούς εξαγωγών και έμμεσα εμπόδια που επηρεάζουν τη λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων πολύ πριν την επιβολή δασμών.
Μεγάλος επιταχυντής αυτής της αλλαγής είναι η διεθνής γεωπολιτική αναταραχή: η πανδημία, οι πόλεμοι, η άνοδος της Κίνας και της Ινδίας, η τεχνητή νοημοσύνη και ο ρόλος του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο κ. Πελαγίδης ανέφερε πως «η παγκοσμιοποίηση έχει φτάσει στα όριά της», ενώ η ένταση των γεωπολιτικών πιέσεων μεταβάλλει ριζικά το διεθνές εμπορικό περιβάλλον.
«Η έννοια του εμπορικού ελλείμματος έχει αποκτήσει ξανά πολιτική σημασία. Θεωρείται απώλεια ισχύος και πλούτου. Τα κράτη στρέφονται στην υποκατάσταση εισαγωγών και σε βιομηχανική στρατηγική», εξήγησε.
Παράλληλα, υπογράμμισε ότι ο αγώνας για τον έλεγχο κρίσιμων εμπορευμάτων, ενέργειας και τεχνολογίας εντείνεται. Η Κίνα, όπως είπε, επενδύει μαζικά σε data centers στη δυτική επικράτεια, έχοντας επωφεληθεί από την ικανότητα του κράτους να κινητοποιεί στρατηγικούς πόρους. Ο νέος διεθνής εμπορικός κόσμος αλλάζει, και μαζί του αλλάζουν οι βάσεις της ελληνικής οικονομικής στρατηγικής.
Ο κίνδυνος της αβεβαιότητας και οι δασμοί: ο βιομηχανικός κόσμος σε μετάβαση
Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ALUMIL, Γιώργος Μυλωνάς, ανέδειξε την αγωνία των βιομηχανικών επιχειρήσεων απέναντι στην παγκόσμια αστάθεια. Μίλησε για έναν παραγωγικό χάρτη που μεταβάλλεται συνεχώς, αυξάνοντας το ρίσκο για εταιρείες που επενδύουν με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Όπως σημείωσε, «στη βιομηχανία χωρίς επενδύσεις σε εξοπλισμό, τεχνολογία και οργάνωση, παραγωγικότητα δεν υπάρχει». Οι ελληνικές επιχειρήσεις, τόνισε, χρειάζονται χρηματοδότηση, σταθερότητα και μακροχρόνιο πολιτικό σχεδιασμό. Η βιομηχανία δεν μπορεί να λειτουργεί σε ορίζοντα λίγων μηνών, διότι οι αποφάσεις που παίρνει απαιτούν βάθος χρόνου και κεφαλαιακή ικανότητα.
Ο κ. Μυλωνάς εξήγησε ότι μετά από 14 χρόνια κρίσης, η ελληνική βιομηχανία δεν πρόλαβε να αυτοματοποιηθεί, να εκσυγχρονιστεί ή να ακολουθήσει τον τεχνολογικό μετασχηματισμό της διεθνούς αγοράς. Σήμερα, χρειάζεται στήριξη στις δεξιότητες, στην τεχνολογία και στην πρόσβαση σε κεφάλαιο, για να αυξηθεί η παραγωγικότητα και να μειωθούν τα κόστη.
Στάθηκε ιδιαίτερα στο θέμα των δασμών, εξηγώντας ότι, στην πράξη, δεν πλήττουν πρωτίστως τις εξαγωγικές επιχειρήσεις αλλά τις ίδιες τις αγορές που τους επιβάλλουν. «Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, όπου οι δασμοί στο αλουμίνιο έχουν φτάσει ουσιαστικά στο 50%, εμείς δεν έχουμε πρόβλημα· το πρόβλημα το έχουν οι Αμερικανοί, που πληρώνουν πλέον το αλουμίνιο 50% ακριβότερα, καθώς ανεβαίνει και η τιμή του ντόπιου προϊόντος. Πρόκειται για μια έμμεση φορολογία στους ίδιους τους καταναλωτές», σημείωσε. Το πραγματικό ζήτημα, όπως υπογράμμισε, είναι η αβεβαιότητα που δημιουργεί ο «δασμολογικός κυκεώνας», με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Καναδά – μια αγορά ιδιαίτερα σημαντική για την ALUMIL, η οποία παραμένει σε κατάσταση αναμονής, χωρίς σαφή εικόνα για το πλαίσιο που θα ισχύσει τα επόμενα χρόνια. «Για τις βιομηχανίες, η αβεβαιότητα είναι ό,τι χειρότερο. Η βιομηχανία δεν μπορεί να μην ξέρει τι θα συμβαίνει σε πέντε χρόνια, γιατί οι επενδύσεις αποφασίζονται με μακροπρόθεσμο ορίζοντα», τόνισε, επισημαίνοντας την ανάγκη για μια διαφορετική, σταθερή λογική στην άσκηση βιομηχανικής και εμπορικής πολιτικής.
Παράλληλα, άσκησε κριτική στον τρόπο διάθεσης χρηματοδοτικών πόρων στην Ελλάδα, σημειώνοντας ότι «χάθηκε χρόνος και χρήμα χωρίς στόχευση στη βιομηχανία».
Η παραγωγικότητα ως απάντηση στον πληθωρισμό και κλειδί για μισθολογική πρόοδο
Ο κ. Τσουκαλάς στάθηκε στην ουσία του ζητήματος: οι υψηλοί πραγματικοί μισθοί και η μακροχρόνια ανάπτυξη επιτυγχάνονται μόνο μέσα από αύξηση της παραγωγικότητας. Σύμφωνα με τον ίδιο, η παραγωγικότητα αποτελεί την κινητήριο δύναμη για την οικονομική μεγέθυνση και την αγοραστική δύναμη. Οποιαδήποτε προσπάθεια αύξησης μισθών χωρίς παραγωγικότητα οδηγεί είτε σε αύξηση τιμών, είτε σε μείωση απασχόλησης.
Παρουσιάζοντας δεδομένα της ελληνικής οικονομίας, εξήγησε ότι μετά τη μεγάλη επενδυτική κατάρρευση της περιόδου 2008 – 2014, η χώρα μόλις το 2023 επέστρεψε σε σημείο όπου οι επενδύσεις υπερβαίνουν τις αποσβέσεις. Αυτό σημαίνει ότι η κεφαλαιακή βάση της χώρας «αδυνάτιζε επί μία δεκαετία», υπονομεύοντας την παραγωγή και την παραγωγικότητα.
«Έχουμε αρκετό δρόμο μπροστά μας για επενδύσεις που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα. Η παραγωγικότητα είναι το κλειδί για μακροχρόνια ανάπτυξη χωρίς πληθωρισμό», τόνισε.
Σημείωσε επίσης ότι η ελληνική οικονομία δεν θα στηριχθεί στο χαμηλό μισθολογικό κόστος για να διατηρήσει ανταγωνιστικότητα. Αντίθετα, ο δρόμος προς την επιτυχία περνά μέσα από τεχνολογία, δεξιότητες, οργανωτική καινοτομία και επενδύσεις κεφαλαίου.
Η μεταστροφή του παραγωγικού μοντέλου: από χαμηλή ένταση εργασίας σε οικονομία γνώσης
Η ανάλυση του κ. Τσουκαλά εστίασε επίσης στο ζήτημα της παραγωγικής μετάβασης. Η ελληνική οικονομία χρειάζεται να κινηθεί σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας: μεταποίηση, logistics, data, πράσινες τεχνολογίες, σύγχρονες υπηρεσίες, αγροδιατροφή με πιστοποίηση και branding.
Παρά τις σημαντικές περιπτώσεις επιτυχημένων επιχειρήσεων, το μέγεθος του παραγωγικού τομέα παραμένει μικρό. Ο στόχος για αύξηση του μεριδίου της μεταποίησης από το 10% στο 15% του ΑΕΠ αποτελεί κρίσιμη παράμετρο στρατηγικού σχεδιασμού.
Ο κ. Τσουκαλάς τόνισε ότι οι επενδύσεις σε ψηφιακά συστήματα και οργάνωση οδηγούν σε υψηλότερη παραγωγικότητα και ανθεκτικότητα στις κρίσεις, ενώ η πρόσβαση σε ενέργεια, δεξιότητες και χρηματοδότηση είναι τα τρία βασικά στοιχεία που θα καθορίσουν την πορεία του παραγωγικού μετασχηματισμού.
Η βιομηχανία ως πυλώνας ανθεκτικότητας
Η Πρόεδρος του ΣΒΕ, Λουκία Σαράντη, ανέδειξε τη μεγάλη ανθεκτικότητα του βιομηχανικού τομέα τα τελευταία χρόνια, παρά τις διαδοχικές κρίσεις. Όπως εξήγησε, το βιβλίο του Πελαγίδη έρχεται σε μια στιγμή κατά την οποία γεωπολιτική αστάθεια, ενεργειακό κόστος και πληθωριστικές πιέσεις διαμορφώνουν ένα σύνθετο περιβάλλον για τις επιχειρήσεις. Τόνισε ότι η βιομηχανία παραμένει βασικός πυλώνας για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία. Η συζήτηση για το νέο παραγωγικό μοντέλο, υπογράμμισε, πρέπει να απασχολεί την κυβέρνηση πιο ενεργά, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας.
Η Θεσσαλονίκη στο κέντρο του χάρτη
Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, σχολίασε στον χαιρετισμό του ότι το βιβλίο του Πελαγίδη αποτελεί ουσιαστική παρέμβαση στον διεθνή οικονομικό διάλογο και έθεσε την προοπτική της Θεσσαλονίκης ως διεθνούς εμπορευματικού κόμβου. Όπως είπε, η πόλη μπορεί να αξιοποιήσει τη γεωγραφική της θέση και τα έργα υποδομών για να κερδίσει ρόλο σε logistics, καινοτομία, εκπαίδευση, έρευνα και τουρισμό. Για να συμβεί αυτό, όμως, η χώρα χρειάζεται αντιμετώπιση γραφειοκρατίας, ταχύτητα αδειοδοτήσεων και υλοποίηση κρίσιμων έργων μεταφορών.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη ιστορική στιγμή. Η παγκοσμιοποίηση αλλάζει, οι αγορές αναδιαμορφώνονται, ο προστατευτισμός επανέρχεται, οι δασμοί ορίζουν στρατηγικές και η τεχνολογική επανάσταση επιβάλλει νέους κανόνες παραγωγής. Σε αυτό τον κόσμο, η παραγωγικότητα δεν είναι απλώς ένας οικονομικός δείκτης, αλλά η προϋπόθεση για ανάπτυξη, κοινωνική συνοχή, ισχυρούς μισθούς, ανταγωνιστικότητα και βιομηχανική ανθεκτικότητα.
Το νέο παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας θα χρειαστεί επενδύσεις, βιομηχανική πολιτική, στήριξη τεχνολογίας και αναβάθμιση δεξιοτήτων. Η μεταποίηση, η γνώση και η καινοτομία μπορούν να αποτελέσουν πυλώνες μιας οικονομίας που δεν στηρίζεται πια στον χαμηλό μισθό, αλλά στην υψηλή αξία.
Η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει το στοίχημα της παραγωγικότητας. Αλλά μόνο αν επενδύσει συστηματικά, αν στηρίξει τις επιχειρήσεις στον μετασχηματισμό τους και αν αξιοποιήσει την ευκαιρία που δίνει ένας κόσμος που, ενώ κλείνεται προς τα μέσα, ανοίγει νέες δυνατότητες για τις χώρες που θα κινηθούν έγκαιρα και έξυπνα.
